Lycosa praegrandis

Lycosa praegrandis

Lycosa praegrandis (C.L. Koch, 1836)

Synonimy

Lycosa praegrandis C. L. Koch, 1836a
Lycosa praegrandis C. L. Koch, 1838
Tarentula nordmanni Thorell, 1875b
Tarentula nordmanni Thorell, 1875c
Lycosa nordmanni Schmidt, 1895
Tarentula praegrandis Strand, 1908k
Hogna praegrandis Hadjissarantos, 1940
Allocosa nordmanni Roewer, 1955c
Lycosa nordmanni Charitonov, 1969
Lycosa nordmanni Mcheidze, 1997
Lycosa praegrandis Zyuzin & Logunov, 2000
Lycosa praegrandis Thaler, Buchar & Knoflach, 2000
Lycosa praegrandis Nadolny & Zamani, 2020

Systematyka

• Domena: eukarionty (Eucaryota)
• Królestwo: zwierzęta (Animalia)
• Typ: stawonogi (Arthropoda)
• Podtyp: szczękoczułkowce (Chelicerata)
• Gromada: pajęczaki (Arachnida)
• Rząd: Pająki (Araneae)
• Podrząd: Opisthothelae
• Infrarząd: Araneomorphae
• Nadrodzina: Lycosoidea
• Rodzina: Lycosidae
• Podrodzina: Lycosinae
• Rodzaj: Lycosa
• Gatunek: Lycosa praegrandis

Wygląd

Średniej wielkości przedstawiciel pogońcowatych, osiągający do 29mm ciała dla osobników dorosłych. Samce nieco mniejsze – do 20mm.

Kolorystyka skupiona na szarości, czerni, beżu i dodatków w postaci jaskrawych przebłysków barw pomarańczowych i żółci.

Jak podaje Thorell, 1875, na podstawie populacji pochodzącej z Niziny Czarnomorskiej, z okolic Odessy – Lycosa praegrandis różni się zasadniczo od Lycosa narbonensis brakiem pomarańczowo – zółtego pasa wędrującego przez spód odwłoka, nieznacznie mniejszym rozmiarem osiąganym przez osobniki dorosłe oraz strukturą epigyne.

Z opisu C. L. Kocha wynika, że spód odnóży na poziomie patella, tibia i metatarsus wyznaczają 4  wyraźnie odgraniczone, czarne lub ciemnoszare pręgi, które w przypadku pierwszych dwóch par odnóży krocznych obejmują górny kraniec tibia i zlewają się łącząc metatarsus i tarsus we we wspólną obręcz. Przekłada się to na zatarcie rysu czwartego pręgu, który  w bardziej uwydatnionej autonomii widoczny jest na dwóch ostatnich kończynach. Ostatnie segmenty odnóży; tarsus i metatarsus mogą barwić się powszechnie na brązowo, czerwono lub wynikać z osobnego połączenia tych dwóch barw w różnej tonacji. Kontury dwóch ostatnich segmentów odnóży podkreślają krótkie, gęste czarne włoski.

Wierzchnia struktura odnóży przeważnie matowa w kolorze szarym/srebrnoszarym, czasem z domieszką łagodnych barw kremowych i tendencją do ciemnienia (w przypadku populacji z Ukrainy) lub jaśnienia (dla populacji z Tunezji i Grecji) w kierunku ostatnich segmentów. U tych ostatnich można obserować bardzo ciekawe zabarwienie odnóży, które można opisać jako delikatny, wręcz metaliczny/srebrzysty błękit.
Wyróżnik na tle dominującej szarości stanowią grube, ciemne włoski sensoryczne na odnóżach i układające się w charakterystyczne wzory, włoski okrywowe na głowotułowiu.

Brzuszna strona ciała wybarwiona na czarno z przebłyskami jasnych, jaskrawożółtych lub pomarańczowych akcentów, szczególnie zaznaczone na epigynum i jego okolicach, wokół wlotu płucotchawek oraz w miejscach otaczających kądziołki przędne. Cechą niedorosłych samic jest dużo większy udział jaskrawej kolorystyki w zdobieniu spodu odwłoka, przełamując zdecydowanie czerń pomarańczową lub żółtą łuną niczym księżyc w nowiu. Należy jednak pamiętać, że ubarwienie to cecha zmienna, podlegająca ewolucjom, u których podstaw leżą: występowanie na danej szerokości i wysokości geograficznej, wraz z nią – wysokość danego terenu nad poziomem morza, jego struktura ekologiczna, geologiczna, składowe dostępnych gleb, zasobność i pula pokarmowa etc. Dla przykładu – obserwowane przeze mnie osobniki populacji niziny czarnomorskiej zachowywały piękna, łagodnie przechodzącą, ciemną siwość w odcieniu wręcz grafitowego kamienia, gdy u osobników populacji greckiej przeważała jasna szarość, a raczej posiwiała biel.
Strefę przejściową stanowią stopniowo zanikające zdobienia grzbietowej strony odwłoka i wyraźnie oddzielona  część brzuszna. Jest ona z reguły pozbawiona jakichkolwiek barwnych akcentów, co uwypukla omawiany kontrast.

