Acomys cahirinus – mysz kolczasta*

[nextpage title=”Acomys cahirinus – mysz kolczasta, kolcomysz skalna”]

Acomys cahirinus – mysz kolczasta, kolcomysz skalna

Kolcomysz skalna jest silnie spokrewniona z gatunkami Acomys airensis, Acomys chudeaui, Acomys dimidiatus, Acomys johannis, i Acomys seurati, z gat. Acomys dimidiatus rozróżnialna jest praktycznie tylko za pomocą różnic w morfologii zębów trzonowych i długości łuków zębowych oraz molekularnie po liczbie chromosomów: liczba diploidalna 2n = 36 dla Acomys cahirinus oraz 2n od 38 do 68 chromosomów dla innych gatunków. Występują również różnice sekwencji w mitochondrialnym DNA (mtDNA).

Nazewnictwo

Nazwa angielska: Cairo spiny mouse, common spiny mouse, Egyptian spiny mouse, Arabian spiny mouse

Nazwa niemiecka: Ägyptische Stachelmaus

Nazwa polska: Kolcomysz skalna, * mysz kolczasta (potocznie)

Nazwa Acomys pochodzi z języka greckiego, gdzie „acomys” (gr. ακη akē – ostry punkt, μυς mus, μυός muos – mysz) odnosi się bezpośrednio do charakterystycznego owłosienia ciała zwierzęcia.

Systematyka

Gromada – Mammalia (ssaki)

Grupa – Theria (ssaki właściwe)

Podgromada – Placentalia (łożyskowce)

Nadrząd – Glires (siekaczowce)

Rząd – Rodentia (gryzonie)

Infrarząd – Hystricognathi (jeżozwierzokształtne)

Podrząd – Myomorpha (myszokształtne)

Nadrodzina – Muroidea (myszowe)

Rodzina – Muridae (myszowate)

Podrodzina – Deomyinae (sztywniaki)

Rodzaj – Acomys (kolcomysz)

Gatunek – Acomys cahirinus, Kolcomysz skalna

Gatunek został opisany w 1819 r.

Występowanie

Występowanie endemiczne, obejmujące wschodnie obszary Sahary, Mauretanię, Maroko, Algierię, Libię, Egipt (również półwysep Synaj), Sudan i Etiopię. Zajmuje głównie tereny skaliste i klify, rzadko spotykana na piaszczystych terenach pustynnych, choć stwierdzono występowanie na terenach pustynnych porośniętych przez daktylowce. Również zajmuje tereny półpustynne Sahelu bogate w stepową roślinność karłowatą. Spora część populacji jest związana z obszarami zabudowań miejskich i wiejskich.

Mapa występowania: http://maps.iucnredlist.org/map.html?id=263

Długowieczność

W niewoli osiąga do 5 lat życia, średnio 3-3,5 roku. W środowisku naturalnym długość życia nie jest do końca określona, jednak oscyluje wokół 2-3 lat. Dzięki małej popularności tego gatunku w hodowli hobbystycznej, zwierzęta te charakteryzuje wysoka wytrzymałość zdrowotna i brak predyspozycji genetycznych do zapadalności na choroby (jak np. u popularnie utrzymywanych myszy czy szczurów hodowlanych).

Odmiany

Opisano występowanie odmian melanistycznych o ciemnym ubarwieniu, jednak według źródeł, populacje te ograniczają się do zajmowania środowisk antropogenicznych Egiptu.

Wygląd

Kolcomysz skalna osiąga rozmiary ok. 9,5-12,5 cm długości ciała bez ogona, ogon jest najczęściej tej samej długości, co ciało. Waga dorosłych osobników waha się między 45 a 85g, choć warto zaznaczyć, iż spory odsetek Acomys cahirinus utrzymywanych w niewoli charakteryzuje zbyt wysoki stopień otłuszczenia ciała i otyłość. Nie występują znaczne różnice w wielkości i masie między osobnikami obu płci, samce są z reguły delikatnie większe. Wygląd myszy kolczastej ciąg dalszy…

