Loading...
Jelonek rogacz Lucanus cervus
Jelonek rogacz (Lucanus cervus) należy do rodzaju obejmującego około 50 gatunków zamieszkujących obszar orientalny i wschodnią Palearktykę. W Europie jest jedynym gatunkiem. Jest jednym z najpiękniejszych chrząszczy w krajowej entomofaunie.
Wygląd
Samiec osiąga długość od 25 do 75 mm, same „rogi” – rozbudowane żuwaczki przypominające wieniec jelenia szlachetnego – potrafią mierzyć do 25 mm. Znajdowano samce długości przekraczającej 85 mm, przypominające niektóre chrząszcze strefy tropikalnej. Jelonek jest gatunkiem znanym ze zmienności kształtów i wymiarów ciała.
Głowa i przedplecze są czarne, pokrywy i żuwaczki kasztanowoczerwonawe. Bułówka grzebykowata złożona z czterech członów. Pokrywy gęsto punktowane, spód ciała czarny. Samiec telodont charakteryzuje się silnie rozbudowanym „porożem”, zaś amphidont ma żuwaczki małe i przypomina „bezrogą” samicę.
Występowanie
Gatunek ten zamieszkuje środkową i południową Europę oraz południową część Europy północnej, Azję Mniejszą, Iran i Turkiestan. W Polsce jest to gatunek obecnie bardzo rzadki, występujący w 80–250-letnich świetlistych, jednogatunkowych dąbrowach, czasem w lasach liściastych pogórza Roztocza, Gór Świętokrzyskich i Dolnego Śląska.
Rozmnażanie
Larwy rozwijają się w spróchniałym drewnie starych dębów, w którym przebywają do 5 lat. Po wylocie z poczwarek chrząszcze chętnie spijają jako żer uzupełniający soki wyciekające ze skaleczonych pni i zranień gałęzi (tzw. oskomę) drzew liściastych.
Podczas rójki mają miejsce bardzo efektowne walki samców – pokonany chrząszcz jest „przerzucany” przez rywala na grzbiet. Samce jelonka w przeszłości były źródłem wielu zabobonów – żuwaczki noszono jako amulety i stosowano jako środek leczniczy w średniowiecznej medycynie.
Rójka trwa od maja do lipca, szczególnie w ciepłe wieczory i przed burzami. Samice składają jaja w szyjach korzeniowych pniaków dębowych w szczelinach kory. Po 5–6 tygodniach lęgną się larwy podobne do pędraków chrabąszczowatych.
Larwa wyjada chodniki równolegle do włókien drewna w nadziemnej części pniaka i wewnątrz grubych korzeni (ok. 25% długości chodnika). Przy spadku temperatury poniżej 5°C larwa zaprzestaje żerowania. Pod koniec żerowania wygryza w drewnie komorę poczwarkową zwaną kokolitem. Ma on kształt jaja kurzego o wymiarach 60 x 40 x 30 mm i jest utworzony z dębowych wiórków drzewnych, cząstek próchna i ekskrementów. Chrząszcz po opuszczeniu poczwarki przebija się przez warstwę gleby i wychodzi na powierzchnię otworem o średnicy 25–35 mm.
Czynniki zagrożenia
Zanikanie starych dąbrów, pasożyty i drapieżce oraz wielowiekowa pasja kolekcjonerska licznych entomologów-amatorów i handlarzy zwierząt spowodowały, że jelonek jest prawdziwym rarytasem kilku zaledwie rezerwatów faunistycznych utworzonych dla ochrony tego gatunku.
Jelonek ma wrogów naturalnych w stadium jaja i larwy (pasożyty i drapieżce ze świata owadów, grzyby owadomórki i inne), na chrząszcze polują nietoperze i ptaki (wrony, gawrony, a nawet szpaki), a ze ssaków – gryzonie i jeże.
Opracowanie
Opracowanie: Redan
Liczba wyświetleń: 1738
