Caiman crocodilus – kajman okularowy

Młody osobnik – Caiman crocodilus – kajman okularowy

Młody osobnik – Caiman crocodilus – kajman okularowy

Młody osobnik – Caiman crocodilus – kajman okularowy

Dorosły osobnik – Caiman crocodilus – kajman okularowy

Caiman crocodilus – kajman okularowy

Nazewnictwo

Nazwa polska: Kajman okularowy, kajman krokodylowy

Nazwa angielska: The Spectacled Caiman, White Caiman, Common Caiman

Nazwa niemiecka: Der Krokodilkaiman

Nazwa czeska: Kajman brýlový, kajman obecný, kajman středoamerický

Kajman okularowy (Linnaeus, 1758) swoją nazwę zawdzięcza wyrostkowi kostnemu znajdującym się pomiędzy oczami nadający mu charakterystyczny wygląd.  Jest to średniej wielkości kajman, aczkolwiek nie każdy może sobie pozwolić na hodowlę tego gada. Dorosłe samce tego gatunku mogą mieć nawet 2.5m, osiągając przy tym masę ok 40-50kg. Samice są mniejsze i rzadko przekraczają 1.8m

Niewiele wiadomo na temat długości życia tych gadów. Znane są przypadki osobników mających ponad 50 lat. Przyjmuje się jednak, że średnia długość życia wynosi ok 30 lat.

Podgatunki

Wyróżnia się 4 podgatunki:

Caiman crocodilus crocodilus

Caiman crocodilus fuscus

Caiman crocodilus chiapasius

Caiman crocodilus apaporiensis

Do 1989 roku Kajman żakare (Caiman yacare), był uznawany jako piąty podgatunek C. crocodilus, jednak ostatecznie został wyodrębniony jako osobny takson (King & Burke 1989).

Wygląd

Dorosłe osobniki są oliwkowo-zielone z domieszką brązu i czerni. Młode osobniki różnią się ubarwieniem. Na ich ciele przeważa kolor żółty z czarnymi plamami i pasami ciągnącymi się po całym ciele.

Występowanie

Z angielskiego, kajman okularowy jest nazywany również „common” (pospolity), ponieważ ma bardzo szeroki obszar występowania (największy ze wszystkich aligatorowatych). Można go spotkać w niemal całej Ameryce Południowej i Środkowej (Brazylia, Kolumbia, Kostaryka, Honduras, Nikaragua, Ekwador, Panama, Wenezuela czy Peru), na niektórych obszarach został introdukowany, m.in. na Kubie czy USA.

Swój zasięg zawdzięcza wyjątkowej odporności i adaptacji do różnych środowisk. Można go spotkać w ujściach rzek, potokach, lagunach, jeziorach, bagnach czy mokradłach, a także na terenach zmodyfikowanych przez człowieka. Podczas niesprzyjających warunków środowiskowych zakopuje się w błocie.

W latach 70 i 80 XX wieku populacja kajmana okularowego spadła (w niektórych regionach dość drastycznie). Wpływ na spadek liczebności miała ekspansja człowieka na jego naturalne środowisko i odłów komercyjny, jednak głównie zabijany był dla skór i mięsa. Przyjmuje się, że większość skór sprzedawanych wówczas na świecie, to skóry tego gatunku (Velasco 2008).

Dzięki wprowadzonym działaniom, efektywnym wdrożeniu CITES i kontrolach krajowych, a także solidnej reprodukcji tego gatunku udało się szybko ustabilizować jego populację w środowisku naturalnym.

Obecnie ponad 70% skór na rynku międzynarodowym pozyskiwanych jest z legalnych farmy krokodyli, gdzie kajmany okularowe są rozmnażane.

Ciekawostki

Zachowanie kajmana okularowego obejmuje złożone sygnały dźwiękowe. Obserwowano wezwania ostrzegawcze samic w stosunku do młodych osobników jak również „wzywanie pomocy” maluchów w przypadku zagrożenia (Ayarzagüena & Castroviejo, 2008).

Osobiście udało mi się zaobserwować również charakterystyczne, donośne odgłosy przypominające ryki, samca podczas okresu godowego.

