Loading...
Atractaspis bibronii
Atractaspis bibronii (Smith, 1849) to niewielki wąż z rodziny Atractaspididae spędzający większość życia pod ziemią w tunelach, znany głównie ze swojego niesamowitego uzębienia jadowego. Nazwany na cześć francuskiego herpetologa – Gabriel’a Bibron.
Nazewnictwo
Nazwa łacińska: Atractaspis bibronii
Nazwa angielska: Bibron’s Stiletto Snake, Bibron’s Burrowing Asp, Bibron’s Mole Viper
Nazwy lokalne: Suidelike grawende adder, Umo
Synonimy
Atractaspis bibronii SMITH 1849: 51
Atractaspis inornatus SMITH 1849
Atractaspis Bibronii — DUMÉRIL & BIBRON 1854: 1304
Atractaspis irregularis var. Bibronii BOETTGER 1887: 165
Atractaspis Katangae BOULENGER 1910: 13
Atractaspis Coarti BOULENGER 1901: 14
Atractaspis Katangae — DE WITTE 1933
Atractaspis bibronii katangae — LAURENT 1945: 335
Atractaspis bibronii — FITZSIMONS & BRAIN 1958
Atractaspis bibronii — AUERBACH 1987: 179
Atractaspis bibroni — WELCH 1994: 21
Atractaspis bibronii — BROADLEY 1998
Atractaspis bibronii — BROADLEY et al. 2003: 81
Atractaspis bibronii — WALLACH et al. 2014: 63
Atractaspis bibronii — SPAWLS et al. 2018: 473
Atractaspis bibronii rostrata GÜNTHER 1868
Atractaspis rostrata GÜNTHER 1868: 429
Atractaspis rostrata — WERNER 1913: 32
Atractaspis rostrata — LOVERIDGE 1929
Atractaspis bibronii rostrata — LAURENT 1950: 33
Atractaspis bibronii rostrata — RÖDEL et al. 2019
Systematyka
Domena: Eukaryota – eukarionty
Królestwo: Animalia – zwierzęta
Typ: Chordata – strunowce
Podtyp: Vertebrata – kręgowce
Gromada: Sauropsida – zauropsydy
Podgromada: Diapsida – diapsydy
Nadrząd: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Serpentes – węże
Infrarząd: Alethinophidia
Rodzina: Atractaspididae
Podrodzina: Atractaspidinae
Rodzaj: Atractaspis
Gatunek: Atractaspis bibronii
Status prawny
Gatunek ten, tak jak wszystkie węże z rodziny Atractaspididae, znajduje się na liście zwierząt niebezpiecznych w kategorii II.
Podgatunki
Atractaspis bibronii bibronii Smith, 1849
Atractaspis bibronii rostrata Günther, 1868
Występowanie
Wąż zamieszkuje tereny południowej Afryki od wybrzeży RPA do Demokratycznej Republiki Konga oraz wschodniego wybrzeża Afryki od Mozambiku aż do południowego krańca Somalii.
Biotop
Zróżnicowany, żyje w lasach na różnych wysokościach, zamieszkuje również sawanny i tereny przybrzeżne.
Długość życia
Najstarszy odnotowany osobnik w hodowli miał prawie 24 lata.
Dostępność
Gatunek trudno dostępny, nie jest popularny w hodowlach.
Aktywność
Głównie nocą, najczęściej można je spotkać podczas opadów deszczu, wtedy też najczęściej zdarzają się przypadki pokąsań przez ten gatunek.
Wygląd
Niewielki, jadowity wąż o wyglądzie charakterystycznym dla węży żyjących pod ziemią. Posiada małe oczy i źrenice ze względu na środowisko życia ubogie w światło, głowa nie jest widocznie oddzielona od reszty ciała. Dwa długie zęby jadowe wyrastają po bokach pyska – takie uzębienie ułatwia polowanie w ciasnych tunelach, w których możliwość ruchu jest znacznie ograniczona. Ogon jest krótki, lecz spiczaście zakończony. Nie posiada jamek termicznych, a nozdrza umieszczone są po bokach na poziomie oczu. Łuski na głowie są znacznie większe od tych na reszcie ciała. Ubarwienie może być jednolicie ciemnobrązowe, ciemnobrązowe z białym rozjaśnieniem po bokach i na brzuchu lub niemalże czarne. Łuski grzbietowe są zazwyczaj w liczbie od 17 do 23. Osobniki po urodzeniu mierzą około 15 centymetrów, dorosłe osobniki dorastają nawet do 70-80 centymetrów, lecz przeważnie osiągają 35-60 centymetrów.
Cechy szczególne
Gatunek ten posiada długie zęby jadowe wyrastające po bokach pyska oraz małe oczy będące przystosowaniem do życia pod ziemią.
