Obsadzanie roślinami wilgotnych terrariów

Obsadzanie roślinami wilgotnych terrariów

• Część ziemna oraz wodna

  Terraria wilgotne, w porównaniu z innymi terrariami, dają najwięcej możliwości stworzenia w nich atrakcyjnych kompozycji roślinnych. W niniejszym artykule chcę omówić przede wszystkim estetyczne efekty zastosowania roślin, zgodnych z potrzebami i cechami zwierząt w nich pielęgnowanych oraz z techniką terraryjną. Uwagi zawarte w tym artykule będą dotyczyć zarówno dużych terrariów ekspozycyjnych jak i domowych, nie koniecznie o dużych rozmiarach. Wiele wskazówek można tez będzie odnieść do terrariów hodowlanych, w których nie jest istotny piękny wygląd, ale potrzeby przebywających w nich zwierząt. Terraria wilgotne urządza się dla różnych zwierząt, pielęgnuje się w nich większość mieszkańców tropikalnych lasów deszczowych, wszystkie płazy ziemnowodne oraz gady z bagien i moczarów, czyli gatunki żyjące w strefie klimatu tropikalnego, a bytujące w bezpośrednim sąsiedztwie wód. W zależności od wymagań pielęgnowanych zwierząt wybieramy większy lub mniejszy pojemnik na wodę. Jeśli zajmuje on więcej niż połowę dna terrarium z reguły mówimy o „akwaterrarium”. Jego szczególną odmiana jest paludarium, w którym cała powierzchnia dna pokryta jest wodą. Dużych zbiorników wodnych wymagają przykładowo: większość żółwi błotnych, a także żmije wodne, agamy (jaszczurki wodne), niektóre pytony, wiele płazów – zarówno bezogonowych jak i ogoniastych. Dla wymagających wilgoci zwierząt naziemnych, np. żyjących w runie leśnym żab i ropuch, żółwi lądowych oraz kilku gatunków węży, legwanów i agam wystarczy nieraz ustawione w terrarium płaskie naczynie z wodą. Zwierzęta nadrzewne często pokrywają swoje zapotrzebowania na wilgoć czerpiąc wodę zgromadzoną w lejkach u nasady liści, czy tez z dziur w pniach i gałęziach pozostałych po wypadnięciu sęków, a także z rosy. Takimi zwierzętami są np. nadrzewne salamandry, żaby, wiele gatunków gekonów dziennych, niektóre anolisy i węże. Szczególnie dla ostatniej grupy wymienionych zwierząt decydującą rolę w efektywnej pielęgnacji i hodowli odgrywają rośliny posadzone w terrarium. By móc swoim podopiecznym dobrać właściwe rośliny trzeba dokładnie znać tryb ich życia. Duże i ciężkie gatunki szybko ugniotą swoimi cielskami pięknie się prezentujące małe rośliny na smutny, płaski zielony „beton”. Inne zwierzęta grzebiące w podłożu podkopią nawet duże rośliny, dlatego w ich towarzystwie mogą one jedynie rosnąć w doniczkach. Niektóre płazy i gady wydalają bardzo gryzący kał, który niszczy liście i nie zdrewniałe łodygi. Z kolei zwierzęta skaczące i wspinające się ciężarem swych ciał niszczą delikatne rośliny. Wreszcie trzeba pamiętać o zwierzętach roślinożernych, dla nich bezpieczniej jest postarać się o bezpieczne rośliny sztuczne. Istnieją także okazyjni wegetarianie, którzy całymi miesiącami ochoczo konsumują świerszcze, nagle mają ochotę spałaszować najpiękniejszą orchideę, a my na jej kwitnienie oczekiwaliśmy bardzo długo:( Jako podłoże do wielu wilgotnych terrariów nadają się mchy, pod warunkiem, że są to gatunki znoszące wyższe temperatury, a czasem także ograniczony dostęp światła. Doskonale one gromadzą wilgotność, zapewniając tym samym prawie stabilny stan dna terrarium. Może to być istotne dla gatunków zwierząt kryjących w naturze swe gniazda na ziemi. Mech nigdy nie powinien być zbyt mokry, ale też nie wolno dopuścić do jego wyschnięcia. Idealnym gatunkiem do obsadzenia stref przy brzegach wody i mocno zawilgoconych jest mech jawajski – Vesicularia dybyana, rosnący dobrze zarówno nad jak i pod wodą. Jego wada jest to, że nie rośnie zbyt szybko, ale za to tworzy gęsty kożuch na podłożu, kamieniach, korzeniach, nawet na łodygach pnączy i ścianach