Loading...
Heloderma horridum – heloderma meksykańska
Heloderma horridum (Wiegmann, 1829). Lata 1571 – 77 to czas pierwszej w historii ekspedycji naukowej po terenach Nowej Hiszpanii czyli obecnego Meksyku; kierował nią Francisco Hernandez de Toledo. Jest autorem pierwszej, znanej pisemnej wzmianki opisującej helodermy, używając nazwy „temacuilcahuya”.
To jeden z dwóch gatunków należących do rodzaju Heloderma. Osiągają długość całkowitą w granicach 57-80 cm przy wadze 0.8 – 0.9 kg. Zdarzają się, ale rzadko osobniki mogące dorastać do prawie 1 metra, z wagą znacznie przekraczającą 2 kg (Beck i Lowe, 1991). Udokumentowany rekord długości całkowitej u tego gatunku to 91 cm (Applegate, b.d), natomiast najcięższa heloderma meksykańska żyła w San Antonio Zoo – przy dł. całkowitej 78 cm ważyła aż 4,5 kg (Beck, 2005). Subtelne różnice między płciami dotyczące osiąganych rozmiarów, długości ogona czy rozmiarów głowy, nie są pewnym wyznacznikiem w rozróżnianiu płci.
Zazwyczaj o aposematycznym ubarwieniu tułowia – na ciemnym tle (ciemny brąz lub czerń) jasnożółte znaczenia. Niektóre populacje o jednolicie ciemnym ubarwieniu na grzbiecie. Głowa, szyja i kończyny przeważnie ciemne. Ogon paskowany naprzemiennie w kolorach żółtym i czarnym. Gruby ogon jest oznaką dobrze odżywionego osobnika – to właśnie w nim gromadzony jest tłuszcz jako rezerwa energetyczna w przypadku dłuższego postu.
To jaszczurki o bimodalnym wzorcu dziennej aktywności, z mniejszą w godzinach porannych, natomiast szczyt aktywności następuje w godzinach popołudniowych.
W przypadku osobników z podgatunku Heloderma horridum alvarezi powszechna jest aktywność o zmierzchu i krótko po (del Toro, 1982). Sporadyczna, nocna aktywność u heloderm meksykańskich występuje zwłaszcza w okresie pory deszczowej.
Podgatunki
Wyodrębniamy 4 podgatunki:
- Heloderma horridum horridum
Obszarem występowania jest zachodni Meksyk. - Heloderma horridum exasperatum
Występuje w dwóch sąsiadujących ze sobą stanach Meksyku – w południowej części Sonory i na północy Sinaloa. - Heloderma horridum alvarezi
Obejmuje swym zasięgiem jedynie stan Chiapas w Meksyku i zachodnie krańce Gwatemali. - Heloderma horridum charlesbogerti (ten podgatunek został wpisany do I załącznika CITES)
Występowanie – tereny wschodniej Gwatemali.
To najrzadsze helodermy spośród wszystkich podgatunków, a zarazem jedne z najrzadszych jaszczurek na świecie. Zarówno czynniki antropogeniczne, miejscowe mity i przesądy otaczające te jaszczurki, jak i wysoka cena za żywe okazy oferowane bogatym kolekcjonerom na całym świecie przyczyniły się do dramatycznego spadku populacji Heloderma horridum charlesbogerti. Odizolowana, szacowana przez jednych na zaledwie 170 do 250 osobników populacja ( inni szacują na jeszcze mniej bo 150 – 200 egz.), endemiczna – występująca jedynie na terenach doliny rzeki Rio Motagua (Motagua Valley). W półsuchych jej częściach i na nielicznych już obszarach zalesionych. Ich aktywność gwałtownie spada w okresie suchej pory trwającej od grudnia do czerwca. Prawie cały ten trudny dla nich okres spędzają ukryte w podziemnych schronieniach, które zabezpieczają je przed ekstremalnie wysokimi temperaturami i odwodnieniem. Okres aktywności przypada na kilka miesięcy – od lipca do listopada, ze szczytem w październiku.
W 2002 r. powstał specjalny program pod nazwą „Project Heloderma”, którego celem jest ochrona tego podgatunku.
Aktywność
Dzienna
Cechy szczególne
Cechą charakterystyczną heloderm są struktury kostne – osteodermy występujące na skórze głowy, tułowia, kończynach i na ogonie nadające im niezwykłego „opancerzonego” wyglądu.
Obydwa gatunki jeszcze do niedawna były uważane za jedyne jadowite jaszczurki, ale zespół naukowców pod kierownictwem dr. B. Fry’a odkrył również gruczoły jadowe u innych jaszczurek, w tym m.in. u warana z Komodo.
Biotop
Żyją głównie w suchych lasach, na terenach obfitujących w skały i porośniętych ciernistą, krzewiastą roślinnością. W dużej mierze jest jaszczurką naziemną, choć w poszukiwaniu zdobyczy w postaci ptasich jaj czy piskląt całkiem dobrze radzi sobie z wspinaczką po drzewach. Są aktywne zaledwie kilka miesięcy w roku z czego i tak większość czasu spędzają w kryjówkach.
Terrarium
San Diego Zoo jest jedną z nielicznych placówek mogących się poszczycić sukcesem w rozmnażaniu podgatunku Heloderma horridum charlesbogerti. Z posiadanych ówcześnie 5 heloderm (w tym 2 samce) zostały stworzone dwie grupy hodowlane. Każda z nich umieszczona została w dwóch identycznych terrariach o wym. 250x75x75 cm, na podłoże użyto korę sosnową oraz tuby z dębu korkowego jako kryjówki, nieodzowny był też stabilny pojemnik z wodą. W okresie letnim dzień trwał 13 godz. z temp. 25-29°C, a pod promiennikiem ponad 40°C, z nocnymi spadkami do ok. 23°C. Zimą skrócony do 9 godz. dzień z temp. 20-26°C. Cykl oświetlenia 12 godzinny. UVB 5%.
Żywienie
W skład ich diety wchodzą zarówno larwy owadów (w szczególności dużych chrząszczy), jaja gadów i ptaków oraz pisklęta; noworodki i młodziutkie osobniki małych ssaków są ogromnym przysmakiem tych jaszczurek.
Rozmnażanie
Dojrzałość płciową mogą osiągać w wieku 2,5-3 lat. Okres godowy poprzedzony spektakularnymi walkami samców – uderzająco podobnymi do tych, do jakich dochodzi między samcami waranów (Ramirez-Velazques, Guichard-Romero, 1989).
Samica składa średnio 7-9 jaj (rekordowo duży znios to ponad 20 jaj), a inkubacja w zależności od temperatury może trwać do ok. 225 dni.
Opracowanie
Redakcja jaszczurki
