Dendrobatidae – drzewołazowate, drzewołazy

Bardzo często w rożnych publikacjach pojawiają się błędne informacje o tym że drzewołazy są jadowite.

Aby zrozumieć lepiej całe zagadnienie spróbujmy najpierw zrozumieć różnicę pomiędzy jadowitością, a toksycznością w świecie przyrody. W obydwu przypadkach niezaprzeczalnym jest fakt, że organizmy te w swoich tkankach wytwarzają toksyczne substancje szkodliwe dla innych organizmów. Jedne z tych zwierząt są jadowite a drugie trujące (toksyczne).

Gatunki jadowite, które występują tylko w świecie zwierząt poza produkcją tych substancji w swoim organizmie, mogą je aktywnie przekazać innym organizmom za pomocą wykształconych w procesie ewolucji narzędzi takich jak zęby, parzydła, żądła, kolce itp.

Natomiast w przypadku organizmów toksycznych, które występują w świecie fauny i flory, toksyny są mechanizmem obronnym nie występuje to aktywne przekazanie, dopiero przypadkowy, spowodowany nieuwagą lub niewiedzą kontakt (w przypadku drzewołazów z wydzielina skórną) jest szkodliwy dla innych organizmów. Lecz w tym przypadku ktoś musiałby tą żabkę zjeść, polizać ewentualnie pocałować lub wetrzeć sobie w ranę, wtedy toksyna mogłaby się dostać do krwiobiegu. Więcej o toksyczności drzewołazów.

Stres w hodowli drzewolazów

Normalnie, zdrowy osobnik radzi sobie w sytuacjach stresogennych i łatwiej się adaptuje, dużo gorzej ze stresem radzą sobie osobniki słabsze, osłabione chorobą lub jej leczeniem. Długotrwałe narażenie na stres powoduje zachwianie równowagi w organizmie płaza, którego następstwem może być również spadek odporności, a w konsekwencji choroba. Drzewołazy różnią się pomiędzy sobą nie tylko wyglądem, ale także behawiorem jedne są skryte inne podchodzą pod szybę i czekają na karmienie, ale nawet te śmiałe w obliczu zagrożenia szukają schronienia. Nie możemy bagatelizować tego czynnika, ale też nie należy popadać w przesadę. Więcej o stresie u drzewołazów.

Systematyka drzewołazów

Systematyka tych małych płazów cały czas się zmienia i ciężko nadążyć z jej aktualizacją. Liczne badania przyczyniają się do tworzenie biochemicznej taksonomii niezbędnej do określania powiązań międzygatunkowych omawianych płazów.

Interesująca nas rodzina Dendrobatidae zawiera 13 rodzajów obejmujących około 250 gatunków, usystematyzowanych w trzech podrodzinach: Colostethinae (4 rodzaje), Dendrobatinae (8 rodzajów) i Hyloxainae (zawiera jeden rodzaj).

Na przestrzeni ostatnich lat dokonano rewizji  taksonomicznej tej nadrodziny, a główne zmiany objęły przede wszystkim rodzinę Dendrobatidae która została podzielona na dwie podrodziny: Dendrobatidae i Aromobatidae. Liczba gatunków  z rodzaju Colostethus została ograniczona do zaledwie 19, prawię połowę wszystkich gatunków z tej nadrodziny zawierają rodzaje Allobates (46 gatunków) i Hyloxalus (57 gatunków). W wyniku przeprowadzonych badań rodzaj Epipedobates został ograniczony do grupy tricolor, a pozostałe gatunki między innymi macero, cainarachi, trivittata, bassleri, pongoensis, silverstonei, flavovittata, hahneli przypisane zostały do rodzaju –  Ameerega, który zastąpił dawny Phobobates.

Rodzaj Dendrobates został zawężony do pięciu gatunków, w tym Dendrobates azureus uważany dotychczas za oddzielny gatunek został uznany jako jedna z form barwnych Dendrobates tinctorius.

W wyniku badań i obserwacji zróżnicowanych zachowań rodzicielskich, a także występowania wydzielono kolejne Oophaga, Ranitomeya oraz uznano Excidobates i  Andiobates.

Z samych Oophaga pumilio wydzielono kolejno Oophaga vicentei, istnieją również dwie formy które wydają się być krzyżówką Oophaga pumilio z Oophaga granulifera i Oophaga speciosa. Również Oophaga sylvatica został wydzilony z grupy histrionica, jako Oophaga occultator i Oophaga lehmanni.

