Żywienie zwierząt owadożernych a składniki odżywcze w pokarmie

Karmienie zwierząt owadożernych w niewoli ze zwróceniem uwagi na składniki odżywcze w pokarmie

Owadożerność jest terminem, który bywa używany w odniesieniu do odżywiania się danego organizmu rozmaitymi bezkręgowcami, mianowicie pajęczakami, pierścienicami, mięczakami, skorupiakami, a także owadami.

Informacje w tym dokumencie zostały jednakże ograniczone do owadów i pierścienic. Wiele zwierząt hodowlanych chętnie spożywa bezkręgowce zarówno żywe jak i martwe. Czasami konieczne jest jednak podawanie żywej karmy (głównie owadów) dla rozmaitych ryb, płazów, gadów, ptaków i drobnych ssaków.

Dla zwierząt obligatoryjnie owadożernych (a więc wysoce wyspecjalizowanych i ukierunkowanych w spożywaniu owadów – przyp. tłum) żywe bezkręgowce mogą służyć jako baza diety.
Aby móc mówić o profesjonalnym podejściu do hodowli zwierząt owadożernych, istotna jest znajomość danych dotyczących składu żywej karmy.
Zdarza się, że niektóre owady stanowią jedyne źródło składników odżywczych dostarczanych zwierzęciu, a to oznacza, że mogą się pojawić u niego silne braki żywieniowe, jeżeli ilość ważnych składników odżywczych w żywej karmie jest nieodpowiednia.

Wiele bezkręgowców karmowych dostępnych dla hodowców ma niedobór tych ważnych składników. Może to potencjalnie niekorzystnie wpłynąć na zdrowie i samopoczucie zwierzęcia.

Wyniki badań laboratoryjnych żywej karmy powszechnie używanej w odżywianiu zwierząt w zoo podano w tabeli 1 i 2.

Zawartość białek w badanych gatunkach bezkręgowców jest relatywnie wysoka i sięga od 40-70% suchej masy.

Wartości te zostały wyliczone na podstawie zawartości azotu organicznego pomnożonej przez 6.25 (w przybliżeniu białko zawiera 16% azotu. Liczba 6.25 bierze się z dzielenia 100/16).

Warto jednakże wspomnieć, że wiele bezkręgowców zawiera znaczące ilości azotu organicznego pochodzące z takich źródeł, jak chityna, której policzenie może fałszować wyniki.
Jak w takim razie poradzono sobie z tym problemem?

Mając daną zawartość całego azotu organicznego w organizmie, przeliczonego na odpowiednią ilość białka oraz odpowiedni ekwiwalent ilości białka wyliczony z azotu organicznego pochodzącego z chityny (ilość chityny została zmierzona na detektorze, a przeliczniki na ilość azotu w chitynie są znane), odjęto od całkowitej ilości białka, ową „hipotetyczną ilość” pochodzącą z azotu zawartego w chitynie. Wówczas otrzymano prawdziwą zawartość białka.

Zostało dowiedzione, że niektóre zwierzęta owadożerne mają jelitowe chitynazy (enzymy rozkładające chitynę), podczas gdy inne polegają na chitynazach wydzielanych przez symbiotyczne mikroorganizmy jelitowe.

Wykazana zdolność do trawienia chityny u trzech gatunków ssaków wyniosła od 2-20%. Nie ma jednakże dowodów na to, by uwolniony z chityny azot mógł być wykorzystany do budowy białek przez zwierzę owadożerne.