Zachowanie w naturze

Zwierzęta silnie stadne, żyją w licznych grupach rodzinnych przewodzonych przez dominującego samca. Charakteryzuje je sezonowość rozrodu – mioty pojawiają się w okresie pory deszczowej ze względu na lepszą dostępność pokarmu oraz wody. Unikają terenów znajdujących się wyżej niż 1500m n.p.m.
W naturze zajmują szczeliny skalne lub nory wykopane przez inne gatunki zwierząt, nie kopią ich samodzielnie. Są zwierzętami głównie naziemnymi, choć sprawnie się poruszają po krzewach i niskich zaroślach. Charakteryzuje je nocny tryb życia, najbardziej aktywne są w pierwszej części nocy, tuż po zmierzchu. Zachowanie w naturze myszy kolczastej ciąg dalszy…

Zachowanie w hodowli domowej

Od początku XX wieku myszy kolczaste wykorzystywane jako zwierzęta laboratoryjne w badaniach metabolicznych i genetycznych, szczególnie ze względu na bliskie podobieństwo cyklu płciowego do ludzkiego oraz umiejętność regeneracji powierzchownych uszkodzeń ciała oraz uszkodzeń narządów wewnętrznych bez włóknienia oraz rozwoju tkanki bliznowatej. Również stanowią gatunek modelowy w badaniach nad indukowaną dietą cukrzycą typu 2.

Początki hodowli myszy kolczastych mają miejsce w połowie lat ’80 dwudziestego wieku, choć już w 1953 znana była populacja utrzymywana hobbystycznie w warunkach domowych. Linie hodowlane pochodzą zarówno z nadwyżek laboratoryjnych, jak i z odłowu z natury. Jako zwierzę towarzyszące sprawdza się głównie ze względu na interesujący wygląd i zachowanie, wydalanie niewielkich ilości mało wonnego moczu, niedrogie utrzymanie oraz wysoką odporność tych zwierząt. Zachowanie w hodowli domowej myszy kolczastej ciąg dalszy…

Pomieszczenie

Kolcomyszy z powodzeniem mogą być utrzymywane w odpowiedniej wielkości klatkach, akwariach i terrariach. Dla stada składającego się z 2-3 osobników odpowiedni będzie pojemnik bądź klatka o wymiarach nie mniejszych niż 80 cm długości oraz 50 cm szerokości; pojemnik nie musi być wysoki, choć jest to zaletą ze względu na możliwość zamontowania pięter, gałęzi i hamaków. Ważne jest zapewnienie niewielkich (mniejszych niż 1 cm) przestrzeni między prętami ze względu na umiejętność przeciskania się tych zwierząt między kratkami. Pomieszczenie dla myszy kolczastej ciąg dalszy…

Żywienie

Podstawę diety powinna stanowić bogata i urozmaicona mieszanka zbóż i nasion zawierająca suszone owoce, warzywa, orzechy, zioła. Ważne jest, żeby mieszanka była stosunkowo wysokobiałkowa i niskotłuszczowa – szacunkowo, karma powinna zawierać ok. 15% białka oraz 8% tłuszczu. Ze względu na brak karmy przeznaczonej dla kolcomyszy, aktualnie najlepsze będą pokarmy naturalne, o bogatej liczbie składników, przeznaczone dla myszoskoczków i myszy. Szacunkowy skład takiej karmy to ok. 60% zbóż i nasion, 10% suszonych warzyw i owoców, 8% suszonych owadów i innych stawonogów, poniżej 8% składników i nasion oleistych. Żywienie myszy kolczastej ciąg dalszy…

Zdrowie

Jak już wyżej stwierdzono, kolcomyszy charakteryzują się dużą odpornością i wytrzymałością, co przekłada się na niewielką zapadalność na choroby. Ewentualne problemy zdrowotne tych zwierząt najczęściej wynikają z nieprawidłowego ich utrzymania. U zwierząt w podeszłym wieku zdarzają się nowotwory, a nadmierna eksploatacja samic w rozrodzie stosunkowo często skutkuje stanami zapalnymi macicy oraz ropomaciczem.

Ok. 15% kolcomyszy utrzymywanych w niewoli w wieku ok. 1 roku życia wykształca spontaniczną cukrzycę wraz ze znacznym przerostem części wewnątrzwydzielniczej trzustki – spora część tych zwierząt cierpi na otyłość. Cukrzycy towarzyszy średniego poziomu hiperglikemia, glikozuria, ketonuria, spadek masy ciała. Zdrowie – mysz kolczasta, ciąg dalszy…

Rozmnażanie

Cykl płciowy jest bardzo nietypowy dla gryzoni – 9-dniowy, z wyraźną fazą menstruacji charakteryzującą się krwawym wypływem z pochwy związanym ze złuszczeniem endometrium macicy. W niewoli sezonowość rozrodu nie jest tak wyraźna, jak w naturze ze względu na zaburzenia odbioru długości dnia świetlnego przez sztuczne oświetlenie. W ciągu sezonu rozrodczego samice rodzą 3-4 mioty. U samic występuje ruja poporodowa, zwierzę jest tuż po porodzie zdolne do zapłodnienia.

