[9]
Loading...
Ptaszniki
Theraphosidae (Ptasznikowate) to grupa pająków obejmująca ok. 1 tys. gatunków. Charakteryzuje ją wiele cech pierwotnych takich jak: masywna budowa ciała, szczękoczułki skierowane ku dołowi oraz cztery (zamiast dwóch) płucotchawki, a także duże zęby jadowe do 1,5-2 cm. Do grupy tej należą największe żyjące na Ziemi pająki.
Ptaszniki od 300 milionów lat nie zmieniły swojej postaci, można je wiec śmiało nazwać „żywymi skamieniałościami”.
Nazwa „ptasznik” pochodzi od badaczki z XVII wieku, która zobaczyła wielkiego pająka pożerającego ptaka. W języku niemieckim nazwa ptasznika to Vogelspinne („ptasi pająk”). W Ameryce ptaszniki nazywane są „tarantulas”, chociaż właściwe tarantule żyją w Europie. W Afryce ptaszniki mają nazwę „Baboon Spiders” (pająki pawiany) – dlatego że mogą biegać tak jak pawiany po stromych ścianach. Nazwa czeska „sklipkan” pochodzi od ptaszników podziemnych, które budują korytarze.
Ptaszniki to podrząd pająków (Araneida) obejmujący kilka rodzin, w Polsce występują i są pod ochroną 3 rzadkie gatunki z rodziny gryzielowatych (Atypidae) są to niewielkie pająki (25-35 mm), które spotkać możemy na suchych i ciepłych terenach, gdzie budują swoje nory przekraczające często głębokość 25 cm.
Jednak ptaszniki to nie tylko małe pająki, to także rodzina Theraphosidae, do której należy ponad 870 gatunków pająków, których średnia długość wynosi około 12 cm. Zamieszkują lasy tropikalne Ameryki Południowej i Środkowej, południową część Ameryki Północnej i południowo-wschodnią Azję, pokrewne rodziny występują na kontynencie Afrykańskim.
Prowadzą drapieżny tryb życia atakują z zasadzki, na swą ofiarę najczęściej czekają po zmroku w kryjówkach: wśród liści, na drzewach, w norkach wykopanych w ziemi, rozpadlinach skalnych oraz pod przewróconymi pniami drzew i kawałkami kory.
Podstawowym pokarmem są bezkręgowce, ale często ofiarami padają: jaszczurki, małe gryzonie i ptaki, które giną w krótkim czasie po ukąszeniu. Dla człowieka jad niektórych ptaszników może być niebezpieczny i spowodować zgon, ale nie udokumentowano do tej pory takiego przypadku. Większość gatunków nie przejawia agresji ich podstawową formą obrony jest wyczesywanie ostro zakończonych włosków z odwłoka, które wbijają się w ciało ofiary i powodują nieznośne swędzenie, takie zachowanie ptasznika zaobserwujemy wówczas, gdy pająk poczuje się zagrożony.
Niewiele osób decyduje się hodować w terrariach te jakże niezwykłe zwierzęta. Szkoda, bo ptaszniki to nie tylko wielkie, włochate czarne „tarantule”, ale także pająki o niesamowitych barwach, obserwacja jak atakują swoją ofiarę, linieją i rosną potrafi dostarczyć wiele ciekawych doświadczeń i wrażeń.
Zachęcamy wszystkich do hodowli ptaszników, którym bezsensownie przyczepiono złą opinię.
Systematyka
Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Systematyka ptaszników.
| Domena: | eukarionty (Eucaryota) |
| Królestwo: | zwierzęta (Animalia) |
| Typ: | stawonogi (Arthropoda) |
| Podtyp: | szczękoczułkowce (Chelicerata) |
| Gromada: | pajęczaki (Arachnida) |
| Rząd: | Pająki (Araneae) |
| Podrząd: | Opisthothelae |
| Infrarząd: | Mygalomorphae |
| Rodzina: | Theraphosidae |
Ptaszniki to rodzina należąca do rzędu pająków (Araneae) zaliczana do podrzędu Opisthothelae i infrarzędu Mygalomorphae.
