Varanus beccarii – waran

Varanus beccarii – waran

Varanus beccarii (Doria, 1874) to przedstawiciel grupy gatunkowej prasinus (Prasinus complex), która wchodzi w skład najliczniejszego ze wszystkich podrodzajów – Euprepiosaurus. W jego skład wchodzą 23 gatunki: Varanus beccarii, Varanus boehmei, Varanus bogerti, Varanus caerulivirens, Varanus cerambonensis, Varanus doreanus, Varanus finschi, Varanus indicus, Varanus jobiensis, Varanus juxtindicus, Varanus keithhornei, Varanus kordensis, Varanus lirungensis, Varanus macraei, Varanus melinus, Varanus obor, Varanus prasinus, Varanus rainerguentheri, Varanus reisingeri, Varanus spinulosus, Varanus telenesetes, Varanus yuwonoi, Varanus zugorum.

Varanus beccarii – nazwany tak dla uczczenia pamięci włoskiego przyrodnika Odoardo Beccari’ego, odkrywcy Amorphophallus titanum – Bunga Bangkai „trupi kwiat” (dziwidło olbrzymie) – to największy przedstawiciel rodziny obrazkowatych z kwiatostanem osiągającym do 3 m. wysokości, wydzielającym odór gnijącego mięsa, który ma na celu przyciągać padlinożerne chrząszcze i błonkówki dokonujące zapylenia – roślina odkryta w 1878 r. na Sumatrze.

Przez dłuższy czas uważany był za jeden z podgatunków warana szmaragdowego – Varanus prasinus, ale w latach 90. XX wieku dzięki pracy naukowców, którzy wykazali istotne różnice w strukturze hemipenisów pozwoliły w końcu na podniesienie go do rangi osobnego gatunku (Sprackland, 1991). W kolejnych latach badania innych naukowców, w tym W. Böhme i T. Zieglera potwierdziły zasadność zmiany.

Varanus beccarii wraz z pozostałymi członkami grupy prasinus to niezwykle oryginalne z wyglądu jaszczurki, łatwo dające odróżnić się od waranów należących do innych podrodzajów.

Podobnie jak w przypadku pozostałych waranów Varanus beccarii to gatunek o niezwykłej inteligencji w porównaniu do innych jaszczurek. Wykazały to obserwacje i doświadczenia przeprowadzone przez herpetologa Roberta Mendyka ukazujące zadziwiające i niezwykłe jak na gady zachowania łowieckie, polegające na wykorzystywaniu w trakcie żerowania motorycznych umiejętności przednich kończyn – nie tylko samych szczęk – dzięki którym są w stanie wydobyć ofiarę ukrytą głęboko, w wąskiej dziupli (Mendyk i Horn, 2011).

Zdecydowana większość osobników tego gatunku znajdująca się w prywatnych hodowlach pochodzi z odłowu – rzadkie do tej pory są przypadki ich rozmnożenia w niewoli, stąd nieodzowna jest często długa aklimatyzacja. To z pewnością niezwykle trudny okres zarówno dla zwierząt jak i opiekuna. W tym czasie należy zapewnić im spokój i jak najmniej ingerować oraz manipulować wewnątrz terrarium. Warany te początkowo bardzo bojaźliwe i nadpobudliwe. Zaniepokojone z pewnością nie zawahają się przed użyciem swoich pazurów czy wyjątkowo długich zębów. Równie częstym, dość skutecznym sposobem obrony jest defekacja. Z upływem czasu uspokajają się i są w stanie zaakceptować kontakt z opiekunem. Bez porównania łatwiej i szybciej oswajają się samce, u samic niestety dość często nawet przez całe życie występuje nieufność i nerwowość w kontaktach z opiekunem (Eidenmüller, b.d).

Wygląd

Szczupłej budowy, z długimi i chudymi kończynami, z palcami zakończonymi niezwykle ostrymi pazurami, co odzwierciedla doskonałą adaptację do środowiska w którym żyją te warany. Chwytny ogon stanowiący piątą „kończynę”, ułatwiający sprawne i szybkie poruszanie się po gałęziach wysoko wśród koron drzew. Podstawowym kolorem ubarwienia dorosłych osobników jest czerń – nadająca im dodatkowo niesamowitego, diabolicznego wręcz wyglądu. Natomiast świeżo wyklute i młode osobniki są ciemnoszare, z rzędami żółtawo-zielonkawych plamek bardzo szybko zanikających wraz z wiekiem. Już w kilkanaście tygodni od wyklucia młode warany nabierają coraz ciemniejszej, jednolitej barwy (Bennett, 1995).

