Chelonoidis niger – żółw słoniowy

Spis treści

Chelonoidis niger – żółw słoniowy

Nazewnictwo

Nazwa łacińska: Chelonoidis niger
Nazwa angielska: Galápagos Giant Tortoise
Nazwa polska: żółw słoniowy

Systematyka

Rząd: Testudines – żółwie
Rodzina: Testudinidae – żółwie lądowe
Rodzaj: Chelonoidis
Gatunek: Chelonoidis niger – żółw słoniowy

Synonimy

Geochelone nigra; Testudo nigra; Testudo elephantopus; Testudo darwini; Geochelone elephantopus; Geochelone nigra; Chelonoidis nigra

Występowanie

Żółw słoniowy jest endemitem Wysp Galapagos (Ekwador). Dawniej występował na niemal wszystkich większych wyspach archipelagu, obecnie jego populacje przetrwały głównie na kilku chronionych wyspach i w rezerwatach. Zasiedla tereny od suchych, kamienistych równin po wilgotne lasy i wyżyny wulkaniczne.

Wygląd

Długość karapaksu: do 120–130 cm
Waga: do 250–300 kg (samce większe od samic)
Ubarwienie: ciemnobrązowe lub czarne, karapaks wysklepiony lub siodłowaty (w zależności od wyspy i podgatunku)
Charakterystyczne cechy: masywne, kolumnowe nogi przypominające słonie, bardzo długa szyja u form siodłowatych

Biotop

Zamieszkuje suche zarośla, tereny trawiaste, obszary skaliste i wilgotne lasy górskie. Dobiera siedlisko w zależności od pory roku i dostępności pożywienia.

Długowieczność

Żyje bardzo długo – zwykle 100–150 lat, a niektóre osobniki przekraczają 180 lat. Jest jednym z najdłużej żyjących kręgowców na Ziemi.

Porównanie: żółw słoniowy a żółw olbrzymi

Cecha	Chelonoidis niger – żółw słoniowy	Aldabrachelys gigantea – żółw olbrzymi
Występowanie	Wyspy Galapagos (Ekwador), gatunek endemiczny	Wyspa Aldabra (Seszele), gatunek endemiczny
Środowisko naturalne	Suche zarośla, tereny trawiaste, wilgotne lasy górskie	Suchy, tropikalny klimat, sawanny i zarośla nadmorskie
Długość karapaksu	Do 120–130 cm	Do 120 cm
Masa ciała	Do 300 kg	Do 250 kg
Kształt pancerza	Wysklepiony lub siodłowaty (zależnie od wyspy i podgatunku)	Silnie wysklepiony, gładki, jednolity
Ubarwienie	Ciemnobrązowe do czarnego	Brązowe do szaroczarnego
Dieta	Roślinożerny: trawy, liście, owoce, kaktusy	Roślinożerny: trawy, liście, pędy, owoce, aloes
Długość życia	Do 150–180 lat	Do 150 lat
Temperatura optymalna	26–34°C (dzień), 20–25°C (noc)	27–33°C (dzień), 22–25°C (noc)
Wilgotność	60–80%	50–70%
Rozmnażanie	5–20 jaj, inkubacja 110–250 dni	10–25 jaj, inkubacja 100–220 dni
Status ochrony (IUCN)	EN – zagrożony wyginięciem	VU – narażony na wyginięcie
CITES	Aneks I – handel zakazany	Aneks II – handel ograniczony
Charakter	Spokojny, łagodny, powolny	Spokojny, towarzyski, aktywny w dzień
Ciekawostka	Największy żółw Nowego Świata, symbol Galapagos	Największy żółw Afryki, jedna z najstarszych populacji świata

Aktywność

Aktywność dzienna, z okresami odpoczynku w cieniu lub błocie

Zachowanie

Tryb życia naziemny, powolny i spokojny. Zachowanie łagodne, nieagresywne, często żyje w grupach na terenach żerowiskowych.

Żywienie

Typowy roślinożerca – zjada trawy, liście, kwiaty, kaktusy, owoce i soczyste pędy. W warunkach hodowlanych podaje się mu mieszankę traw, warzyw, ziół oraz źródła wapnia (np. sepia).

Rozmnażanie

Żółw słoniowy z Galapagos (Chelonoidis niger) osiąga dojrzałość płciową najczęściej między 20 a 25 rokiem życia, przy czym jak w przypadku innych dużych gatunków żółwi, o wejściu w rozród decyduje przede wszystkim rozmiar, nie sam wiek. Sezon lęgowy przypada od lipca do listopada, kiedy samice podejmują długie wędrówki do suchych, piaszczystych wybrzeży, aby złożyć jaja.

Kopanie gniazda jest dla samicy żółwia bardzo wyczerpujące; wykopanie dołka głębokości ok. 30 cm może zająć jej kilka godzin dziennie przez parę dni i odbywa się wyłącznie przy pomocy tylnych kończyn. W jednym gnieździe składanych jest zwykle od 4 do 16 kulistych, twardoskorupkowych jaj, z czego samice z populacji o kopulastych pancerzach mają z reguły większe mioty niż osobniki z pancerzem siodłowym (średnio 9-10 jaj na Santa Cruz, a 4-5 jaj na Pinzón). Każde jajo waży od 82 do 157 g. Po złożeniu jaj samica sporządza „korek błotny” z gleby i moczu, zasypuje gniazdo, ubija plastronem i opuszcza je – nie wykazując opieki rodzicielskiej.

Samica może złożyć od jednego do czterech lęgów w trakcie sezonu. Okres inkubacji trwa zwykle od trzech do ośmiu miesięcy, a długość inkubacji oraz płeć młodych zależy od temperatury gniazda. Niższe temperatury skutkują dłuższym okresem inkubacji i większą liczbą samców, wyższe – krótsza inkubacja i przewaga samic. Po wykluciu młode żółwie są całkowicie samodzielne i nie otrzymują żadnej opieki od matki.

Śmiertelność młodych jest bardzo wysoka ze względu na drapieżniki i warunki środowiskowe. Osobniki, które przeżyją, mogą żyć ponad 100 lat.

Terrarium

Wielkość: wymaga bardzo dużej przestrzeni – w hodowli wyłącznie w ogrodach zoologicznych lub rezerwatach.
Podłoże: ziemia, piasek, roślinność naturalna
Temperatura dzienna: 26–34°C, punkt grzewczy do 38°C
Temperatura nocna: 20-25°C
Wilgotność: 60-80%, dostęp do wody pitnej i błotnych kąpielisk
Kryjówki: naturalne – roślinność, głazy, konstrukcje cieniujące

Ochrona

Żółw słoniowy jest gatunkiem zagrożonym (EN – Endangered) wg IUCN i objęty ścisłą ochroną w ramach CITES (załącznik I). W przeszłości populacje zostały zdziesiątkowane przez ludzi i introdukowane zwierzęta (np. szczury, świnie, psy). Obecnie prowadzone są intensywne programy restytucji i reintrodukcji żółwi na Galapagos.