Zawartość tłuszczów w bezkręgowcach karmowych badano dzięki ekstrakcji eterem. Wiadomo, że zawartość tłuszczu w odpowiednich gatunkach waha się od 4-55% suchej masy i może się różnić w obrębie jednego gatunku w zależności od fazy rozwoju. Wiele owadów kumuluje tłuszcze podczas rozwoju larwalnego, w tym dwa dobrze znane: larwa barciaka mniejszego i mącznika młynarka.
Skarmianie zwierząt tymi larwami może prowadzić do nadmiernego spożycia kalorii, w stosunku do relatywnie niskiej zawartości innych ważnych składników odżywczych.
Pierścienice, takie jak dżdżownica są łatwo dostępnymi zwierzętami karmowymi. Zawartość suchej masy tłuszczów w ekstrakcie eterowym nie przekracza 20% suchej masy, przy czym organizmy te posiadają odpowiedni stosunek ilości wapnia do fosforu (1.5:1 – 2:1). Dodatkowo zawartość składników odżywczych w pierścienicach jest zmienna, jednakże zależąca w dużej mierze od tego, co jest zawarte w ziemi, której są hodowane.

Głównym problemem w żywieniu zwierząt owadami jest to, że bezkręgowce te są kiepskim źródłem wapnia. Posypywanie startym do pyłu wapniem, czy też maczanie owadów w suplementach zawierających wapń, a nawet spryskiwanie owadów środkami zwiększającymi adhezję kryształków wapnia do powierzchni ciała insekta zwykle nie daje dobrego efektu, gdyż po pierwsze użyta ilość substancji jest zwykle nieodpowiednia, a poza tym powyższe praktyki mogą prowadzić do tego, że karma będzie dla zwierzęcia po prostu niesmaczna.

Ponadto, jeśli owad nie zostanie zjedzony błyskawicznie, jego ocieranie się o różne elementy terrarium, czy też mycie, może spowodować, że suplement szybko z niego zejdzie.

Małe świerszcze nie mają zbyt dużej zawartości wapnia, toteż ich dieta musi być o niego wzbogacona, co ukazano w tabeli nr 2.

Odpowiednią dietę wzbogacającą owady w wapń zastosowano również dla mącznika młynarka i barciaka większego. W przypadku pierwszego, dobrze spisywały się zwykłe suplementy witaminowe, ale jeszcze lepsza okazywała się wyżej wymieniona dieta dla świerszczy.

Gąsienice barciaka również mogą służyć za pokarm w wielu hodowlach. Opisano metody wzbogacania ich pokarmu w wapń: miód – 12ml, wysokobiałkowe musli dla dzieci (21,3 g), węglan wapnia (5,7g), glicerol (10ml), woda (4ml). Pojemniki z karmą powinny być odpowiednio wietrzone, a zawartość od czasu do czasu wzburzana, aby zapobiec zlepianiu się pożywki w duże grudy.

Należy zauważyć, że dieta ta nie służy samym owadom i nie jest zaprojektowana dla nich, a dla następnego ogniwa w łańcuchu pokarmowym, czyli zwierząt w terrarium.
Należy też zapewniać owadom dostęp do karmy niewzbogacanej wapniem, gdyż wykazano, że w hodowlach, które bazują całkowicie na powyższej pożywce, występowała duża śmiertelność wśród insektów.

Zwierzęta owadożerne w naturze mają dość urozmaiconą dietę. Na miejscu dysponujemy za to niestety dość ograniczoną liczbą owadów, które mogą zostać wykorzystane jako pokarm. Powinniśmy więc tworzyć programy wzbogacania karmówki w składniki, które są u nich deficytowe.