Oczy pierwszego rzędu (Anterior Lateral, Anterior Median) niewielkie (1,6-2,3mm), w równych odstępach, tworzące zakrzywioną względem prostej linii clypeus kolumnę.
Oczy drugiego rzędu podzielone; przedni, najbardziej rozwinięty okular (Posterior Median Eyes – PME) mierzący od 2,9mm do 3,8mm, podczas gdy odpowiadająca mu para (Posterior Lateral Eyes – PLE) silniej rozgraniczona i osadzona wysoko z tyłu kopuły karapaksu pod kątem około 140 stopni względem frontalnej ściany, skupiającej 3 pary (ALE, AME, PME). Tak ukształtowany układ oczu pozwala pająkowi zachować orientację i widzieć w promieniu niemal 360 stopni zachowując imponującą głębię foto zmysłu. Z moich obserwacji na pająkach z różnych lokalizacji wynika, że populacje pochodzące z populacji południowoukraińskich mają mniejszą i wyraźniej oddzieloną od siebie środkową parę oczu drugiego rzędu niżeli osobniki z Peloponezu i Tunezji. Ponadto udało mi się zauważyć nieznacznie bardziej spłaszczone sklepienie karapaksu w przypadku L.praegrandis z okolic Odessy.

Kompozycja deseni na ciele charakterystyczna dla Lycosidae z pewnymi odchyleniami dotyczącymi połączeń i zakrzywienia elementów wzoru. U Lycosa praegrandis odwłok zdobi szereg kształtów zbliżonych podobieństwem do liter V i Y, mających tendencję do przeprostu i zespalania z bocznoodwłokowymi, jasnymi cętkami.

Wzór na karapaksie przedstawia swego rodzaju tarczę z dobrze naznaczoną jasną obwódką. Obramowanie to występować może w 2 wersjach; niezagiętej oraz postrzępionej niczym falbana smugi. Stanowi ono otoczkę dla ośrodkowej części wzoru złożonego z dwóch przeciwległych półksiężycowatych elementów, które przecina jasne pasmo rozwidlające się od środka karapaksu na oczy, zataczając w ich podstawie zakole. Szczękoczułki rozbudowane i dość masywne w kształcie owalnym, skupiające 3 retromarginalne ząbki. Od strony frontalnej chelicery odznaczają się one wzorem tworzonym przez szereg jasnych (przeważnie o ciepłych odcieniach żółci) i czarnych włosków ścinających parę chelicer na miarę kąta rozwartego.
Chociaż ornament stanowi raczej stałą i usystematyzowaną cechę, która w obrębie gatunku nie odbiega znacząco od reprezentatywnego modelu, to warto jednak zauważyć, że pomimo iż niewielkie, to różnice takie istnieją i wyznaczają granice ruchomości wariancji fenotypowych.

Występowanie

Gatunek szeroko rozpowszechniony we wschodniej i południowej Europie, na dużym obszarze zachodniej i centralnej Azji. Spotykany od wschodnich i południowo-wschodnich rejonów Półwyspu Bałkańskiego tj. Albanii, Macedonii, przez Grecję, Bułgarię, Ukrainę, Azję Mniejszą, północne regiony Afryki, Kirgistan, obejmując Kaukaz, Iran, zahaczając o północne krainy Półwyspu Arabskiego (Irak, Syria). Obserwowany niemniej licznie w położonych na południu rosyjskich obwodach (m.in. w Baszkirii, Tatarstanie, Czuwaszji, kraju ałtajskim, kraju krasnojarskim) wkraczając głębiej w kontynent azjatycki – po Kazachstan i Uzbekistan (Strand, E. 1908k, Charitonov, D. E. 1969, Mcheidze, T. S. 1997, Nadolny, A. A. & Zamani, A. 2020).

Obecność tego gatunku między innymi w Afganistanie czy Chinach wymaga potwierdzenia.

