Varanus tristis

Varanus tristis

Varanus tristis (Schlegel, 1839) – to jeden z najbardziej rozpowszechnionych gatunków na kontynencie australijskim, swoim zasięgiem obejmuje prawie całą Australię z wyjątkiem jej południowych i południowo-wschodnich krańców. Zamieszkuje również wiele wysp u północnych wybrzeży tego najmniejszego kontynentu.

Warany te zajmują różne środowiska – są mieszkańcami zarówno umiarkowanie wilgotnych lasów jak i australijskiego buszu porośniętego charakterystyczną roślinnością (trawa spinifex sp. i drzewa eukaliptusowe), a nawet terenów pustynnych zarówno piaszczystych jak i żwirowo-kamienistych. Są często spotykane na rumowiskach skalnych, wśród skał, głazów i powalonych drzew, a w niektórych rejonach występowania widywane również w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań. Jako schronienie może posłużyć im dziupla, spróchniałe drzewo, szczelina w skale, wykopana nora u podnóża krzewu, czy też pod kępą trawy. Z niebywałą łatwością i sprawnością poruszają się po skałach i drzewach, a w razie zagrożenia czy też w trakcie pogoni za ofiarą potrafią przeskakiwać z jednego na drugie.

Niesamowita jest tolerancja tego gatunku na wysokie temperatury. Z badań nad temperaturą ciała V.tristis w okresie rozrodczym wynika, że gatunek ten może osiągać rekordowe temperatury; najwyższa jaką u nich zanotowano wyniosła aż 47.3°C, zabójcza dla innych jaszczurek – miejscem badań była Wielka Pustynia Wiktorii (Pianka & Thompson 1994).

Przydomek „racehorse” (koń wyścigowy) jakim obdarzono te warany próbowano nadawać już również kilku in.gatunkom waranów, ale wyjątkowo dobrze oddaje tę cechę właśnie u Varanus tristis – ich nieprawdopodobna szybkość z jaką potrafią poruszać się czyni je jednymi z najszybszych waranów świata (Pianka 1971, Bennett 1995).

Z obserwacji nad tym gatunkiem wynika, że w ciągu jednego dnia potrafią przemierzyć ponad 1 km w poszukiwaniu pożywienia (Pianka 1970). Na ich pożywienie w naturalnym środowisku składają się mrówki i termity, patyczaki, karaczany i chrząszcze oraz inne bezkręgowce, ale również płazy, pisklęta, jaszczurki, jaja innych gadów i ptaków, czy małe ssaki (Hörenbeck, King i Green 1979). Jak doskonałymi łowcami są te warany niech świadczy fakt, że ich ofiarami mogą stać się inne warany np. Varanus caudolineatus, agamy Pogona minor, a nawet molochy Moloch horridus, – w niektórych obszarach występowania Varanus tristis jaszczurki stanowią ponad 70% ich diety (Pianka 1994).

Nazewnictwo

Nazwa angielska: The Black-headed Monitor, Freckled Monitor (Varanus tristis orientalis)
Nazwa niemiecka: Der Trauerwaran

Synonimy

Varanus tristis tristis (SCHLEGEL 1839)
Odatria punctata GRAY 1838: 394 (non Varanus punctatus MERREM 1820)
Monitor tristis SCHLEGEL 1839: 73
Varanus punctatus — BOULENGER 1885: 322
Varanus timorensis tristis — MERTENS 1937
Varanus occidentalis ZINNIKER 1961 (nomen dubium fide MERTENS 1963)
Varanus tristis tristis — STORR 1980
Varanus tristis — COGGER 2000: 377

Varanus tristis orientalis FRY 1913
Varanus punctatus orientalis FRY 1913
Varanus timorensis orientalis — MERTENS 1942
Varanus (Odatria) tristis centralis MERTENS 1957
Varanus tristis orientalis — STORR 1980
Varanus tristis orientalis — PIEH 1999
Varanus tristis orientalis — COGGER 2000: 379
Varanus tristis orientalis — EIDENMÜLLER 2007

Przeczytaj też Varanus salvator - waran leśny - raport rozmnożeniowy

źródło reptile-database.org

Systematyka

Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Rodzina: Varanidae – waranowate
Rodzaj: Varanus
Podrodzaj: Odatria
Gatunek: Varanus tristis

Podgatunki

W obrębie gatunku wyróżniono do tej pory dwa podgatunki:

Varanus tristis tristis – populacja tego podgatunku wydaje się być ograniczona do terenów Zachodniej Australii (Pianka, 1971).
Varanus tristis orientalis – obszar występowania tego podgatunku to Queensland, Terytorium Północne oraz północna część NSW – Nowa Południowa Walia ( Mertens 1958 )i z dużym prawdopodobieństwem można poszerzyć o północno-zachodnie tereny Australii Południowej (Pianka, 1971).