Jadowitość
Toksyczność jadu u węży z tego rodzaju jest stosunkowo wysoka i waha się między 0,25 mg/kg dla Atractaspis engaddensis a 2,24 mg/kg dla Atractaspis dahomeyensis. LD50 dla opisywanego gatunku nie zostało dokładnie poznane, według Reptile Discovery Center szacowane jest na mniej niż 4,5 mg/kg, niektórzy podają nawet 10-12 mg/kg. Zwykle wstrzykiwany w małych ilościach, cytotoksyczny jad wywołuję obrzęki, martwicę, pęcherze. Niektórzy pacjenci odczuwali bóle głowy, bóle podczas ruszania gałkami ocznymi, suchość w ustach, mieli gorączkę oraz chrapliwy głos. Zauważono również zapalenie węzłów chłonnych (w przypadku ukąszenia przez Atractaspis corpulanta).
Budowa gruczołów jadowych wraz z danymi osteologicznymi oraz niektórymi danymi miologicznymi i farmakologicznymi potwierdzają oddzielenie Atractaspis od innych żmijowatych (kiedyś rodzaj ten był zaliczany do żmijowatych). Dotychczas nie odnotowano przypadków śmiertelnych, nie istnieje też skuteczna surowica.
Zachowanie
Wąż ten prowadzi skryte życie, lecz jeśli poczuje się zagrożony, zaatakuje. Ogon, dzięki swojemu kształtowi, służy do odstraszania: kiedy wąż nie jest w stanie ukąsić napastnika, kłuje go końcówką swego ogona. Taka czynność nie jest w stanie wyrządzić krzywdy człowiekowi, ma na celu przestraszyć i zniechęcić.
Podczas ataku gatunek ten zgina swą szyję i opiera głowę o ziemię (zdjęcie poniżej), następnie przekręcając głowę na boki wbija zęby jadowe w ofiarę.
Terrarium
Terrarium powinno być dostosowane do wielkości węża, musi się w nim znajdować duża warstwa podłoża, aby wąż mógł się spokojnie zakopać.
Temperatura
Od 24° do 27°C według Kentucky Reptile Zoo. Lecz według mnie zakres temperatur powinien zaczynać się mniej więcej od 17°C.
Wilgotność
Bardzo zróżnicowana, często waha się między 30% a 90%.
Oświetlenie
Ponieważ węże te większość czasu spędzają pod ziemią, nie jest wymagane doświetlanie, jeśli w pomieszczeniu zachowany jest cykl dzień-noc.
Żywienie
W naturze węże te żywią się głównie scynkowatymi i innymi wężami, zjadają również żaby i małe gryzonie. Według Kentucky Reptile Zoo Atractaspis bibronii nie sprawiają problemów, jeśli chodzi o karmienie myszami. Należy zwrócić uwagę na częstotliwość i gramaturę pokarmu, aby nie doprowadzić do otyłości. Dorosłe osobniki karmione są raz na dwa tygodnie małymi myszami.
Dymorfizm płciowy
Dorosłe samice Atractaspis bibronii średnio są większe w porównaniu z dorosłymi samcami tego samego gatunku o około 11,5% długości ciała. Przy tym samym SVL (mierzenie od czubka pyska do tylnego otworu kloaki) samce mają dłuższe ogony i większe głowy niż samice, są też bardziej masywne. Samce mają również stosunkowo większe oczy.
Rozmnażanie
W okresie rozrodczym wiele osobników wychodzi na powierzchnię w poszukiwaniu partnerów. Latem samica składa od 2 do 10 podłużnych jaj, po 8 tygodniach wykluwają się młode mierzące około 15 centymetrów. Osobniki mają niezwykły zapach, ale naukowcy nadal nie są pewni, czy to ma jakiś cel, na przykład przyciąganie partnerów lub odstraszenie drapieżników.
Uwagi
Gatunek ten jest jadowity, nie można go lekceważyć. Pod żadnym pozorem nie powinno się chwytać tego węża w okolicach głowy bez wcześniejszego zabezpieczenia dłoni.
Opracowanie i źródła informacji
Artykuł opracował Piotr Stengritt na podstawie informacji zawartych na stronach internetowych i rozmów z: Dr Mark D. Scherz, Kentucky Reptile Zoo, African Snakebite Institute.
Portillo F, Stanley EL, Branch WR, Conradie W, Rödel M-O, Penner J, et al. (2019) Evolutionary history of burrowing asps (Lamprophiidae: Atractaspidinae) with emphasis on fang evolution and prey selection. PLoS ONE 14(4): e0214889. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0214889
Strony WWW:
https://eol.org/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3847709/
https://www.acq.osd.mil/eie/afpmb/docs/lhd/venomous_animals_byspecies.pdf
https://www.uniprot.org/taxonomy/?query=atractaspis&sort=score
Synonimy oparte o reptile-database dostęp 22-11-2020
Korekta: Jan Jaworski