Terrarium

W naturze większość kajmanów ogrzewa się, wygrzewając się w bezpośrednim świetle słonecznym na lądzie, a ochładza w cieniu lub w wodzie, dlatego projektując terrarium dla kajmana okularowego pamiętajmy, że potrzebuje on zarówno spory zbiornik wodny (do pływania i zanurzania) z odpowiednią filtracją, która zapewni czystość wody, jak i część lądową. Kajman musi mieć wystarczająco dużo miejsca do wygodnego poruszania się zarówno na lądzie, jak i w wodzie. Tylko niektórzy są w stanie zapewnić mu wystarczająco dużo przestrzeni!

Dobrym pomysłem jest wybieg zewnętrzny, z którego kajman będzie chętnie korzystał podczas słonecznych dni.

Chciałbym zaznaczyć tutaj, że ciało kajmana ciągle rośnie i absolutną nieprawdą jest to, że jego wzrost możemy zahamować trzymając go w małym zbiorniku! Takie próby kończą się zdeformowanym ogonem, pyskiem i kończynami!

Za absolutne minimum przyjmuje się, że długość i szerokość pomieszczenia powinny być od 3 do 4 razy większe od całkowitej długości zwierzęcia. Natomiast minimalna długość i szerokość basenu powinna wynosić przynajmniej 4 razy więcej niż długość osobnika. Basen powinien być również odpowiednio głęboki, aby zwierzę mogło bez problemu się w nim zanurzyć. Te wytyczne zwiększają się o 10% części lądowej i 20% części wodnej na każdego kolejnego osobnika w pomieszczeniu, poszerzając przestrzeń życiową kajmanów.

Brak odpowiedniej ilości miejsca prowadzi do braku aktywności, zwiększonego stresu i złego stanu zdrowia naszych podopiecznych.

Miejsce, w którym będziemy przetrzymywać naszego gada powinno być również dobrze zabezpieczone. Dorosły kajman okularowy z łatwością może rozbić szybę w terrarium, jednym uderzeniem ogona.

Zdarzyć się mogą również ucieczki. Kajmany potrafią wspiąć się po niedużym płotku czy elementach wystroju, dlatego terrarium/pomieszczenie z tymi gadami powinno być odpowiednio wysokie.

Temperatura

W części lądowej, pod miejscem do wygrzewania się, temperatura powinna oscylować w granicach 34-36 °C. Wyspa grzewcza musi mieć duży promień, aby w całości ogrzać ciało kajmana. Używajmy do tego celu najlepiej kilku źródeł ciepła. W tym miejscu montujemy również promienniki emitujące promieniowanie UVB. W pozostałych miejscach temperatura powinna wynosić 25-30°C z nocnym spadkiem do 20-23°C.

Temperatura wody powinna utrzymywać się na stałym poziomie 26-30°C, w czym pomogą nam grzałki o odpowiednio dobranej mocy.

Grzałki i promienniki powinny być odpowiednio zabezpieczone, aby nasze kajmany nie miały do nich bezpośredniego dostępu!

Kajmany okularowe dość dobrze znoszą niekorzystne warunki, jednak jeśli ciągle utrzymujemy je w zbyt niskiej temperaturze, zwierzę przestaje jeść, osłabia się układ odpornościowy i sprawia, że zwierzę jest bardziej podatne na stres i choroby spowodowane chorobami bakteryjnymi lub grzybiczymi.

Żywienie

Kajman okularowy jest oportunistycznym drapieżnikiem. W naturze na skład ich diety przypada szeroka gama ofiar w zależności od pory roku. Są to wszelkiego rodzaju wodne bezkręgowce, skorupiaki, mięczaki, różne gatunki ryb, a także płazy, gady czy ptactwo wodne. Wielkość zdobyczy zależy od wielkości kajmana.

Obecność tych gadów w niektórych rejonach ma znaczący wpływ na ekosystem poprzez regulację populacji ryb, w tym piranii. (Thorbjarnarson, J.B., 1993)

Jako że w hodowli kajmany te zjadają praktycznie wszystko co im się poda, musimy pamiętać o jak najbardziej zróżnicowanej i zbilansowanej diecie, co może okazać się pewnym wyzwaniem dla hodowcy! Pamiętajmy, że zęby kajmanów nie są przystosowane do rozdrabniania pokarmu, a swoje ofiary połykają w całości.

Wystrzegajmy się monodiety!