terrariów, (co niekoniecznie cieszy terrarystę, za to daje schronienie przed wiecznymi obserwatorami np. kotami). Z innych mchów niestety tylko niewiele gatunków można na dłużej utrzymać w terrarium. Zbyt wysoka temperatura prowadzi często do obumierania tych roślin. Paprocie są roślinami nieraz dość trudnymi w uprawie. Wymagają sporo światła, szkodzi im stanowisko zarówno zbyt wilgotne jak i zbyt suche. Najłatwiej wyhodować je z zarodników i osiedlić potem w różnych odpowiadających im miejscach w terrarium. W warunkach terrariowych z powodzeniem można hodować następujące gatunki: Didymochlaena truncatula, Davallia solida, Goniophlebium subauriculatum i Nephrolepis cordifolia. Zbyt bujne liście paproci najzwyczajniej należy usuwać, tworząc w ten sposób miejsce dla nowych liści. Hodując płazy i gady wspinające się, należy przeszukać części roślin przeznaczone do usunięcia, bowiem mogą znajdować się na nich zwierzęta, albo też ich gniazda. Z pośród traw błotnych można uprawiać w wilgotnym terrarium tylko niewiele gatunków. Wiele z nich rośnie do gigantycznych rozmiarów, a inne wymagają zbyt dużo światła, także z ich sadzenia najlepiej zrezygnować. Do takich „kłopotliwych” w terrarium roślin zaliczamy przede wszystkim przedstawicieli rodzaju Cyperus, Juncus i innych. Natomiast niektóre turzyce (np. Carex brunnea) sprawdziły się znakomicie jako rośliny rosnące na wilgotnym terenie. Przedstawicielami roślin wymagających stałej wilgotności, nadających się do wilgotnego terrarium, są mniejsze gatunki pandanów (z rodzaju Pandanus ). Jednakże i one osiągają takie rozmiary, że mieszczą się jedynie w większych zbiornikach. Natomiast pospolicie uprawiane w mieszkaniach liczne gatunki i odmiany hodowlane trzykrotek z rodzaju Tradescantia dobrze dostosowują się do często skąpych powierzchni. Wyrastają ze zbiornika wody pokrywając dno i często „wspinają” się na inne rośliny zdobiące terrarium. Szczególnie efektowną rośliną jest reo meksykańskie – Rhoeo spathcea, o ciemnoczerwonych spodach liści, rosnące dobrze wszędzie tam gdzie ma wystarczającą ilość światła. Natomiast rośliną, której nie podejrzewa się wcale o zdolność dłuższej wegetacji „z mokrymi korzeniami” jest Cordylina fruticosa, o pięknie czerwono obrzeżonych liściach. W podłożu, półwilgotnym po wilgotne, które stanowią żwir lub gruboziarnisty piasek oraz mech i runo leśne można sadzić rośliny o mniejszych wymaganiach świetlnych z rodziny marantowatych, (Marantaceae). Jako rośliny cieniolubne powinny rosnąć w ciemnych strefach wilgotnego terrarium. Porastając dno dają wielu zwierzętom schronienie i osłonę. Godne polecenia są tu nisko rosnące gatunki z rodzajów Maranta, Calathea, Stromanthe i Ctenanthe. Roślinami, którymi winny rosnąć pojedynczo w części ziemnej terrarium są też przykładowo Homalomnea wallisii, Diffenbachia picta oraz Aglaonema commutatum. Ale i one osiągają niekiedy znaczną wysokość i trzeba je regularnie przycinać. To samo dotyczy smokowców (Dracena), z których część toleruje wilgoć. Niestety wiele gatunków roślin pływających, uprawianych z powodzeniem w ogrodowych sadzawkach, nie nadaje się do terrariów. Zbyt słabe oświetlenia lustra wody w zbiornikach terrariowych prowadzi do szybkiego obumierania roślin z rodzaju Pistia, Eichhornia, Salvinia i Azolla. Nawet rzęsy wodne (rodzaj Lemna) w większości terrariów nie znajdują warunków do prawidłowej wegetacji. Niektóre rośliny wodne wykorzystywane przez zwierzęta jako podłoże dla jaj, np. z rodzaju Potamogeton, można kultywować w terrariach, choć i tu warunki świetlne stanowią niekiedy ograniczenia. Całkiem dobrze nadają się natomiast: Ludwigia repens i Ludwigia brevipes, bowiem w naturze występują one też w wodach ocienionych i rosną zarówno nad jak i pod wodą.