Długość trwania ciąży to 35-42 dni (średnio 39) – kolcomyszy są typowymi zagniazdownikami, młode rodzą się o wadze 5-7g, dobrze wykształcone, pokryte krótką szarą sierścią, z delikatnie otwartymi oczami i rozwiniętymi uszami. Są względnie samodzielne, zdolne do poruszania się i po 2 dniach rozwoju zdolne do pobierania suchego pokarmu. Liczebność miotu to najczęściej 3 młode, zdarzają się bardziej liczne mioty – maksymalnie do 5 osobników. Całkowita organogeneza, czyli rozwój narządów wewnętrznych, zachodzi przed porodem, co jest nietypowe w świecie zwierząt; również są zdolne do samodzielnej termogenezy. Rozmnażanie – mysz kolczasta, ciąg dalszy…

Iza Maziarz

Bibliografia

[nextpage title=”Wygląd”]

Kolcomysz skalna osiąga rozmiary ok. 9,5-12,5 cm długości ciała bez ogona, ogon jest najczęściej tej samej długości, co ciało. Waga dorosłych osobników waha się między 45 a 85g, choć warto zaznaczyć, iż spory odsetek Acomys cahirinus utrzymywanych w niewoli charakteryzuje zbyt wysoki stopień otłuszczenia ciała i otyłość. Nie występują znaczne różnice w wielkości i masie między osobnikami obu płci, samce są z reguły delikatnie większe.

Budowa ciała jest krępa, na karku znajduje się obszar gromadzenia dużej ilości tkanki tłuszczowej. Kolor sierści zależy od obszaru występowania, oscyluje między piaskowo-brunatnym i szaro-brunatnym na górnej części ciała. Dolne partie ciała są kremowo-białe, podobnie jak sierść za uszami oraz w okolicy łuków jarzmowych. Okolice wibrysów są najczęściej nieowłosione, widoczna jest różowa skóra. Grzbiet pokrywają długie, twarde włosy przypominające kolce, najdłuższe kolce pokrywają okolicę lędźwiową. Zwierzę posiada możliwość lekkiego stroszenia tych obszarów, co pomaga w odstraszaniu drapieżników. Ze względu na mocno odstającą sierść, zwierzę nawet w spoczynku sprawia wrażenie dużo większego, niż jest faktycznie.

Kończyny są stosunkowo drobne i smukłe w porównaniu do reszty ciała, pokryte krótką, miękką sierścią; budowa dłoni i stóp charakterystyczna dla myszowatych, czyli w kończynie piersiowej cztery palce funkcyjne oraz pierwszy palec zredukowany do wyrostka, w kończynie miednicznej pięć palców. Ogon stosunkowo cienki, ostro zakończony z delikatną szczeciną oraz naskórkiem w formie łusek.

Wydłużony i spiczasty pysk, wąska twarzoczaszka, duże, ciemne gałki oczne i bardzo duże uszy są charakterystyczne dla tego gatunku. Zęby zbudowane typowo dla gryzoni wszystkożernych, czyli siekacze hypselodontyczne (wzrost przez całe życie zwierzęcia, zęby bezkorzeniowe) o delikatnej, pomarańczowej barwie szkliwa; brak kłów (zamiast nich – długa diastema, czyli przestrzeń międzyzębowa) oraz zęby policzkowe brachydontyczne (zęby posiadające koronę oraz korzeń).

[nextpage title=”Myszy kolczaste w naturze”]

Zwierzęta silnie stadne, żyją w licznych grupach rodzinnych przewodzonych przez dominującego samca. Charakteryzuje je sezonowość rozrodu – mioty pojawiają się w okresie pory deszczowej ze względu na lepszą dostępność pokarmu oraz wody. Unikają terenów znajdujących się wyżej niż 1500m n.p.m.
W naturze zajmują szczeliny skalne lub nory wykopane przez inne gatunki zwierząt, nie kopią ich samodzielnie. Są zwierzętami głównie naziemnymi, choć sprawnie się poruszają po krzewach i niskich zaroślach. Charakteryzuje je nocny tryb życia, najbardziej aktywne są w pierwszej części nocy, tuż po zmierzchu.