- Systematyka ptaszników
- Lista wszystkich gatunków
- Nowości taksonomiczne
- Opisy gatunków i rodzajów w serwisie
Nazewnictwo
Ptaszniki są często mylnie nazywane tarantulami (tarantule to stosunkowo duże pająki z rodziny pogońcowatych z rodzaju Hogna, Lycosa, czy Geolycosa). Błąd ten często jest też spotykany w angielskich nazwach zwyczajowych.
Występowanie
Występowanie ptaszników ogranicza się do terenów ciepłych, głównie Ameryka Południowa, Azja, Afryka i Australia.
Długość życia
Ptaszniki żyją zazwyczaj od kilku do kilkudziesięciu lat. Samce ptaszników żyją jednak zdecydowanie krócej najczęściej do roku od ostatniej wylinki.
Żywienie
Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Żywienie ptaszników.
Ptaszniki to zwierzęta drapieżne polujące głównie na inne bezkręgowce. W naturze czasami zdarza im się upolować mniejsze kręgowce, najczęściej mniejsze gryzonie.
W hodowli ptaszniki żywi się głównie owadami. Ich rozmiar należy dopasować do wielkości ptasznika. Dla najmniejszych ptaszników najbardziej polecane owady to muszki owocowe (zarówno mniejsza Drosophila melanogaster, jak i większa Drosophila hydei). Muszki owocowe najczęściej można kupić w odmianie nielotnej, co ułatwia ich przekładanie. Innymi małymi owadami są świeżo wyklute świerszcze (kubańskie, bananowe, domowe), karaczany (tureckie, szare, zielone). Większym ptasznikom można podawać większą karmówkę jak dorosłe formy świerszczy i karaczanów gatunków wymienionych powyżej albo larwy mącznika młynarka, rzadziej podaje się larwy moli woskowych, albo hermetii. W przypadku świerszczy (za wyjątkiem bananowych) należy uważać, żeby nie zostawiać ich w terrarium, jako że głodne mogą podgryzać ptaszniki, istnieje też ryzyko zabicia ptasznika przez świerszcze. Problem ten nie występuje w przypadku karaczanów i wspomnianych świerszczy bananowych ze względu na ich słabsze żuwaczki. Dla dużych dorosłych ptaszników warto zaopatrzyć się w większy pokarm taki jak karaczany madagaskarskie, brazylijskie, czy argentyńskie, drewnojady lub szarańczę.
Tak jak w przypadku innych grup zwierząt ptasznikom warto urozmaicić podawany pokarm. (Patrz: Wpływ monodiety na rozwój ptasznika trynidadzkiego Psalmopoeus cambridgei).
Ptasznikom nie powinno się podawać owadów oprószonych preparatami witaminowymi lub wapniem dla gadów.
Innym rodzajem pokarmu stosowanym w hodowli to mniejsze kręgowce, najczęściej są to myszy lub oseski mysie. Ogólnie jest to odradzany rodzaj pokarmu. W przypadku podawania żywych gryzoni jest to nawet dość niebezpieczne dla samych ptaszników, które mogą odnieść rany, zostać pogryzione, albo nawet zabite przez broniące się gryzonie. Tego typu pokarm jest zupełnie zbędny w zamian lepiej jest podać dużego karaczana madagaskarskiego lub szarańczę. Nie podajemy też innych kręgowców jak gadów lub płazów, szczególnie tych znalezionych w naturze, w Polsce wszystkie gady i płazy znajdują się pod ochroną.
Jeszcze innym pokarmem stosowanym w hodowli ptaszników to tzw. “plankton łąkowy”, czyli owady złapane na wolności. Plankton łąkowy niesie ze sobą szereg zagrożeń takich jak owady zatrute, szczególnie te zebrane w pobliżu dróg (spaliny samochodów) czy też w pobliżu siedzib ludzkich i pól (stosowanie różnego rodzaju oprysków). Innym zagrożeniem są pasożyty przenoszone przez owady złapane na wolności. Jeśli mimo to decydujemy się na zebranie planktonu łąkowego należy pamiętać, aby nie podawać ptasznikom owadów uzbrojonych (np. pszczoły, czy osy) ani też owadów trujących. Należy też zwrócić uwagę by nie łapać i nie podawać ptasznikom gatunków chronionych.