Dorastają do ok. 100 cm. długości całkowitej, z czego 2/3 to długość ogona.

Aktywność

To jaszczurki o dziennej aktywności.

Długość życia

Średnia długość życia osobników tego gatunku wynosi 10-12 lat.

Biotop

To typowe jaszczurki nadrzewne – zamieszkują wilgotne lasy tropikalne i bagna namorzynowe, spotykane są również na terenach rolniczych – na plantacjach palmowych i kakaowców.

Występowanie

To endemiczny gatunek – znany z występowania jedynie na wyspach Aru (Moluki) należących do Indonezji.

Żywienie

Na ich pożywienie w warunkach naturalnych składają się owady, stawonogi i mięczaki, małe ptaki, gady i ich jaja oraz ssaki. Dla populacji tych waranów żyjących wśród bagien namorzynowych ważnym składnikiem diety są skorupiaki (Bennett i Pattullo, 1995). Zbliżoną i równie urozmaiconą dietę musimy zapewnić tym waranom w warunkach niewoli – jej podstawą będą wszelkie dostępne owady karmowe i inne bezkręgowce. Jako urozmaicenie jaja przepiórcze oraz małe kręgowce.

W badaniach nad dziko żyjącymi Varanus beccarii nie stwierdzono, aby materiał roślinny był składnikiem ich diety. Natomiast w warunkach niewoli według nieżyjącego już, wybitnego, niemieckiego herpetologa Roberta Mertensa waranom tym zdarza się spożywać pokarm roślinny w postaci bananów (Mertens, 1971b).

Terrarium

Terrarium dla przedstawicieli tego gatunku powinno być przestronne i wysokie. Najbardziej optymalnym dla pary/tria tych waranów będzie takie o wymiarach 150x120x200 cm (dł. x szer. x wys.). W terrarium może znajdować się tylko jeden samiec. Jako podłoże doskonale sprawdzi się torf lub mieszanka torfu i piasku, substrat cyprysowy czy włókno kokosowe. Należy pamiętać, że są to jaszczurki nadrzewne, a więc w wystroju nie może zabraknąć licznych konarów czy gałęzi do wspinaczki i skoków. Doskonałym rozwiązaniem jest obsadzenie terrarium przynajmniej w części naturalną roślinnością(co jakiś czas wymieniana na nową), która to będzie podtrzymywać wysoką wilgotność w terrarium, niezmiernie ważną dla zdrowia i dobrego samopoczucia naszych podopiecznych. Posadzone rośliny, a w ostateczności również sztuczne zwiększą tak pożądany efekt estetyczny samego zbiornika, zapewnią poczucie bezpieczeństwa jego mieszkańcom i możliwość ukrycia się/odpoczynku w ich gąszczu. Na kryjówki możemy wykorzystać odpowiedniej wielkości/średnicy tuby z dębu korkowego – rozmieszczone na różnych wysokościach. Tylna ściana może zostać wyłożona płytą z korka lub korą co dodatkowo zwiększy powierzchnię życiową mieszkańców. Kilkukrotne nawet spryskiwanie w ciągu dnia dodatkowo zapobiegnie obniżeniu się poziomu wilgotności, która nie może spaść poniżej 60%. Na wyposażeniu powinno znaleźć się również naczynie z zawsze czystą wodą.

Przy budowie zbiornika należy pamiętać o wykonaniu odpowiednio wydajnej wentylacji, która pozwoli na prawidłową cyrkulację powietrza, ograniczając w ten sposób rozwój chorobotwórczych bakterii i grzybów mogących zagrozić zdrowiu i życiu naszych podopiecznych.

Oświetlenie

12-14 godzin w ciągu dnia. Nieodzowne w chowie waranów jest stosowanie UVB 5%, ale część hodowców z powodzeniem używa 8 %(26 watów).