Są wszystkożerne, dieta w naturze składa się głównie z nasion traw i roślin, orzechów, owoców, zielonych części roślin, owadów, pająków, ślimaków i padliny. Na terenach antropogenicznych sporą część diety zajmują nasiona zbóż i zapasy żywności składowane w budynkach. W naturze odgrywają ważną rolę w rozsiewaniu nasion rośliny Ochradenus baccatus (ochradenus jagodowy) przez spożywanie owocu oraz wypluwanie nieuszkodzonych nasion rośliny. Znane są doniesienia o żerowaniu myszy na mumiach egipskich znajdujących się w komorach grobowych.

W naturze głównym niebezpieczeństwem dla kolcomyszy są przedstawiciele gatunku Vulpes cana (lis afgański), również większość węży i niewielkich ssaków drapieżnych. Komunikacja w stadzie opiera się głównie na wysyłaniu i odbieraniu chemicznych sygnałów smakowo-zapachowych, a orientację w przestrzeni zapewnia dobry zmysł słuchu i węchu oraz stosunkowo dobry wzrok.

W niekorzystnych warunkach atmosferycznych zwierzęta te są zdolne do ograniczenia wydalania moczu aż o 90% jego objętości w celu zmniejszenia utraty wody. Dziennie, wraz z pokarmem, pobierają około 10 ml wody na 100 g masy ciała. W przypadku spożywania soczystego pokarmu, dodatkowe źródło wody jest zbędne.

Zwierzęta z rodzaju Acomys są zdolne do odrzucenia płatów skóry z grzbietu – wytrzymałość skóry jest bardzo niewielka, dzięki czemu możliwe jest jej odrzucenie podczas ataku drapieżnika, a predyspozycje organizmu umożliwiają bardzo szybką i pełną regenerację tkanki wraz z mieszkami włosowymi i gruczołami. Również możliwe jest odrzucenie ogona lub skóry ogona, czemu towarzyszy najczęściej martwica narządu i jego odpadnięcie.

[nextpage title=”Myszy kolczaste w hodowli domowej”]

Od początku XX wieku są wykorzystywane jako zwierzęta laboratoryjne w badaniach metabolicznych i genetycznych, szczególnie ze względu na bliskie podobieństwo cyklu płciowego do ludzkiego oraz umiejętność regeneracji powierzchownych uszkodzeń ciała oraz uszkodzeń narządów wewnętrznych bez włóknienia oraz rozwoju tkanki bliznowatej. Również stanowią gatunek modelowy w badaniach nad indukowaną dietą cukrzycą typu 2.

Początki hodowli myszy kolczastych mają miejsce w połowie lat ’80 dwudziestego wieku, choć już w 1953 znana była populacja utrzymywana hobbystycznie w warunkach domowych. Linie hodowlane pochodzą zarówno z nadwyżek laboratoryjnych, jak i z odłowu z natury. Jako zwierzę towarzyszące sprawdza się głównie ze względu na interesujący wygląd i zachowanie, wydalanie niewielkich ilości mało wonnego moczu, niedrogie utrzymanie oraz wysoką odporność tych zwierząt.

W niewoli opiekun powinien zapewnić kolcomyszom stadne utrzymanie – najlepiej sprawdzają się stada mieszane z jedną płcią kastrowaną bądź stada jednopłciowe. Możliwe jest utrzymywanie haremu, czyli jednego samca oraz 2-3 samic, jednak jest to odradzane ze względu na zbyt dużą eksploatację samic spowodowaną przez wielokrotne porody. Utrzymywanie w samotności powoduje znaczne obniżenie aktywności zwierzęcia oraz szybkie pojawienie się problemów behawioralnych, zwierzę takie jest zdolne do samookaleczania oraz rozwoju stereotypii (np. uporczywe gryzienie krat).

