Lithobiomorpha - drewniakokształtne

Lithobiomorpha – drewniakokształtne

Lithobiomorpha (Drewniakokształtne) jest to podrząd Pareczników (Chilopoda). Przedstawiciele tego rzędu żyją prawie na całym świecie. Charakteryzują się obecnością tylko 15 par nóg i segmentów u osobników dorosłych i 7, rzadziej 6 lub 8 par u form młodocianych. Bardzo wyraźnie zaznaczona jest heteronomia segmentów; segmenty 1, 3, 5, 7, 8, 10, 12, i 14 są znacznie dłuższe niż pozostałe. Lithobiomorpha zazwyczaj posiadają oczy, choć niektóre gatunki, zazwyczaj zamieszkujące jaskinie utraciły je.

Dzieli się na dwie rodziny:

Henicopidae – obecność jedynie włosków na nogach;
Lithobiidae – obecność włosków oraz kolców na nogach.

Wyróżniamy 95 rodzajów, z czego 1.500 gatunków zostało opisane do tej pory. Z szacowanej łącznej liczby ponad 2.000 gatunków (Adis & Harvey 2000). Dorastają średnio do 20 mm długości, są synantropijne (często na danym terenie gatunek pojawia sie wraz z przybyciem człowieka) a ich areały nierzadko nachodzą na siebie i zmieniają swoje granice.

Polscy przedstawiciele podrzędu Lithobiomorpha

w Polsce z Lithobiidae spotykamy ok. 35 gatunków w tylko przedstawicieli Lithobius. Należą do niej miedzy innymi:

L. forficatus – prawdopodobnie najpospolitszy na polskich ziemiach przedstawiciel Rodzaju Lithobius. Dorasta nawet do 35 mm, występuje licznie na terenie całego kraju. Spotykany nawet na wysokości 2000 m n.p.m.
L. agilis -gatunek spotykany w całej środkowej i zachodniej Europie, niezbyt liczny, występuje głownie w ściółce lasów liściastych.
L. boreralis – bardzo rzadki w Polsce, natomiast bardzo szeroko rozpowszechniony w Europie. Cęsto mylony z L. lapidicola.
L. dentatus w Polsce wyłącznie notowany z terenów Ojcowskiego Parku Narodowego i Śląska.
L. cyrtopus – południowo-wschodnie Niemcy oraz Śląsk.
L. curtipes – Pomorze, Ziemia lubska oraz Warszawa.
L. calcratus – okolice Bydgoszczy i Szczecina.
L. Lapidicola – szeroko rozprzestrzeniony w całej Europie.
L. erythrocephalus – cała Europa, północna Afryka i Azory, preferuje miejsca skaliste, w Polsce występuje w okolicach Warszawy i Poznania, szczególnie w zaniedbanych parkach.
L. melanpos – występuje tylko na niewielkich wysokościach szczególnie w Europie zachodniej, w parkach oraz lasach liściastych. Również często spotykany w domach.
L. mutabilis – wyłącznie w ściółce Europejskich lasów, rzadziej pod kamieniami, razem z L. forficatus oraz L. erythrocephalus należy do najpospolitszych drewniaków w Polsce.
L. miticus – żyje w ściółce wilgotnych Lasów liściastych oraz mieszanych, rozpowszechniony w całej Polsce. Dorasta do 10 mm.
L. piceus – gatunek głównie środkowo europejski, w Polsce występuje na pogórzu i górach w lasach liściastych, jego występowanie sięga nawet 1700m n.p.m.
L. pelidnus – gatunek europejski, występuje aż po Kaukaz, przeważnie tereny górskie.
L. teneborrosus– wyróżniamy dwa podgatunki:
- L. t. teneborrosus zachodnia i południowa Europa.
- L. t. fennoscandius północne rejony Europy.
L. tricuspis – rzadki gatunek wija, występuje w całej Polsce poza Karpatami.
L. crassipes – żyje w całej Europie, środkowej Azji i północnej Afryce w lasach liściastych.
L. curtipes – występuje w lasach liściastych, górskich oraz nizinnych, jeden z czterech gatunków pareczników które występują aż za kołem biegunowym.
L. nigiformis – wcześniej notowany głównie z Czech, obecnie potwierdzone stanowiska głównie na Śląsku, Podhalu, w Tatrach.

Przeczytaj też Scolopendromorpha - skolopendry, skolopendrokształtne

Na terenie naszego kraju występuje również jeden przedstawiciel Henicopidae:
Lamyctes emarginatus – Gatunek pierwotnie stricte Amerykański, zawleczony do Europy; znany ze Śląska, Tatr oraz Pomorza. Jego synonimem jest Lamyctes fulvicornis (Meinert, 1868) – nazwa używana w wielu starszych publikacjach.

Biotop

Żyją przeważnie pod korą drzew, w próchnie, pod kamieniami, w ściółce, rzadziej w samej glebie. Preferują ziemie gliniaste, czarnoziemy oraz ziemie z małą domieszką piasku. Często zamieszkują osiedla ludzkie, opuszczone żwirownie oraz parki miejskie. W hodowli trzymamy je na mieszance torfu/włókna kokosowego z piaskiem, warstwa podłoża powinna mieć grubość minimalnie 5 cm!. Terrarium dla kilku sztuk powinno mieć wymiary 20x10x10, dla jednej sztuki wystarczy dostępny w aptekach pojemnik na mocz. Do terrarium wkładamy różne liście, kore czy kamienie, które będą służyły za schronienie. Są mistrzami ucieczek, otwory wentylacyjne powinny być małe – robione najlepiej szpilką.

Temperatura

Temperatura domowa, choć są aktywniejsze przy 18-23°C

Wilgotność

Wilgotność zależnie od gatunku od 50% do 85%.

Cechy szczególne

Wystraszone najczęściej uciekają zakupując się w ziemi, czasem atakują ostatnią parą odnóży, lub wytwarzają lepką substancję przypominającą siec pająków, gryza w ostateczności. Dobrze znoszą trzymanie w grupach; przy małej wilgotności, braku kryjówek oraz pożywienia występuje kanibalizm, tak z dużej grupy drewniaków mogą zostać 2-3 najsilniejsze i największe sztuki.

Rozmnażanie

Samica składa jedno białe jajko, podobne do ziarenka piasku raz co 1-2 tygodnie, młode lęgną się z niepełna liczba segmentów (rozwój anamorficzny). Rozmnażanie w hodowli nie przysparza problemów jeśli zachowamy odpowiednia wilgotność, temperaturę i nie dopuścimy do wylęgu roztoczy które mogą zjeść jajka.

Przeczytaj też Spirostreptus brachycerus

Uwagi

Czasami przynoszą do domu roztocza które mogą przenieść się na inne stawonogi (skolopendry, krocionogi, skorpiony, pająki).

Opracowanie i źródła informacji
Opracował: Mauer 2007 na podstawie własnych doświadczeń i literatury:
Jadwiga Kaczmarek. 1952. Pareczniki (chilopoda) Wielkopolski i ziemi Lubskiej.
Jadwiga Kaczmarek. 1964 Pareczniki (Chilopoda) Ojcowskiego parku narodowego.
Jadwiga Kaczmarek.1954 Materiały do znajomości drewniaków (Chilopoda) wysp Wolina i Niektórych innych okolic Pomorza.
Małgorzata Leśniewska. 1997. Zgrupowanie Pareczników(Chilopoda) w rezerwacie „Buki nad jeziorem Lutowskim”.