Tabela 1. zawartości energii oraz składników budowy bezkręgowców

Nazwa	DM [%]	CP [%]	EE [%]	ASH [%]	ADF [%]	GE [kcal/g]
Lumbricus variegatus	18.4	47.8	20.1	4.5	0.7	5.57
Larwa ochotki	9.9	52.8	9.7	11.3	*	*
Karaczan Periplaneta americana	38.7	53.9	28.4	3.3	9.4	6.07
Omacnica larwa	27.3	60.4	17.2	2.9	13.1	5.69
Omacnica poczwarka	28.0	64.2	17.0	2.6	15.4	5.60
Świerszcz, dorosły	31.0	64.9	13.8	5.7	9.4	5.34
Świerszcz dorosły, dieta wysokowapniowa	30.3	65.2	12.6	9.8	13.2	5.40
Świerszcz młody	47.4	*	*	*	*	*
Dżdżownica (Allolobophora calignosa)	20.0	62.2	17.7	5.0	9.0	4.65
Chauliodes sp.	26.5	63.9	19.5	5.8	10.9	5.88
Muszka owocowa	29.6	70.1	12.6	4.5	27.0	5.12
Muszka owocowa – larwa	21.2	40.3	29.4	9.8	5.9	5.57
Muszka owocowa – poczwarka	32.4	52.1	10.5	14.1	17.4	4.84
Mucha domowa, larwa – wysuszona	93.7	56.8	20.0	6.8	18.0	6.07
Mucha domowa, poczwarka, wysuszona	96.4	58.3	15.8	6.8	19.9	5.70
Mącznik młynarek, dorosły	38.6	63.7	18.4	3.1	16.1	5.79
Mącznik młynarek – larwa	37.6	52.7	32.8	3.2	5.7	6.49
Mącznik młynarek – poczwarka	39.0	54.6	30.8	3.4	5.1	6.43
Drewnojad – larwa (Zoophobas sp.)	40.9	45.3	55.1	2.9	7.2	7.08
Drewnojad -larwa (Zoophobas sp.) dieta wys. wapń.	42.2	38.9	45.4	3.5	7.7	6.79
Larwa komara – wysuszona	94.0	42.2	16.1	11.8	*	*
Dżdżownica – Lumbricus terrestris	16.3	60.7	4.4	11.4	15.0	4.93
Rureczniki	11.8	46.1	15.1	6.9	*	*
Dafnie	91.7	55.2	6.6	10.8	*	*
Larwa barciaka	34.1	42.4	46.4	2.7	4.8	7.06
Larwa barciaka, dieta wysokowapniowa	39.9	*	*	2.5	*	*

 

Tabela 2. Odpowiednie zawartości pierwiastków w pokarmie

Nazwa	Ca [%]	P [%]	Mg [%]	Na [%]	K [%]	Cu [ppm]	Fe [ppm]	Zn [ppm]	Mn [ppm]	Se [ppm]
Rureczniki – Tubifex sp.	0.11	0.85	0.09	0.28	0.98	10	1091	166	16	0.87
Larwa ochotki	0.38	0.90	0.12	0.62	0.35	30	2940	115	22	0.37
Karaczan Periplaneta americana	0.20	0.50	0.08	0.27	0.87	14	90	57	5	0.36
Omacnica – larwa	0.23	0.64	0.12	0.02	0.05	24	289	90	18	0.31
Omacnica – poczwarka	0.22	0.67	0.13	0.02	0.05	20	269	98	16	0.20
Świerszcz	0.14	0.99	0.13	0.49	1.29	28	58	188	31	0.58
Świerszcz – dieta wysokowapniowa	0.90	0.92	0.11	0.57	1.41	29	80	237	56	0.49
Świerszcz, mały	0.22	1.27	0.14	0.43	1.62	14	200	268	33	*
Dżdżownica-Allolobophora calignosa	1.72	0.90	0.14	0.02	0.06	18	4133	250	142	0.92
Chauliodes sp.	0.23	1.07	0.16	0.39	1.01	20	216	378	6	1.63
Muszka owocowa	0.10	1.05	0.08	0.42	1.06	18	138	171	39	0.07
Muszka owocowa larwa	0.59	2.30	1.89	0.09	1.28	16	235	176	110	0.49
Muszka owocowa poczwarka	0.77	2.73	2.41	0.12	1.66	25	1728	200	108	0.33
Mucha domowa larwa	0.41	1.13	0.30	0.72	1.28	50	658	320	167	1.20
Mucha domowa poczwarka	0.42	1.18	0.36	0.55	1.34	54	574	319	302	1.30
Mącznik młynarek – dorosły chrząszcz	0.07	0.78	0.19	0.16	0.92	22	77	113	10	0.29
Mącznik młynarek poczwarka	0.08	0.83	0.23	0.15	0.93	18	42	95	12	0.29
Mącznik młynarek larwa	0.11	0.77	0.22	0.14	0.91	19	43	100	14	0.31
Drewnojad – larwa (Zoophobas sp.	0.16	0.59	0.12	0.10	0.72	14	59	80	13	0.40
Drewnojad – larwa (Zoophobas sp.) dieta wysokowapniowa	0.69	0.57	0.12	0.09	0.88	13	58	86	24	0.18
Dorosły komar	0.82	1.24	0.33	*	*	76	616	1057	70	*
Larwa komara	0.79	1.07	0.21	0.39	0.52	57	3057	281	93	0.57
Dżdżownica Lumbricus terrestris	1.52	0.96	0.16	0.44	0.87	9	1945	1119	29	5.44
Rurecznik Tubifex sp.	0.19	0.73	0.09	0.46	0.79	108	1702	190	30	2.16
Wysuszone dafnie	0.10	1.17	0.16	0.98	0.99	39	3049	250	73	1.46
Barciak – larwa	0.11	0.62	0.11	0.05	0.72	9	22	76	3	0.66
Barciak – larwa, dieta wysokowapniowa	0.50	0.33	*	*	*	*	*	*	*	*