Łączenie obcych, niespokrewnionych osobników tej samej płci wiąże się z walkami o dominację, podobnie wygląda dołączenie pojedynczego osobnika do istniejącego już stada. Osobnik dominujący może konkurować z nowo dołączonym zwierzęciem, choć możliwa jest jego akceptacja bez rywalizacji, jeśli nowy członek stada okaże uległość. Najczęściej walki między kolcomyszami nie skutkują poważnymi obrażeniami ciała. Prawidłowe łączenie powinno polegać najpierw na zamknięciu zwierząt na neutralnej przestrzeni pozbawionej ich zapachów, następnie, jeśli nie pojawiły się walki, myszy należy przełożyć do pozbawionej wyposażenia, dokładnie umytej i zdezynfekowanej klatki docelowej, w której powinny się znajdować tylko ściółka, pokarm i woda. Po ok. 48 godzinach można rozpocząć proces wyposażania klatki o domki, tunele i inne przedmioty – jeśli były użytkowane przez myszy kolczaste, należy je dokładnie umyć w celu pozbawienia zapachu.

Gdy kolcomyszy utrzymywane są w nieprawidłowych warunkach lub gdy stado zwierząt jest zbyt liczne na dane pomieszczenie, może pojawić się znaczny kanibalizm wśród gryzoni – najczęściej zwierzęta tracą ogony, części kończyn oraz uszy. Rzadko kiedy dochodzi do zabijania innych członków stada.

Zwierzęta te są bardzo aktywne, zwinne i żywotne, jednak jest to gatunek przeznaczony bardziej do obserwacji niż bezpośrednich interakcji między zwierzęciem a opiekunem. Choć oswojenie jest jak najbardziej możliwe, jest to utrudnione ze względu na płochliwość tych gryzoni. Kolcomyszy nie akceptują podnoszenia i łapania – najbezpieczniejszą formą przenoszenia jest złapanie całą dłonią od góry zwierzęcia bądź pozwolenie zwierzęciu na samodzielne wejście na dłoń. Zaniepokojone zwierzę może ugryźć, jednak najczęściej nie dochodzi do uszkodzenia skóry człowieka. Ze względu na łatwość zerwania skóry z ogona, należy unikać łapania za tą część ciała zwierzęcia.

Nie należy wypuszczać kolcomyszy na dwór ze względu na nocny tryb życia tych zwierząt oraz łatwość ich przeziębienia.

Jeśli jest taka możliwość, warto wypuszczać kolcomyszy na kontrolowane wybiegi w pomieszczeniach, w których nie znajdują się niebezpieczne elementy czy niezabezpieczone szczeliny – podczas wybiegu należy mieć możliwość łatwej lokalizacji i schwytania zwierzęcia, jeśli jest to konieczne.

[nextpage title=”Pomieszczenie”]

Kolcomyszy z powodzeniem mogą być utrzymywane w odpowiedniej wielkości klatkach, akwariach i terrariach. Dla stada składającego się z 2-3 osobników odpowiedni będzie pojemnik bądź klatka o wymiarach nie mniejszych niż 80 cm długości oraz 50 cm szerokości; pojemnik nie musi być wysoki, choć jest to zaletą ze względu na możliwość zamontowania pięter, gałęzi i hamaków. Ważne jest zapewnienie niewielkich (mniejszych niż 1 cm) przestrzeni między prętami ze względu na umiejętność przeciskania się tych zwierząt między kratkami.

Temperatura

Zwierzęta te powinny być utrzymywane w temperaturze 21-27°C oraz wilgotności powietrza nieprzekraczającej 50%. Pomimo, iż są to zwierzęta nocne, wykorzystywanie świetlówek imitujących naturalne promieniowanie słoneczne (typu „natural light” o promieniowaniu UV-A ok. 12%, UV-B jest zbędne) w systemie 12/12 godzin dziennie może pozytywnie wpłynąć na rozród kolcomyszy. Również możliwe jest dogrzewanie terrarium w celu osiągnięcia temperatur rzędu 26-27°C, jednak nie jest to konieczne ze względu na łatwe dostosowanie się kolcomyszy do temperatury pokojowej.

Wystrój

W hodowli myszy kolczastych możliwe jest użytkowanie wielu rodzajów ściółki – najlepiej sprawdzają się odpylone trociny oraz pellet drzewny. Nie jest wymagana gruba warstwa ściółki ze względu na fakt, iż kolcomyszy nie są zwierzętami kopiącymi. Warto wstawić kilka niewielkich pojemników z piaskiem terrarystycznym bądź kąpielowym – kolcomyszy chętnie kuwetują, oddając mocz i kał do piasku, dzięki czemu dużo łatwiejsze jest utrzymanie czystości w klatce bądź terrarium.