• Rośliny pnące

  W prawie każdym miejscu wilgotnego terrarium powietrze wykazuje wysoki stopień nasycenia parą wodną. Sprawia to, że wiele roślin pnących ma możliwość wegetowania nawet w najodleglejszych zakątkach zbiornika. Często kilka pędów wyrastających z „oczka wodnego” w terrarium w krótkim czasie porasta kamienie i korzenie pomyślane jako jego część lądowa. Takimi szybko rosnącymi roślinami są szczególnie gatunki z rodzajów: Philodendron (filodendron), Scindapsus (scindapsus) i Tradescantia (trzykrotka). Rośliny pnące, wykształcające korzenie powietrzne oraz czepne, nie wymagają powierzchni chropowatych, czy tez specjalnie ukształtowanych, by się do nich przyczepiać. Wystarcza im już ukośnie stojąca szyba by wspiąć się po niej w górę. Tak zarośnięte boczne ściany terrarium wyglądają nieraz bardzo atrakcyjnie i nie powinno nas martwić, że pomiędzy pędami osiedlają się glony, a później mchy. Całość wygląda naturalnie i jest zawsze pięknie zielona. Z tolerujących dużą wilgotność roślin, należących do wyżej wymienionych rodzajów, do terrariów szczególnie można polecić następujące gatunki trzykrotek: Tradescantia fluminensis, T. purpurea, T. blosfeldina i T. crassula; dalej Scindapsus aureus oraz dwa filodendrony – Philodendron scandens i P. hastatum. Rośliną znaną prawie wyłącznie ze swych dużych liści jest monstera wonna – Monstera deliciosa, lecz rodzaj Monstera obejmuje też gatunki o mniejszych liściach, doskonale rosnące w wilgotnych terrariach. Są to wyłącznie lianopodobne pnącza pasożytujące na drzewach w lasach tropikalnych, jak np. Monstera obliqua. Niektórzy próbują sadzić w terrariach rośliny pnące i wiszące, sprawdzone w warunkach pokojowych jako okazy niekłopotliwe. Często jednak po pewnym czasie spotyka ich rozczarowanie. Okazuje się, bowiem, że wilgotne, stojące powietrze, słabe natężenie światła oraz na ogół wysoka temperatura w terrarium nie służą tym, raczej odpornym roślinom. I tak do pielęgnacji w wilgotnym terrarium nie nadają się np. bluszcz pospolity (Hedera helix), męczennica (Passiflora) oraz cisus (Cissus). Jedyny wyjątek stanowi tu niezwykle jaskrawo ubarwiony cisus różnobarwny – Cissus discolor, pochodzący z wilgotnych lasów deszczowych. Do grupy szybko rozrastających się pnączy należą różne gatunki roślin z rodziny pieprzowatych. Piper crocatum dobrze znosi stojące powietrze w terrarium, a jego marmurkowe liście pięknie kontrastują z innymi ciemnozielonymi roślinami. Natomiast zwykle pnąca się setkreazea purpurowa – Setrcreasea purpurea, o aksamitnych, ciemnopurpurowych liściach, może niekiedy pozostać przy dnie. Przy słabym oświetleniu terrarium rośliny te jednak szybko stają się niekształtne i tracą swe ciemne ubarwienie. Natomiast Zebrina pendula – pasiatka zwisła zadowala się nawet nikłym światłem i pozostaje stale atrakcyjna – liście jej są w ciemnobrunatne pasy. Na ogół terraryści nie doceniają tzw. Woskownic, należących do rodziny Hoya, a przecież rośliny te znakomicie nadają się do posadzenia w terrarium. Oprócz szeroko rozpowszechnionej jako roślina pokojowa Hoja multiflora, o dość dużych, skórzastych liściach i jaskrawo ubarwionych, nocą mocno pachnących kwiatów, istnieje kilka drobnolistnych gatunków, które przez sadzonki pędowe można łatwo rozmnażać. Wymienić tu można hoję piękną – Hoya bella, H. lacunosa, H. purpureofusca. Do tej grupy roślin zaliczany jest też stefanotis bukietowy – Stephanotis floribunda. Niekiedy, choć z trudem, aklimatyzuje się w terrarium miniaturowym, figowiec pnący – Ficus pumila. Roślina ta z czasem staje się jednak dość kłopotliwa, gdyż osiągnąwszy „krytyczną masę” swoich liści zaczyna bardzo szybko rosnąć. Wymaga ona swoistego, przez siebie wytworzonego, mikroklimatu. Jeśli warunki w terrarium okażą się optymalne Ficus pumila pnie się po gładkich szybach w górę i potrafi swymi pędami przebić nawet cienkie tworzywo sztuczne.