Ptaszniki nie karmi się codziennie, karmimy je co 3-4 dni (młode częściej co 2-3 dni) Czasami i w zależności od gatunku pająki mogą sobie urządzać mniejsze lub większe głodówki. W przypadku ptaszników jest to całkowicie normalne szczególnie w czasie przed wylinką, ale nie tylko. Głodówki trwające czasami nawet miesiącami nie są niczym nadzwyczajnym. Ptaszniki można też przekarmić, szczególnie gatunki agresywne i chętnie polujące. Niesie to za sobą większe ryzyko pęknięcia odwłoka nawet przy niewielkim upadku. Próbując określić czy ptasznik jest najedzony czy też wychudzony, warto zwrócić uwagę na grubość odwłoka. Należy jednak pamiętać, że gruby odwłok występuje także u samic, które za niedługo będą składały kokon, zaś chudy odwłok występuje też u ptaszników bezpośrednio po wylince.
Niezjedzony pokarm należy wyciągnąć z terrarium, aby nie pleśniał (można też skorzystać z pomocy skoczogonków). Po niektórych owadach karmowych jak np. larwach mącznika zazwyczaj nie pozostają resztki, po innych pozostają pancerzyki chitynowe. Same odchody przybierają kształt małych zazwyczaj białych plamek.
Jadowitość
Prawie wszystkie pająki (w tym wszystkie ptaszniki) posiadają jad. Ogólnie przyjmuje się, że ptaszniki Starego Świata posiadają mocniejszy jad od ptaszników Nowego Świata. Na chwilę obecną nie ma udokumentowanego śmiertelnego przypadku ukąszenia przez ptasznika. Mimo to ukąszenie przez mocno jadowite ptaszniki jest realnym zagrożeniem dla zdrowia i życia człowieka, w szczególności osób młodszych i starszych. Istnieje też potencjalne zagrożenie wystąpienia reakcji alergicznej na jad ptasznika.
Zachowanie
Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Zachowanie ptaszników.
Aktywność głównie nocna. Same zachowania zależą bardzo mocno od konkretnego gatunku. Istnieją gatunki bardzo agresywne, jak i gatunki o łagodnym usposobieniu. Ogólnie przyjmuje się, że ptaszniki pochodzące z Nowego Świata są łagodniejsze od ptaszników pochodzących ze Starego Świata (podobnie jest z siłą jadu).
Wykorzystanie pajęczyny
Ptaszniki w przeciwieństwie do wielu innych pająków nie tworzą sieci. Nić pajęczą wykorzystują zazwyczaj do budowy gniazd i dywaników z sieci przenoszących drgania do kryjówki, gdy tylko zbliża się ofiara.
Inne ciekawe zachowania
W obrębie ptaszników występuje też szereg ciekawych zachowań (nie wszystkie z nich muszą występować u wszystkich gatunków):
- Wyczesywanie włosków parzących – niektóre ptaszniki mogą wyczesywać włoski z odwłoka lub pedipalpów (rodzaj Ephebopus). Jest to mechanizm obronny, wyczesane włoski unoszą się w powietrzu i wbijają się w skórę napastnika, podrażniając ją.
- Wydawanie dźwięków za pomocą organu strydulacyjnego – niektóre gatunki ptaszników mogą wydawać dźwięki pocierając o siebie chelicerami lub pedipalpami, na których znajdują się organy strydulacyjne (ang. lyra).
- Pozycja obronna – często poprzedzająca atak. Ptasznik unosi do góry swoje odnóża próbując wydać się większy i eksponując kły jadowe. Jeśli napastnik się nie wycofa ptasznik często przechodzi do ataku.
- Suche ukąszenie – Nie każde ukąszenie u ptaszników musi skutkować wstrzyknięciem jadu. Dla ptasznika wstrzyknięcie jadu to także konieczność wyprodukowania kolejnej porcji jadu na czas polowania. Jest to zatem strata, której ptasznik może uniknąć kąsając i nie używając jadu, gdy napastnik i tak jest za duży by go obezwładnić.