Niezbędnym wyposażeniem klatki jest miska na pokarm (najlepiej ceramiczna bądź metalowa), poidło kulkowe (bądź miska na wodę, jeśli zwierzęta nie potrafią z niego korzystać), kołowrotek pełny o średnicy min. 30cm (ważne jest sprawdzenie, czy kołowrotek nie posiada tzw. efektu nożyc), drewniane bądź kokosowe domki i tunele, duże kamienie, gałęzie i materiałowe hamaki oraz podwieszane drabinki – kolcomyszy chętnie korzystają z wiszących zabawek i domków, choć są to zwierzęta naziemne. Jako urozmaicenie można wprowadzić sianko i ligninę do tworzenia gniazd.

[nextpage title=”Żywienie”]

Podstawę diety powinna stanowić bogata i urozmaicona mieszanka zbóż i nasion zawierająca suszone owoce, warzywa, orzechy, zioła. Ważne jest, żeby mieszanka była stosunkowo wysokobiałkowa i niskotłuszczowa – szacunkowo, karma powinna zawierać ok. 15% białka oraz 8% tłuszczu. Ze względu na brak karmy przeznaczonej dla kolcomyszy, aktualnie najlepsze będą pokarmy naturalne, o bogatej liczbie składników, przeznaczone dla myszoskoczków i myszy. Szacunkowy skład takiej karmy to ok. 60% zbóż i nasion, 10% suszonych warzyw i owoców, 8% suszonych owadów i innych stawonogów, poniżej 8% składników i nasion oleistych. Należy unikać granulatów oraz karm „na wagę” ze względu na ich złe zbilansowanie, ubogi skład i zawartość wysokoprzetworzonych odpadów piekarniczych i produktów sztuczne barwionych. Bardzo ważny jest udział białka pochodzenia zwierzęcego w diecie – najlepszym rozwiązaniem jest podawanie żywych bądź suszonych owadów karmowych, takich jak świerszcze, karaczany, mączniki, jedwabniki, szarańcze. Brak białka pochodzenia zwierzęcego w diecie oraz karma niskobiałkowa mogą skutkować pojawieniem się kanibalizmu wśród gryzoni.

Dobrym urozmaiceniem jest podawanie niewielkich ilości świeżych owoców i warzyw (należy unikać cytrusów, winogron i awokado), zielonych części roślin (natka pietruszki, cykoria, koperek, mięta, bazylia i inne, nie należy podawać sałat, kapustowatych, selerowatych i cebulowatych), świeżych bądź suszonych gałązek jabłoni i wierzby.

Nie należy podawać żadnych produktów przetworzonych, solonych bądź słodzonych (słodycze, płatki kukurydziane, ser, wędliny, chleb). Nie jest konieczna suplementacja wapnia, więc podawanie sepii bądź kostek wapiennych jest zbędne lub wręcz szkodliwe.

Kolcomyszy są odporne na brak wody, jednak nieograniczony dostęp do niej jest konieczny.

[nextpage title=”Zdrowie”]

Jak już wyżej stwierdzono, kolcomyszy charakteryzują się dużą odpornością i wytrzymałością, co przekłada się na niewielką zapadalność na choroby. Ewentualne problemy zdrowotne tych zwierząt najczęściej wynikają z nieprawidłowego ich utrzymania. U zwierząt w podeszłym wieku zdarzają się nowotwory, a nadmierna eksploatacja samic w rozrodzie stosunkowo często skutkuje stanami zapalnymi macicy oraz ropomaciczem.

Ok. 15% kolcomyszy utrzymywanych w niewoli w wieku ok. 1 roku życia wykształca spontaniczną cukrzycę wraz ze znacznym przerostem części wewnątrzwydzielniczej trzustki – spora część tych zwierząt cierpi na otyłość. Cukrzycy towarzyszy średniego poziomu hiperglikemia, glikozuria, ketonuria, spadek masy ciała. Zauważono, iż dieta wysokowęglowodanowa sprzyja rozwojowi hepatomegalii, wzrostowi poziomów enzymów wątrobowych oraz podniesieniu poziomu cholesterolu LDL, jednak nie zanotowano rozwoju cukrzycy. Zwierzęta utrzymywane na diecie wysokotłuszczowej przejawiały znaczny wzrost masy ciała, rozrost tkanki tłuszczowej, następnie rozwój hiperglikemii i hiperinsulinemii z towarzyszącą glikozurią, co oznacza, iż w indukcji cukrzycy u myszy kolczastych główny udział mają pokarmy wysokotłuszczowe. Dzikie populacje nie cierpią na cukrzycę, więc sugeruje się wystąpienie mutacji w wyniku przekarmiania tych zwierząt.