Biotop

Gatunek preferuje suche, skąpo porośnięte stanowiska, często strome, kamieniste wzniesienia, zbocza, pasma górskie; w tym nawet szczyty gór, do 1500 m.n.p.m (Zyuzin & Logunov, 2000).

Na ogół żyje na rozległych równinach o charakterze stepowym.

Osiedla się na glebach o glebach osadowych (iły, gliny), gleby mieszane, gleby brunatnoziemne, także czarnoziemy, często o znacznym wkładzie wapieni i piasków. Ponadto występuje także na terenach pochodzenia wulkanicznego, kamieniołomach, hałdach, wszelkich erozyjnych kamieniskach, formacjach skalnych, turniach, i luźnych skałkach. Ważną rolę odgrywają cechy gleb zapewniające pająkom możliwość formowania rozwlekłych gniazd podziemnych. Należy tutaj wymienić ich zasobność w makro- i mikroelementy, sypkość, kleistość, przepuszczalność i wchłanialność wody, właściwości magazynujące i pewne aspekty morfologiczne warstw podłoża.

Wybierają nierzadko siedliska ruderalne, opustoszałe tereny będące pod wpływem antropopresji, tj. śródmiejskie parki, opustoszałe, czasem również zamieszkałe zabudowania czy słabo zurbanizowane przedmieścia.

Długość życia

Samice około 3 lat, samce z reguły do 2 lat.

Aktywność

Aktywne całodobowo.

Zachowanie

Pająki szybkie, defensywne w obronie gniazda i młodych. W kwestii polowania, są to raczej drapieżniki bierne. Na zdobycz wyczekują zachowawczo u wylotu swojej nory, niemniej jednak praktykują powszechnie aktywne polowania oparte na niezłomnie prowadzonych wędrówkach.

Długie, masywne odnóża i dobrze rozwinięte oczy czynią z nich perfekcyjnych drapieżników

Przedstawiciele tego gatunku wykazują spore zdolności adaptacyjne. Radzą sobie ze zmianami w strukturze krajobrazu i odchyleniami ze strony klimatu. Pająki te potrafią zaciekle się bronić. Swoje głębokie, prowadzące pionowo wgłąb ziemi tunele umacniają elementami podłoża, takimi jak suche trawy wbudowując je w kleiste podłoże.

Jadowitość

Słaby, dla osób zdrowych niezagrażający. Ukąszenie może być bolesne, niemniej jednak objawy tj. podwyższona temperatura, ból i obrzęk w miejscu ukąszenia, pieczenie i zwiększony puls powinny ustąpić po 24 godzinach.

Terrarium

Zbiornik dla jednego osobnika Lycosa praegrandis powinno być przestronne, dobrze wentylowane i zawierać odpowiednią warstwę podłoża (minimum 15cm). Warto go ubogacić o elementy ściółki tj. opadłe liście, suche trawy, kamienie.

Terrarium/pojemnik hodowlany najlepiej by nie był mniejszy niż 20x20cm u podstawy.

Za minimum uznaję wymary 30x40x30, przy czym 40cm to wysokość zbiornika, które w do co najmniej w 20 centymetrach winno być wysypane podłożem.

Choć mieszanka zwykłego torfu i podstawowych komponentów jako podłoże wierzchnie sprawdzi się w zupełności, to zalecam jednak mieszankę glin (~40%), piasku (~20%), suchego torfu (~20%), brylastych kruszyw jak keramzyt czy wermikulit, plus cząstki organicznych „odpadów” jak suche liście, trawa, kamyki, kora, patyki. Tak skomponowane podłoże umożliwi pająkowi uformowanie i wzmocnienie nory, w ściany której często wplątuje elementy podłoża.

Opcjonalnym, acz jak najbardziej przydatnym elementem jest także płytka miseczka z wodą w jednym z rogów terrarium, regularnie uzupełniana.

Temperatura

Parametr ten najlepiej aby równał się średniej osiąganej w ich naturalnych środowiskach, z zachowaniem rozkładów analogicznie do okresu klimatycznego w danej strefie. Zważywszy na szeroką dystrybucję gatunku, wskazane jest zsynchronizowanie jej z rejonem pochodzenia danego osobnika.
Za standardowy przedział temperatur w adaptacji hodowlanej możemy przyjąć 23-30 stopni (dzień) – w sezonie letnim oraz 10-20 stopni (całodobowo), dla okresu zimowego.
W miesiącach zimowych, dla optymalnego rozwoju należałoby ograniczyć naświetlanie, zredukować ilość podawanego pokarmu (a nawet zaprzestać) i zwiększyć wilgotność. Choć zabiegi te nie są konieczne, to z pewnością sprzyjające stymulacji naturalnej zachowań, mechanizmów wykorzystywanych przy choćby porze godowej pająków.