Temperatura

Należy zapewnić gradient temperatury od 24-28°C w dzień, a lokalnie do ok. 40°C. W nocy kilkustopniowe spadki temperatur do ok. 20-22°C. Temperatura nie powinna nigdy spadać poniżej 18°C.

Wilgotność

70-90%.

Dymorfizm płciowy

Zazwyczaj samce osiągają nieco większe rozmiary i mają większe głowy niż samice – jednak te różnice nie mogą stanowić pewnego wyznacznika przy odróżnianiu płci. Koniecznością jest więc przeprowadzenie diagnostycznych badań np. RTG, endoskopii czy USG.

Dojrzałość płciową osobniki tego gatunku osiągają w wieku ok. 2 lat (Pianka, 1994).

Rozmnażanie

Warany te wiodą samotnicze życie, łącząc się w pary tylko w porze godów – w niewoli przy zapewnieniu odpowiednio dużego zbiornika możemy trzymać je razem. W naturalnym środowisku sezon rozrodczy jest determinowany przez rozpoczynającą się porę deszczową. W warunkach terraryjnych początek pory deszczowej symulujemy przez podniesienie poziomu wilgotności do 90%. Takie postępowanie powinno być wystarczające do stymulacji typowych zachowań godowych u tego gatunku, które odbywają się wysoko – na drzewach. W okresie poprzedzającym złożenie jaj samice mogą okazywać agresywne zachowania skierowane zarówno do innych współmieszkańców jak i opiekuna, dlatego należy odseparować na ten czas samca jak i powinniśmy zachować większą czujność w kontaktach z samiczką.

W 4-6 tygodni od kopulacji samica składa jaja, zazwyczaj jest to 5-7 sztuk (czasem jest mniej). Może je składać do trzech razy w ciągu całego sezonu rozrodczego. Jaja przenosimy do inkubatora, do plastikowych pojemników wypełnionych do ⅔ wilgotnym substratem – perlitem lub wermikulitem. Inkubacja w temperaturze ok. 30°C, trwa ok. 180 dni. Wyklute maluchy mierzą 20-21 cm i ważą 8,5–11 gramów (Garrett i Peterson, 1991).

Odchów młodych osobników nie powinien przysparzać problemów. Karmimy je codziennie – zróżnicowana dieta złożona z owadów karmowych i innych bezkręgowców, powinna być jednocześnie wielkością dopasowana do rozmiarów maluchów. Latem dobrze sprawdzi się plankton łąkowy poławiany w miejscach ekologicznie czystych, mieszczących się z dala od uczęszczanych dróg oraz pól, na których stosuje się chemiczne środki ochrony roślin. Nieodzowna jest regularna suplementacja w postaci preparatów witaminowych, makro- i mikroelementy, z uwzględnieniem w szczególności wapnia, który podajemy codziennie.

W ich odchowie należy zwracać szczególną uwagę na zapewnienie odpowiednio wysokiej wilgotności, jak i na stały dostęp do wody – młode osobniki tego gatunku są wyjątkowo podatne na odwodnienie, zagrażające ich życiu!

Uwagi

Choć brakuje im tak kontrastowej kolorystyki ubarwienia jak u krewniaków – z Varanus macraei i Varanus prasinus na czele to nadal należą do niebywale efektownych waranów, zachowując przy tym wszystkie charakterystyczne cechy morfologiczne, typowe dla tej grupy gatunkowej.

Ze względu na najczęstsze pochodzenie tych waranów – czyli odłów z naturalnych siedlisk i związane z tym problemy jak i trudność w zrozumieniu ich potrzeb Varanus beccarii powinny trafiać jedynie w ręce doświadczonych hodowców.

Podobnie jak w przypadku innych gadów, po zakupie nieodzowne jest przeprowadzenie badania kału pod kątem obecności endopasożytów, a ewentualna terapia prowadzona zawsze pod nadzorem lekarza weterynarii.

Opracowanie i źródła informacji
Sebastian Holewa „varanus” i Piotr Prokulewicz „kurimu”
na podstawie skromnych doświadczeń w chowie oraz
1. Varanoids Lizards of the World, E. Pianka iD.R. King.
2. Herpetological Review, R. Mendyk i H.G.Horn.
3. Taxonomic review of the Varanus prasinus group, R.G. Sprackland