Sporadycznie zdarzają się problemy skórne, takie jak grzybica czy inwazje ektopasożytów. Stosunkowo częste są rozwolnienia i biegunki, które zwykle nie wymagają interwencji weterynaryjnej – wystarczające jest podanie probiotyku bądź pasty przeciwbiegunkowej.

Myszy kolczaste są wrażliwe na takie patogeny, jak:

– mouse adenovirus MAdV-1 oraz MAdV-2 – mogą powodować zapalenia układu oddechowego

– mouse hepatitis virus MHV – powodujący ogniskową martwicę wątroby

– mouse parvovirus MPV – zwykle infekcje bezobjawowe

– mouse rotavirus (epizootic diarrhea of infant mice EDIM) – powodujący biegunki u noworodków

– Sialodacryoadenitis virus – powodujący zapalenia górnych dróg oddechowych

– rat parvovirus RPV – zwykle infekcje bezobjawowe

– Theiler’s murine encephalomyelitis virus TMEV – zwykle infekcje bezobjawowe

– cillia-associated respiratory Bacillus CARB – powodujący zapalenie górnych dróg oddechowych oraz ogólne osłabienie organizmu

– Corynebacterium kutscheri – może powodować posocznice oraz pojawianie się białych, guzkowatych zmian na narządach wewnętrznych

– Clostridium piliforme, choroba Tyzzera – powoduje martwicowe zapalenie wątroby

– Mycoplasma pulmonis, Pasteurella pneumotropica – mogą powodować zapalenie górnych dróg oddechowych

[nextpage title=”Rozmnażanie”]

Cykl płciowy jest bardzo nietypowy dla gryzoni – 9-dniowy, z wyraźną fazą menstruacji charakteryzującą się krwawym wypływem z pochwy związanym ze złuszczeniem endometrium macicy. W niewoli sezonowość rozrodu nie jest tak wyraźna, jak w naturze ze względu na zaburzenia odbioru długości dnia świetlnego przez sztuczne oświetlenie. W ciągu sezonu rozrodczego samice rodzą 3-4 mioty. U samic występuje ruja poporodowa, zwierzę jest tuż po porodzie zdolne do zapłodnienia.

Długość trwania ciąży to 35-42 dni (średnio 39) – kolcomyszy są typowymi zagniazdownikami, młode rodzą się o wadze 5-7g, dobrze wykształcone, pokryte krótką szarą sierścią, z delikatnie otwartymi oczami i rozwiniętymi uszami. Są względnie samodzielne, zdolne do poruszania się i po 2 dniach rozwoju zdolne do pobierania suchego pokarmu. Liczebność miotu to najczęściej 3 młode, zdarzają się bardziej liczne mioty – maksymalnie do 5 osobników. Całkowita organogeneza, czyli rozwój narządów wewnętrznych, zachodzi przed porodem, co jest nietypowe w świecie zwierząt; również są zdolne do samodzielnej termogenezy.

W stadach samice wspólnie odchowują potomstwo, ważny u tego gatunku jest również udział dorosłych samców w sprawowaniu opieki nad młodymi. W grupach zawierających mioty różnych samic, młode potrafią rozpoznać własne rodzeństwo za pomocą wydzielanych czynników zapachowych.

Z biegiem czasu u potomstwa pojawiają się w pełni wykształcone „kolce” – barwa i typ owłosienia jest zbliżona do osobników dorosłych około terminu odstawienia.  Młode ssą matkę przez 28 dni, jednak w badaniach dowiedziono, iż możliwe jest odstawienie już w 17 dniu laktacji bez negatywnych skutków. Wcześniejsze odstawienie ma negatywny wpływ na immunokompetencję młodych po osiągnięciu dojrzałości – zwierzęta takie są bardziej podatne na wszelkie infekcje. Młode osiągają pełną dojrzałość płciową i hodowlaną w wieku 8-9 tygodni, choć u samic cykl płciowy wraz z otwarciem przedsionka pochwy pojawiają się w 45. dniu życia. U samców już w 5-6. tygodniu życia rozpoczyna się spermatogeneza, a zdolność do zapłodnienia pojawia się w 7. tygodniu.