Wilgotność

Wilgotność zmienia się wraz z porami roku i pochodzeniem. Zimę charakteryzuje największe nagromadzenie wody w podłożu, która od marca, każdym kolejnym tygodniem ulega wywietrzeniu z górnych warstwa podłoża, utwardzając je i osadzając się najgęściej w głębszych, twardszych i najbardziej nieprzepuszczalnych złożach (gliny twarde). Od późnego lata, antagonistycznie do spadku temperatury, rośnie procentaż wilgotności, do momentu kulminacyjnego (stabilizacji i wyrównania stanu) w okresie zimowym, z niewielkimi odchyleniami.

Podział stref wilgotności, o zachowanie których nawołuję, stanowi ważny punkt w hodowli Lycosidae, gdyż w niewoli nie mają one możliwości odnalezienia się w preferowanym jej przedziale.
Osobiście w hodowli Lycosa praegrandis i innych pogońców strefy umiarkowanej wyznaję zasadę pół na pół, czyli pokrótce mówiąc, połowa pojemnika wilgotna, druga połowa sucha.  Raz na kilka dni obficie spryskujemy pojemnik. Dla podtrzymania tego sprawdza się wspominana nieraz przeze mnie odpowiednia kompozycja dobrze chłonących i magazynujących podłoży (gliny, gleby osadowe). Struktura tak uporządkowanego substratu umożliwia gromadzenie się wody w najniższych jego partiach, przechodząc łagodnie przez strefy wilgoci aż po wierzchnie, suche warstwy podłoża

W praktyce hodowlanej, najbardziej suchy okres przypada na lato, kiedy to spryskujemy dość mocno terrarium raz na 4-5 dni (u młodych trochę częściej). Zimując utrzymujemy stale średniowilgotne podłoże. Okresy przejściowe między latem i zimą zaznaczamy spryskując terrarium raz na 2-3 dni. Ma to na celu podniesienie jego komfortu, poprawę jakości życia i efektywniejszą aktywizację ważnych aspektów życia i funkcjonowania.

Żywienie

W hodowli pokarm stanowi większość ogólnodostępnych owadów karmowych, dopasowanych do wielkości osobnika. Różnorodność karmówki jest jak najbardziej wskazana.

Dymorfizm płciowy

Dymorfizm płciowy u samców praegrandis wyraźny już na 3-4 wylinki przed dorosłością. Osiągają one w ostatecznej fazie wzrostu na ogół 15-19mm ciała i wykształcają się u nich narządy kopulacyjne (bulbi) na nogogłaszczkach. Prócz tego u samców zauważalnie większe w stosunku do niewielkiego karapaksu staje się środkowa para oczu rzędu drugiego, a odnóża przy tym relatywnie cienkie i wydłużone. Kolorystyka u płci męskiej pozostaje mniej zróżnicowana, skupiona raczej wokół bardzo jasnej odcieni matowej szarości, ciało pozbawione drobnych ornamentów.

Rozmnażanie

Samce dojrzewają około czerwca/lipca, wówczas wyruszają w świat w poszukiwaniu samic. Dzięki wskazówkom, samiec trafia do samicy, która zachęcona, będąc gotowa, przyjmuje samca do nory. Po kopulacji, samica kompletuje materiał biologiczny dla podstaw nowego pokolenia; w tym czasie gromadzi pokarm i usztywnia konstrukcję nory. Kokony są tworzone od drugiej połowy lipca do września. Samica wspomaga rozwój młodych ekspozycją energii słonecznej.

Przy zapewnieniu optymalnych warunków i stymulacji, rozmnażanie jest bezproblemowe. Samiec po odnalezieniu nory samicy rozpoznaje ją, zachęca do wyjścia i kopulacji, która trwa nawet kilka godzin. Samiec po wykonanym zadaniu opuszcza gniazdo samicy w poszukiwaniu kolejnej partnerki. Samica w tym czasie przygotowuje się do pierwszego etapu wydania na świat nowego życia. Już po 2 tygodniach po kopulacji możliwe jest wydanie kokonu, który nosi przez kolejne 4-6 tygodni przyczepiony do kądziołków przędnych. Po tym czasie samica tworzy dziurkę w kokonie umożliwiając młodym wyjście na jej grzbietową część odwłoka, na którym przebywają około tygodnia. Schodząc z odwłoka samicy, młode przechodzą wylinkę i rozpoczynają samodzielne życie.