• Epifity

  W bardzo jasnych, wilgotnych miejscach terrarium można osadzić jako epifity płaskie, łosie rogi (Platycerium alcicorne). Trudniej jest pielęgnować widłaki w terrarium omawianego typu, bowiem niekiedy szkodzi im stojące powietrze lub zbyt wysoka temperatura. Dobrze natomiast czuje się w wilgotnym terrarium pochodząca z Gwatemali paproć „słoniowe uszy” (Elaphoglossum crinitum) oraz efektowna paproć złota (Pityogramma chrysophyla) rozrastająca się z zarodników. Typowymi epifitami są liczne orchidee oraz prawie wszystkie rośliny z ananasowatych (Bromeliaceae). Zależnie od wielkości stosuje się różne metody ich zakotwiczania do gałęzi tylnej ściany terrarium. Do tego celu nadają się drewna posiadające dużą twardość i o ukorowaniu wolno próchniejącym, takie jak gałęzie robinii, jabłoni, wiśni i śliwy. Idealnym materiałem jest też korek. Dla epifitów o większej bryle korzeniowej w podłożu (w szerszej części gałęzi) należy wydłubać dłutem odpowiednie wgłębienie, włożyć doń owinięty mchem korzeń przywiązać dla uzyskania spójnej całości. Z mniejszymi roślinami postępuje się podobnie, lecz wydłubywanie dołka nie jest konieczne. Do przywiązania nadaje się cienki nierdzewny drut, możliwie w ciemnozielonej osłonce z tworzywa, by był mało widoczny. Małe oplątwy z rodzaju Tillandsia, również należące do rodziny ananasowatych, można przyklejać do podłoża przy pomocy rozgrzanego kauczuku. Podłożem dla epifitów nigdy nie powinny być kamienie, gdyż przytwierdzone do nich rośliny na ogół obumierają. Jak już wspomniałam większość roślin z rodziny ananasowatych jest epifitami, przy czym wiele z nich określamy jako epifity powietrzne, bowiem zarówno do życia jak i przemiany materii wystarcza im rosa oraz woda zawarta w wilgotnym powietrzu. Wyjątkową pozycję zajmuje tu Tillandsia usneoides, w czasie suszy wysychająca na wiór, której jednak nie udało się dłużej utrzymać w terrarium. Jej i wielu innym srebrnoszarym oplątwom szkodzi wilgotne powietrze. Natomiast kilka gatunków tzw. Zielonych mogłoby z powodzeniem egzystować w górnych silnie oświetlonych częściach wilgotnych terrariów: wymienić tu można Tillandsia streptophylla, T. remota, T. cyanea, T. filifolia, T. bulbosa, i T. disticha. Jak większość przedstawicieli bromeliowatych, gromadzą one wodę w lejku utworzonym z liści w środku rośliny i wilgoć oraz pokarm czerpią z tego właśnie zapasu. Wielu drobnym zwierzętom (i tym żyjącym w terrarium) te mini sadzawki służą za miejsca schronienia, źródła wody pitnej oraz jako miejsca lęgowe. Niektóre gatunki małych żab nadrzewnych lokują pojedynczo swe larwy w takich wypełnionych wodą lejkach, by uchronić swe potomstwo przed kanibalizmem ze strony rodzeństwa. Gniazda jaj są także często składane na liściach roślin ananasowatych. Kilka gatunków roślin z rodzaju Guzmania, również należących do rodziny bromeliowtych sprawdziło się w wilgotnych terrariach, podobnie jak mniejsi przedstawiciele rodzajów Vriesea – frizea, Neoregelia – neoregelia i Nidularium – gniaździca. W handlu oferowane są niekiedy miniaturowe odmiany tych roślin, często o pięknie ubarwionych liściach. Pielęgnowanie storczyków w terrariach nie jest łatwe, niektórzy miłośnicy tych roślin wstawiają do terrariów stale nowe, kwitnące egzemplarze. Na ogół pochodzą one z własnego ogrodu zimowego czy szklarni, do których wracają po przekwitnięciu dla dalszej pielęgnacji. Niektórzy terraryści kupują kwitnące rośliny w sklepach, wstawiają dla efektu w terrarium i po przekwitnięciu niestety wyrzucają. W istocie tylko niektóre gatunki storczyków można dłużej pielęgnować w wilgotnym terrarium i doprowadzić w nim do ponownego kwitnienia. Często są to rośliny małe, niepozorne, epifitycznie wegetujące w lasach deszczowych. Wymienić by tu można niektórych przedstawicieli rodzajów Dendrobium, Brassavola, Lycaste, Paphipedilum i Phalenopsis. Kwiaty tych storczyków nie cechują się jednak wspaniałymi kolorami. Są to rośliny wyselekcjonowane pod kątem przystosowania do suchego powietrza w naszych mieszkaniach, często mieszańce, o niezbyt długim okresie kwitnienia i kwiatach małych, raczej mało efektownych. Te wrażliwe rośliny należy wprowadzić do terrarium po wielomiesięcznej adaptacji i dopiero wtedy, gdy panuje w nim swoisty mikroklimat, wytworzony przez rośliny pierwotne, np. paprocie. Spełnienie tych warunków gwarantuje skuteczną i długotrwałą uprawę storczyków w terrarium.

Opracowała Husytka na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury: Terrarienpflanzen, Peter Hagen, Wolfgang Schmidt Ihr hobby: Paludarium, Hans Gonella Plants for the Reptile Terrarium, Jerry G.Walls