Na przykład, oparcie pokarmu o same ryby ma ogromne wady. Ryby często zawierają duże ilości enzymu tiaminazy, który rozkłada tiaminę – witaminę B1. W efekcie może dojść do niedoborów właśnie tej witaminy w organizmie kajmana.

Dopiero pod wpływem obróbki termicznej enzym ten ulega inaktywacji.

Poza tym wysoka zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych obecnych w rybach szybko gromadzi się w organizmie kajmana. Utlenianie tych kwasów prowadzi do powstania pigmentu ceroidowego (lipofuscyny), co powoduje martwicę komórek i poważne stany zapalne. W całej jamie ciała rozwijają się również nagromadzenia tłuszczu i zmiany guzkowe, prowadząc do śmierci zwierzęcia.

Również dieta w oparciu o same gryzonie jest niedopuszczalna. Karmienie jedynie szczurami wypełni żołądek kajmana niestrawnymi włosami tych zwierząt, co może skutkować poważnymi konsekwencjami.

Zbyt duża ilość białka może powodować dnę moczanową, a nadmiar tłuszczu w diecie jest odpowiedzialny za rozległe złogi tłuszczu podskórnego i śródmięśniowego, dlatego tak bardzo podkreślam jak ważna jest zbilansowana dieta!

Młode kajmany karmimy owadami (szarańcza, świerszcze, różne gatunki karaczanów), które są dostępne w większość sklepów zoologicznych. Dobrym pomysłem jest wybranie się na łąkę podczas sezonu letniego w celu pozyskania tzw. planktonu łąkowego. Wybierajmy miejsca oddalone od dużego ruchu ulicznego i wolne od środków owadobójczych i wszelakich innych  chemikaliów.

Pamiętajmy też, że układ pokarmowy młodych osobników jest dość delikatny i owady o twardym pancerzyku chitynowym (larwy drewnojada Zophobas morio czy imago Świerszcza śródziemnomorskiego Gryllus bimaculatus), w większej ilości mogą spowodować niedrożność jelit, ponieważ chityna nie jest łatwo rozkładana.

Poza owadami podajemy oseski mysie, małe ryby, kawałki kurczaka, ślimaki czy krewetki.

Dorosłym podajemy ryby, gryzonie, pisklęta,  kurczaka z kośćmi (skrzydełka, udka, korpus), raki słodkowodne, czy niewielkie ilości wieprzowiny (może być również z kością).

Bardzo chętnie zjadają inne gady (jaszczurki, węże).

Na rynku dostępna jest również komercyjna karma dla krokodyli w postaci granulek Mazuri® Crocodilian Diet. Bardzo popularna i często stosowana na zachodzie.

Do jej dużych plusów można zaliczyć zbilansowany i kompletny skład.

Nie miałem z nią niestety nigdy do czynienia, a także nie posiadam żadnych danych dotyczących stanu zdrowia kajmanów u których w diecie występuje ta karma, więc nie będę się wypowiadał.

W zależności od kondycji i apetytu, młodym osobnikom pokarm oferujemy 3-4 razy w tygodniu. Dorosłym 1 – 2 razy w tygodniu.

Pokarm podajemy za pomocą długiej pęsety, a w przypadku dorosłych osobników najlepiej sprawdza się odpowiednio długi metalowy chwytak. Wystrzegamy się karmienia bezpośrednio z ręki. Nawet młode osobniki potrafią boleśnie ugryźć.

Zdarzyć się może, że nasz kajman nie chce jeść. Co wtedy?

– Upewnijmy się, że ma odpowiednie warunki. Zbyt niska temperatura może przyczynić się do zmniejszenia metabolizmu.

• – Jeśli ma to miejsce zaraz po wpuszczeniu gada do nowego terrarium, dajmy mu czas na aklimatyzację.
• – Młode osobniki często nie przyjmują od razu pokarmy z pęsety. Może mieć na to wpływ stres wywołany zbyt bliską obecnością opiekuna. W takim wypadku zawsze zostawiałem pokarm na lądzie i zazwyczaj przez noc zostawał on zjedzony. Po jakimś czasie maluchy stają się bardziej śmiałe. Jeśli trzymamy kilka kajmanów w jednym terrarium upewnijmy się, że każdy z nich otrzymuje odpowiednią ilość pokarmu. Zdarzyć się może, że obecność innych osobników wywołuje u malucha stres. W takim wypadku należy oddzielić go od grupy.
• – Dorosłe samce zazwyczaj nie przyjmują pokarmu w okresie godowym. Nie należy się tym przejmować. Nawet długie głodówki u tego gatunku w przypadku dorosłych osobników są normalne.