Pomimo wczesnego osiągnięcia dojrzałości płciowej, do rozrodu powinny być wykorzystywane samice po przekroczeniu 6. miesiąca życia oraz nie starsze niż w wieku 2. lat. Wcześniejsze zapłodnienie u samicy, która nie ukończyła jeszcze wzrostu może skutkować poważnymi powikłaniami podczas ciąży i porodu, które zakończyć się mogą śmiercią samicy jak i potomstwa. Ważna jest znajomość pochodzenia zwierząt, należy unikać chowu wsobnego, tj. kojarzenia osobników spokrewnionych. Samica powinna zostać wykorzystana do rozrodu maksymalnie 2 razy do roku oraz nie więcej niż 4 razy podczas swojego życia. Większa eksploatacja może skutkować stanami zapalnymi macicy oraz wyniszczeniem organizmu.

Diagnostyka ciąży opiera się na regularnym ważeniu samicy od momentu kopulacji oraz poprzez palpację jamy brzusznej np. przez lekarza weterynarii. Możliwe jest również wykorzystanie ultrasonografii (USG) po ok. 20 dniu ciąży bądź radiografii (RTG) w ostatnim tygodniu ciąży, jednak badania te ze względu na wielkość zwierzęcia są bardzo utrudnione. Dieta ciężarnej samicy powinna być bogata w białko oraz wapń.

Rozróżnienie płci u młodych osobników jest możliwe już od razu po porodzie, jednak dla mniej wprawnego opiekuna łatwiej będzie wykonać to w 2-3 tygodniu życia. Niestety, nawet u osobników dorosłych zdarzają się pomyłki w rozróżnieniu płci, ze względu na fakt, iż samce nie posiadają dużych, dobrze widocznych jąder.

U dorosłych samic odległość między cewką moczową a odbytem jest krótka (0,5cm), a pomiędzy nimi widoczny jest otwarty przedsionek pochwy. Wyraźne są również sutki nieobecne u osobników męskich. U samców odległość między prąciem a odbytem jest długa (1-1,5cm), przestrzeń między nimi pokryta jest sierścią.

[nextpage title=”Opracowanie”]

 

Iza Maziarz

 

Bibliografia:

1. The Biology and Husbandry of the African Spiny Mouse (Acomys cahirinus) and the Research Uses of a Laboratory Colony, 2016, Haughton, Gawriluk, Seifert

2. Species delimitation in the Acomys cahirinus–dimidiatus complex (Rodentia, Muridae) inferred from  chromosomal and morphological analyses, 2007, Auffray, Denys, Debat, Gautun

3. Nutritionally Induced Diabetes in Desert Rodents as Models of Type 2 Diabetes: Acomys cahirinus (Spiny Mice) and Psammomys obesus (Desert Gerbil), 2006, Shafrir, Ziv, Kalman

4. Breeding and Fertility of the Egyptian Spiny Mouse, Acomys cahirinus: Effect of Different Environments, 1976, Young

5. First evidence of a menstruating rodent: the spiny mouse (Acomys cahirinus), 2016, Bellofiore, Ellery, Mamrot, Walker, Temple-Smith, Dickinson

6. http://www.waza.org/en/zoo/visit-the-zoo/rodents-and-hares/acomys-cahirinus

7. https://animaldiversity.org/accounts/Acomys_cahirinus/

8. http://www.iucnredlist.org/details/263/0

9. Olfactory imprinting resulting from brief exposure in Acomys cahirinus, 1976, Porter, Etscorn

10. Paternal behavior in the spiny mouse (Acomys cahirinus), 1984, Makin, Porter

11. Metabolic Rate and Water Economy in the Desert and Mediterranean Populations of the Common Spiny Mouse (Acomys cahirinus) in Israel, 1994, Weissenberg, Shkolnik

12. https://www.arkive.org/cairo-spiny-mouse/acomys-cahirinus/

13. http://blogs.discovermagazine.com/notrocketscience/2012/09/26/spiny-mice-flaying-skin-healing-factor/

14. http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=13001002

Liczba wyświetleń: 16298