 

 

Tabela 3. Przykład wysoko wapniowej diety (8%) dla świerszczy

Składnik	Składniki procentowo
Ziarna kukurydzy, zmielone	8.3
Mąka z nasion lucerny	10.0
Mączka sojowa	28.7
pszenica mielona	27.0
Węglan wapnia (38-40% Ca)	20.0
Fosforan wapnia (21% Ca, 18% P)	2.0
Sól	0.5
Zestaw składników mineralnych a	0.25
Zestaw witamin b	0.25
Olej sojowy	3.0

^a Kilogram zawiera: 144g Ca; 0.04g P; 4.3g Mg; 0.6g K; 84.2g Fe; 83.3g Zn; 81.1g Cu; 119g Mn;

0.32g I; and 0.08g Se.

^b Kilogram zawiera: 28,000,000 IU witaminy A; 2,800,000 IU witaminy D₃; 132,000 IU witaminy E;

0.6g witamin K₁; 7.1g tiaminy; 2g ryboflawiny; 35.6g niacyny; 9.5g kwasu pantotenowego; 2g

pirydoksyny; 1.5g kwasu foliowego; 99mg biotyny; 6mg witaminy B₁₂; i 190g choliny.

 

Skróty użyte w tabelach + metody analityczne

	Skrót	Opis	Metoda analizy
Przybliżona analiza	DM	sucha masa	liofilizacja + dalsze suszenie w próżni w temp 60°C
	CP	surowe białko	azotowa metoda Kjeldahl’a x 6.25
	EE	eterowy ekstrakt tłuszcz	Ekstrakcja eterem dietylowym
	Ash	całkowita zawartość minerałów	Całonocne spalanie w 600°C
	ADF	frakcja fibrylarna	trawienie i ekstrakcja
	GE	całkowita energia	bomba kalorymetryczna
makropierwiastki	Ca	wapń	Spektrofotometria absorpcji atomowej
	P	fosfor	Spektroskopia UV-VIS
	Mg	magnez	Atomic absorption spectrophotometry
	Na	sód	spektroskopia emisji atomowej
	K	potas	spektroskopia emisji atomowej
Trace minerals	Cu	miedź	Spektrofotometria absorpcji atomowej
	Fe	żelazo	Spektrofotometria absorpcji atomowej
	Zn	cynk	Spektrofotometria absorpcji atomowej
	Mn	mangan	Spektrofotometria absorpcji atomowej
	Se	selen	detekcja fluorymetryczna

Opracowanie i źródła informacji
Opracował Atrax na podstawie artykułu Allen, M.E. 1989. Nutritional aspects of insectivory. Doctoral Dissertation, Michigan State. University, East Lansing, MI.