Jeśli nasza dieta jest odpowiednio zbilansowana nie jest potrzebna dodatkowa suplementacja.

Jednak w przypadku młodych, rosnących osobników zaleciłbym dodawanie raz w tygodniu niewielkiej ilości witamin wraz z posiłkiem, a także wapnia (jeśli nasza dieta jest oparta w dużej mierze na owadach), aby uzupełnić ewentualne niedobory dziennego zapotrzebowania.

Jeśli podajemy mrożone ryby, musimy dodać do nich witaminę B1.

Rozmnażanie

Kajmany okularowe osiągają dojrzałość płciową w rozmiarach około 1,2 metra dla samic i 1,4 metra dla samców, co odpowiada wieku od 4 do 7 lat.

W warunkach naturalnych zaloty mają miejsce w okresie pory deszczowej od maja do sierpnia. Po około miesiącu od kopulacji samica składa od 10-40 jaj w przygotowanym gnieździe w formie kopca, który może mieć aż metr wysokości i 2 metry średnicy.

Ważna rolę w utrzymaniu temperatury na odpowiednim poziomie, pełnią butwiejące liście i rozkładająca się roślinność, którą samica używa przy budowie gniazda.

Samica zwykle przebywa w niedalekiej odległości od gniazda i broni go przed potencjalnymi drapieżnikami. W tym okresie jest bardzo agresywna i należy szczególnie uważać podczas obsługi.

Inkubacja jaj trwa zwykle od 65 do 104 dni. O płci decyduje temperatura w gnieździe mniej więcej w połowie okresu inkubacji (Thorbjarnarson, 1994)

W naturze młode po wykluciu mogą zostać pod opieką matki do 12-18 miesięcy.

Uwagi

Kajmany okularowe mimo w miarę dobrej dostępności w handlu na rynku zagranicznym powinny wybierać jedynie osoby z dużym doświadczeniem oraz takie, które mają zasoby, aby opiekować się tak dużymi i silnymi gadami, trudnymi w utrzymaniu i obsłudze.

Młode osobniki często kuszą nieodpowiedzialne osoby do zakupy, jednak zazwyczaj po roku nie są one już w stanie opiekować się szybko rosnącymi zwierzętami.

Większe kajmany to niezwykle niebezpieczne zwierzęta, które przy nieodpowiedniej obsłudze mogą nas poważnie zranić.

W ustawie o zwierzętach niebezpiecznych, a dokładniej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 sierpnia 2011 r. w sprawie gatunków zwierząt niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi Kajman okularowy (Caiman crocodilus) znajduje się w II kategorii.

Przed zakupem rozważmy wszystkie opcje, gdyż nie jest to gatunek dla początkujących.

Po pierwsze czy jesteśmy w stanie zapewnić im odpowiednie warunki, w tym odpowiedniej wielkości basen.

Weźmy pod uwagę koszty utrzymania. Żywienie, koszty ogrzewania, odpowiednie wyposażenie – promienniki, filtracja, grzałki, pompy itd.

Gatunek znajduje się w II załączniku Konwencji Waszyngtońskiej CITES (wyjątkiem jest podgatunek C. c. apaporiensis znajdujący się w I załączniku) i podlega obowiązkowej rejestracji na terenie naszego kraju.

Opracowanie

Opracowanie i bibliografia:

Paweł Walenciak na podstawie własnych doświadczeń z pracy w ogrodzie zoologicznym, a także:

• Gordon Grigg, David Kirshner (2015): Biology and Evolution of Crocodylians
• David Alderton (1991): Crocodiles & Alligators of the World
• Trutnau L., Sommerlad R. (2006): Crocodilians: Their Natural History & Captive Husbandry
• Allsteadt, J. and Vaughan, C. (1992): Dry season habitat selection of Caiman crocodilus (Crocodylia: Alligatoridae) in Caño Negro, Costa Rica. Brenesia 38: 65-69
• Allsteadt, J. and Vaughan, C. (1994). Food habits of Caiman crocodilus in Caño Negro, Costa Rica. Vida Silvestre Neotropical 3: 24-29.
• http://crocodilian.com/