Uwagi

Z dniem dzisiejszym wiemy już na pewno, że gatunek ten zostanie podzielony. Nastąpi to najprawdopodobniej w 2022 roku. Ze względu na szeroką dystrybucję, badacze podejmą się wydzielenia poszczególnych metapopulacji biorąc pod uwagę 3 główne strefy; europejską, azjatycką i północnoafrykańską. Nadchodzące zmiany taksonomiczne są wynikiem przyjęcia hipotezy o zaklasyfikowaniu co najmniej kilku, blisko ze sobą spokrewnionych gatunków jako równoznaczne Lycosa praegrandis.
Istnieją historyczne zapiski, donoszące o istnieniu podgatunku Lycosa praegrandis discoloriventer w Albanii (Caporiacco, 1949). Dane te zostały jednak poddane w wątpliwość, bowiem opisany podgatunek sklasyfikowany został na podstawie danych bardzo wybrakowanych. Posłużono się tutaj jedynie jednym osobnikiem płci męskiej. Od ponad 70 lat nie pojawiła się już żadna praca uzupełniająca i potwierdzająca istnienie tego podgatunku.

Opracowanie i źródła informacji na podstawie doświadczeń własnych i zaprzyjaźnionych hodowców.

Opracowanie

Hubert Szymański (htsi)

Bibliografia

-WSC (2021) World Spider Catalog. Version 21.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch (03.01.2021) doi: 10.24436/2
-Blagoev G, Deltshev C, Lazarov S, Naumova M (2018) The spiders (Araneae) of Bulgaria. Version: August 2018. National Museum of Natural History, Bulgarian Academy of Sciences. Online at http://www.nmnhs.com/spiders-bulgaria/ (accessed on 10.9.2018)
-Bosmans R, Van Keer J, Russell-Smith A, Hadjiconstantis M, Komnenov M, Bosselaers J, Huber S, McCowan D, Snazell R, Decae A, Zoumides C, Kielhorn K-H, Oger P (2019c) Spiders of Cyprus (Araneae). A catalogue of all currently known species from Cyprus. Newsletter of the Belgian Arachnological Society 34, Suppl. 1: 1-173
-Otto S (2020) Caucasian spiders. A faunistic database on the spiders of the Caucasus Ecoregion. Database version 03.2020
-Polchaninova N, Prokopenko E (2019) An updated checklist of spiders (Arachnida: Araneae) of Left-Bank Ukraine. Arachnologische Mitteilungen 57: 60-64
-Thaler K, Buchar J, Knoflach B (2000) Notes on wolf spiders from Greece (Araneae, Lycosidae). Linzer Biologische Beiträge 32: 1071-1091
-Zyuzin A A, Logunov D V (2000) New and little-known species of the Lycosidae from Azerbaijan, the Caucasus (Araneae, Lycosidae). Bulletin of the British Arachnological Society 11: 305-319
-Koch, C. L. (1838). Die Arachniden. C. H. Zeh’sche Buchhandlung, Nürnberg, Vierter Band, pp. 109-144, pl. 139-144 (f. 319-339); Fünfter Band, pp. 1-124, pl. 145-174 (f. 340-417)
-Koch, C. L. (1836a). Die Arachniden. C. H. Zeh’sche Buchhandlung, Nürnberg, Dritter Band, pp. 1-104, pl. 73-105 (f. 164-245)
-Mcheidze, T. S. (1997). [Spiders of Georgia: Systematics, Ecology, Zoogeographic Review]. Tbilisi University, 390 pp. (in Georgian). [English version published by Otto (2014)
-Nadolny, A. A. & Zamani, A. (2020). A new species of wolf spiders of the genus Lycosa (Aranei: Lycosidae) from Iran. Zoosystematica Rossica 29(2): 205-212
-Strand, E. (1908k). Nordafrikanische, hauptsächlich von Carlo Freiherr von Erlanger gesammelte Lycosiden. Archiv für Naturgeschichte 73(I, 3, 1907): 291-376
-Thorell, T. (1875c). Descriptions of several European and North African spiders. Kongliga Svenska Vetenskaps-Akademiens Handlingar 13(5): 1-204
-https://www.arachnophoto.com/en/lycosidae-2/lycosa-praegrandis/
-https://www.gbif.org/species/5169200