Podział ptaszników ze względu na tryb życia
Zasadniczo ptaszniki dzieli się sztucznie na trzy grupy:
- Ptaszniki podziemne → Np. Cyriopagopus lividus Większość czasu spędzają w podziemnych, rozgałęzionych korytarzach, o maksymalnych wymiarach do 2m głębokości. Charakterystyczna, masywna budowa ciała z mocnymi tylnymi odnóżami, dającymi przystosowanie do podziemnego trybu życia. Występowanie ogranicza się do Afryki i Azji. Nie stwierdzono występowania w Ameryce Południowej. Jad silny. Nie stwierdzono występowania włosków parzących na odwłoku.
- Ptaszniki naziemne → Ogromna różnorodność budowy i rozmiarów. Od 3-4 cm u najmniejszych gatunków do 11cm w przypadku Theraphosa blondi. Zamieszkują najczęściej płytkie, podziemne kryjówki. Zasadniczo ptaszniki naziemne Nowego Świata to zwierzęta duże, masywne, powolne, słabo jadowite, dysponujące mechanizmem wyczesywania parzących włosków w kierunku napastnika. Ptaszniki Starego Świata nie posiadają tego mechanizmu i przed agresorem bronią się uciekając (w czym pomaga im smukła budowa ciała) lub kąsając. Jad silny.
- Ptaszniki nadrzewne → Smukła budowa ciała oraz masywne przednie odnóża kroczne, umożliwiające sprawne wspinanie się. Szybkie i skoczne, zamieszkują zwykle różne partie drzew, przebywając w dziuplach i zagłębieniach. U większości przedstawicieli gatunków Starego Świata jad silny i niebezpieczny, czego nie stwierdzono u gatunków południowoamerykańskich.
Terrarium
Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Terrarium dla ptaszników.
- Terraria dla ptaszników
- Terraria dla ptaszników – Pomysły na wystrój
- Terraria dla ptaszników nadrzewnych
Oświetlenie
Oświetlenie w terrarium powinno być zwykłe białe (ptaszniki wbrew temu co powszechnie się sądzi widzą zarówno czerwony jak i pozostałe kolory). Natomiast w nocy w terrarium powinno być ciemno. Terrariów z ptasznikami nie trzeba doświetlać zazwyczaj światło docierające z zewnątrz wystarcza.
Temperatura
Zależna od gatunku i miejsca z którego dany gatunek pochodzi. Do ogrzewania terrariów z ptasznikami stosuje się zazwyczaj maty grzewcze, kable grzewcze, albo zwykłe lampy halogenowe. Niezależnie od metody ogrzewania należy pamiętać aby ogrzewanie było z góry (w przypadku lamp) albo z boku (lampy, maty i kable grzewcze). Nie należy stosować ogrzewania z dołu żeby nie wysuszać podłoża. Poza tym przyjmuje się, że ptaszniki pod wpływem zbyt wysokich temperatur próbują zejść lub zakopać się niżej, co w przypadku ogrzewania od dołu może być zgubne.
Wilgotność
Zależy od gatunku
Rozmnażanie
Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Rozmnażanie ptaszników.
Dymorfizm płciowy
Przeczytaj najpierw artykuł ogólny Dymorfizm płciowy u ptaszników.
Zdrowie
Porady dla początkujących
- Ptaszniki – Początki hodowli
- Ptaszniki – najczęściej zadawane pytania
- Wylinka u ptaszników
- Dom jest tam, gdzie kryjówka
- Pajęcza hydroelektrownia – o wpływie wody w organizmie pająka na zdolność jego poruszania się
- Po co pająkom pajęczyna?
Wywiady
Patrz na stronę: Wywiady (Ptaszniki)
Opracowanie i źródła informacji
Andrzej Prokop
Aktualizacja
Krzysztof Lis (Vulpes90)
Liczba wyświetleń: 196460
Witam. Od kilku dni mam ptasznika ( brachypelma hamorii- samica) proszę o wskazówki odnośnie utrzymania wilgotności, temperatury oraz oświetlenia. Dziękuję.