Granice występowania są płynne i często na tym samym terenie występują obydwa podgatunki.

Długość życia

Około 15 lat.

Aktywność

Jest to jaszczurka o aktywności dziennej.

Wygląd

To nieduże jaszczurki osiągające w zależności od podgatunku 60 – 80 cm długości całkowitej (TL), smukłej budowy ciała, a wydłużona głowa i długa szyja nadają tym waranom wyjątkowo szlachetnego wyrazu.O długim ogonie, który może być nawet ponad dwukrotnie dłuższy od dł.samego tułowia (SVL). Górne granice wielkości są zarezerwowane dla podgatunku nominalnego V.t.tistis. Varanus tristis tristis cechuje prawie całkowicie czarne ubarwienie z mniej lub bardziej widocznymi jasnymi cętkami na grzbiecie, jako młode osobniki praktycznie nie do odróżnienia od drugiego podgatunku, a głębokiej ciemnej barwy nabierają wraz z wiekiem. Ubarwienie Varanus tristis orientalis od szaro-brązowego do czerwonawo-brązowego z licznymi nieregularnie rozłożonymi jasnoszarymi cętkami z ciemnym środkiem. Z głową najczęściej w kolorze brązu, ale również i o czerwonawym jej zabarwieniu (tzw. redhead).

Terrarium

Dla tak aktywnych i szybkich jaszczurek jakimi są te warany niezbędne jest zapewnienie przestronnego i wysokiego terrarium. Wymiary 150x80x100 cm (dł. x szer. x wys.) jest w zupełności wystarczające dla dorosłej pary V.t.tristis (dla V.t.orientalis możemy nieznacznie zmniejszyć jego długość). Ze względu na „plastyczność” tego gatunku i występowanie w różnych środowiskach, możemy sobie pozwolić na dużo swobody i fantazji w komponowaniu wystroju dla tych waranów i w każdym będą dobrze czuły się. Najważniejsze jest zawsze bezpieczeństwo i zdrowie naszych podopiecznych, i to powinno przyświecać wszystkim, przy komponowaniu i wykonywaniu wystroju dla jakichkolwiek zwierząt terraryjnych.

Może to być zarówno terrarium typu pustynnego z półkami skalnymi i ścianką strukturalną do wspinaczki, rumowisko skalne z odpowiednio ułożonymi i zabezpieczonymi przed osunięciem się kamieniami czy płytami z piaskowca lub jego imitacja wykonana ze styropianu oraz naturalne ususzone konary. Nie możemy zapomnieć o licznych wąskich kryjówkach.

Równie dobra będzie miniatura lasu z naturalną (czy też sztuczną) roślinnością z dodatkiem większych kamieniami czy łupków, korzenie i gałęzie do wspinaczki, a tylna ściana (i ewentualnie jedna z bocznych) wyłożona korą lub płytą z dębu korkowego.

Konieczna jest gruba warstwa podłoża 7-10 cm to minimum, może to być sam piasek lub np. mieszanka piasku i gliny czy ziemi i piasku. Niezbędne jest naczynie z zawsze czystą i świeżą wodą.

Oświetlenie

Około 13 h dziennie. Nieodzowne UVB 8-10%.

Przeczytaj też Scolopendra canidens

Temperatura

W dzień utrzymujemy 27-30°C, pod promiennikiem ok. 45°C. Z nocnymi spadkami o kilka stopni (20-22°C).

Wilgotność

Utrzymujemy na poziomie 50-70%.

Żywienie

Urozmaicona dieta, której podstawą są owady i in. bezkręgowce podawane 3 – 4 razy w tygodniu, jako urozmaicenie mole woskowe, noworodki mysie i jajka przepiórcze. Sporadycznie możemy podać też drobiowe podroby (serce i wątróbkę) oraz mączniki czy larwy drewnojada. W sezonie letnim doskonałym wyborem jest podawanie planktonu łąkowego (szarańczaki, ćmy, motyle, pająki, ślimaki np. wstężyki). Tak jak w przypadku chowu innych jaszczurek warto założyć hodowlę zwierząt karmowych np. karaczanów argentyńskich (B.dubia), na użytek naszych podopiecznych (opisy hodowli zwierząt karmowych dostępne na forum).