Bez przerwy trwają badania i pojawiają się kolejne doniesienia o odkrytych nowych gatunkach czy formach barwnych lub zmianach wewnątrz danego rodzaju, gatunku, ostatnio sporo się dzieje w Ranitomeya.

 

Gromada (Divisio)	Płazy Amphibia
Rząd (Ordo)	Płazy bezogonowe Anura
Nadrodzina (Superfamilia)	Dendrobatoidea
Rodzina (Familia)	Dendrobatidae			Aromobatidae
Podrodzina (Subfamilia)	Colostethinae	Dendrobatinae	Hyloxalinae	Allobatinae	Anomaloglossinae	Aromobatinae
Rodzaj (Genus)	Ameerega Colostethus Epipedobates Silverstoneia	Adelphobates Andinobates Dendrobates Excidobates Minyobates Oophaga Phyllobates Ranitomeya	Hyloxalus	Allobates	Anomaloglossus Rheobates	Aromobates Mannophryne

Aklimatyzacja nowych drzewołazów

Aklimatyzacja drzewołazów, zwłaszcza gatunków tropikalnych, jest procesem wymagającym precyzyjnego dostosowania środowiska do ich naturalnych warunków. Te niewielkie płazy nadrzewne są niezwykle wrażliwe na wilgotność, temperaturę i strukturę podłoża. W warunkach sztucznych kluczowe jest zapewnienie stabilnego mikroklimatu – wilgotność powinna utrzymywać się w granicach 70–90%, a temperatura w dzień wahać się między 22 a 28°C, z nieco chłodniejszą nocą. Drzewołazy wykazują silne przywiązanie do roślinności pionowej, dlatego terrarium musi oferować bogactwo roślin, gałęzi i kryjówek. Adaptacja obejmuje również stopniowe przyzwyczajanie do diety oferowanej w niewoli, zachowując naturalne preferencje pokarmowe i rytmy aktywności. Nieprzestrzeganie tych parametrów może prowadzić do stresu, chorób lub braku apetytu, co negatywnie wpływa na zdrowie i kondycję zwierzęcia. Zrozumienie biologii gatunku i cierpliwa obserwacja zachowań to fundament udanej aklimatyzacji.

Więcej w artykule Aklimatyzacja nowych drzewołazów

Toksyczność drzewołazów

Drzewołazy słyną z wyjątkowej toksyczności, która jest jednym z kluczowych mechanizmów obronnych tych płazów. Większość gatunków, zwłaszcza z rodzaju Phyllobates i Dendrobates, wytwarza alkaloidy w skórze, które mogą powodować paraliż lub śmierć potencjalnego drapieżnika. Związki te są syntetyzowane w organizmach zwierząt częściowo z pożywienia w naturalnym środowisku – owadów i innych bezkręgowców zawierających specyficzne metabolity. W niewoli, przy standardowej diecie, toksyczność drzewołazów zazwyczaj zanika, co sugeruje zależność tych substancji od źródeł pokarmowych. Kontakt z toksynami skóry może prowadzić do podrażnień, a w ekstremalnych przypadkach zatrucia u człowieka, choć większość gatunków hodowanych w terrariach nie stanowi realnego zagrożenia. Zrozumienie biologii toksyn jest istotne nie tylko dla bezpieczeństwa opiekunów, ale także dla badań nad mechanizmami obronnymi i ewolucją chemiczną wśród płazów. Więcej w artykule Toksyczność drzewołazów

Drzewołazy, choć fascynujące, są podatne na szereg problemów zdrowotnych związanych zarówno z nieprawidłową aklimatyzacją, jak i dietą. Najczęściej występują choroby skóry, takie jak grzybice i bakteryjne infekcje, spowodowane zbyt niską lub zbyt wysoką wilgotnością w terrarium. Niedobory witamin i minerałów, szczególnie wapnia i witaminy D3, mogą prowadzić do deformacji szkieletu, osłabienia mięśni i problemów z linieniem. Stres środowiskowy, wynikający z braku kryjówek, niewłaściwej temperatury lub zbyt częstego manipulowania zwierzęciem, zwiększa podatność na choroby i osłabia odporność. Pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne, takie jak nicienie czy roztocza, również mogą stanowić poważne zagrożenie. Skuteczna profilaktyka obejmuje utrzymanie stabilnego mikroklimatu, zróżnicowaną dietę bogatą w suplementy, regularne obserwacje zachowań oraz izolację nowych osobników przed wprowadzeniem ich do terrarium. Wczesna diagnoza i odpowiednia opieka weterynaryjna są kluczowe dla długotrwałego zdrowia drzewołazów. Więcej w artykule Problemy zdrowotne drzewołazów