Dymorfizm płciowy

Dojrzałość płciową osiągają w wieku ok. 2 lat, ale bywają przypadki dojrzałości samic przed ukończeniem roku. Samce są zazwyczaj większe i bardziej masywnej budowy niż samice, o szerszej głowie, karku i podstawie ogona. Płeć możemy starać się rozróżnić również na podstawie wypustek na łuskach postanalnych – występują one zarówno u samców jak i często u samic (u tych ostatnich zazwyczaj w formie zredukowanej, mniej widoczne bądź nie występują wcale).

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto przeprowadzić badanie diagnostyczne u lekarza weterynarii określające płeć.

Rozmnażanie

Charakterystyczna dla Varanus tristis jest wyższa płodność niż u innych gatunków z podrodzaju Odatria (Pianka, 1994). Sukces w hodowli wymaga odrobiny szczęścia i wiedzy, ale najważniejsze w tym jest posiadanie dobranej, zgodnej pary. Niestety mimo zapewnienia doskonałych warunków nie każda para zechce obdarowywać nas swoim potomkami i tego musimy mieć świadomość. Przed przystąpieniem do rozmnażania powinniśmy zapewnić naszym podopiecznym okres zimowego odpoczynku i oddzielić je na ten czas. Zaprzestajemy karmienia, a następnie zmniejszamy stopniowo długość dnia z ok 13 h do zaledwie 6, a nawet 4 h dziennie (w pierwszym rzędzie rezygnujemy z włączania lampy grzewczej, a następnie z UVB). Taki stan utrzymujemy przez okres ok. 5 tygodni przy temp. 18 – 22°C, zapewniając im tylko dostęp do czystej, świeżej wody (Hörenbeck). Po tym okresie stopniowo przywracamy poprzednie warunki jakie panowały w terrarium. W kilka tygodni od zakończenia zimowania powinien nastąpić okres godów uwieńczony kopulacjami. Pierwszym symptomem, który występuje już w kilka dni od ostatniej kopulacji mogącym świadczyć o zapłodnieniu samicy jest unikanie przez nią samca. W około 6 tygodni od kopulacji samica składa 6 – 11 jaj, ale zdarzało się u Varanus tristis nawet i 17 jaj (Bennett, 1995). Jaja inkubujemy w substracie (najlepsze wyniki daje wermikulit lub perlit) zmieszanym z wodą w stosunku 1:1, w temperaturze ok. 28,5°C. W takich warunkach inkubacja powinna trwać 135 – 139 dni (Hörenbeck). Podobnie jak u innych jaszczurek inkubacja nie jest trudna – wręcz banalnie prosta, a wymaga od nas jedynie cierpliwości ze względu na dłuższy okres inkubowania waranich jaj. W kilka dni po wykluciu młode osobniki zaczynają pobierać pokarm, mogą to być świerszcze, karaczany czy też plankton łąkowy – wszystkie zwierzęta karmowe tak jak w przypadku innych gatunków o odpowiedniej wielkości i nie zapominamy o suplementacji (witaminy, makro i mikroelementy).

Należy zwracać baczną uwagę na to czy wszystkie maluszki pobierają pokarm. W przypadku agresywnych zachowań czy też prób dominacji należy rodzeństwo rozdzielić. Najszybsze tempo wzrostu to pierwsze 3 – 4 miesiące życia.

Czytaj więcej Varanus tristis orientalis – raport rozmnożeniowy

Podsumowanie

Jest to jeden z łatwiejszych w chowie gatunków waranów. Na początku dość skryte i płochliwe, ale z biegiem czasu stają się coraz bardziej śmiałe. Szybko uczą się pobierać pokarm wprost z dłoni. Gdy dla jednych waranów tego gatunku jest to już szczyt odwagi, dla innych to dopiero początek drogi w kontaktach z opiekunem.
Polecany zarówno dla początkujących jak i dla tych bardziej zaawansowanych terrarystów – dla wszystkich będzie ogromną przyjemnością obserwacja i obcowanie z tym gatunkiem.

Warany te powoli zaczynają wzbudzać zainteresowanie polskich terrarystów i mamy nadzieję, że będzie to kolejny gatunek chętnie hodowany przez ich miłośników w naszym kraju.

Opracowanie i źródła informacji
Maciej Adamski „kuka” i Piotr Prokulewicz „kurimu”
na podstawie doświadczeń Maćka „kuka”
oraz
Keeping and breeding The Gray Back Monitor (V.t.orientalis) T.Hörenbeck
Fauna of Australia D.King
Little Book of Monitor Lizards D.Bennett
Notes on the biology of Varanus tristis E.Pianka
¹ http://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Varanus&species=tristis