Oświetlenie terrarium – pytania

[nextpage title=”Oświetlenie w terrarium – Najczęściej zadawane pytania”]

Poniższy poradnik zawiera serię pytań i odpowiedzi często powtarzających się na forum i innych grupach o gadach. Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytanie, lub odpowiedź jest niewystarczająca napisz do nas na forum: Terrarium.pl. Zachęcam też do przejrzenia artykułów na temat oświetlenia w terrarium i lamp UVB:

Oświetlenie w terrariach

Spis treści

[nextpage title=”Czy lampa UVB musi być obok lampy grzewczej?”]Czy lampa UVB musi być obok lampy grzewczej?

Lampy UVB wykorzystuje się do promowania syntezy witaminy D₃w hodowli np. gadów, dzięki czemu mają one możliwość lepszego wchłaniania wapnia. Żeby jednak doszło do syntezy tej witaminy gady wymagają nie tylko promieniowania UVB, ale także ciepła.

Zapewnienie zarówno promieniowania UVB, jak i ciepła w jednym miejscu nie tylko pomaga odtworzyć bardziej naturalne warunki (światło słoneczne, które zawiera UVB i ciepło), ale także przyspiesza syntezę witaminy D₃. Gady mniej czasu muszą poświęcać na wygrzewanie się w jednym miejscu. Na rynku można spotkać także lampy, które emitują zarówno ciepło, jak i promieniowanie UVB (np. lampy metalohalogenowe), co oszczędzi nam trudu przy montowaniu dwóch lamp obok siebie.

[nextpage title=”Czy gady widzą czerwone światło? Czy można stosować (pod-)czerwone żarówki w terrarium?”]

Czy gady widzą czerwone światło?

Czy można stosować (pod-)czerwone żarówki w terrarium?

Pomimo tego, że badań nad tym jak widzą gady jest niewiele, to z łatwością można stwierdzić, że większość gadów widzi światło czerwone. Gady takie jak agama brodata, eublefar lamparci, żółwie, czy węże widzą czerwony kolor, czego dowodem mogą być udostępniane filmy w internecie, gdzie te właśnie gady polują na czerwoną kropkę lasera (gdyby nie widziały czerwonego, nie widziałyby też kropki). W przypadku gekonów właściwych sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. W ich przypadku badania wykazały, że nie posiadają one w oku odpowiednich receptorów (czopków) odpowiedzialnych za widzenie czerwonego światła. Jednak nawet gekony widzą czerwone światło. Rolę czerwonych czopków w oku przejęły bowiem czopki zielone, dlatego podejrzewa się, że gekony widzą zamiast koloru czerwonego, kolor zielony. Pomimo tego w terrarystyce po tych badaniach przyjął się mit mówiący na początku o tym, że gekony nie widzą światła czerwonego, a w krótkim czasie informacja ta została rozszerzona dla innych gadów i innych zwierzą terrarystycznych jak np. ptaszniki.

Myślę, że nie powinno się stosować kolorowych lamp w terrariach, a przynajmniej nie świecić takimi lampami przez całą noc w terrarium. Stosowanie kolorowych lamp może posłużyć do obserwacji gadów, lecz nie powinno zostawać włączone na całą noc. W naturze takie zjawisko określa się mianem zanieczyszczenia świetlnego. W przypadku niektórych gatunków takie zanieczyszczenie świetlne może przynieść nawet korzyści dla niektórych zwierząt. Dobrym przykładem (chociaż rzadkim w terrarystyce) mogą być niektóre gatunki nietoperzy, które chętnie żerują na owadach zgromadzonych przy lampach ulicznych. Podobne zjawisko można zaobserwować u anolisów w bardziej tropikalnych rejonach. Jednak w terrarium włączone kolorowe światło raczej nie przynosi korzyści, a wręcz przeciwnie zabura rytm dzień/noc. Znane są przypadki agam brodatych, które spały w dzień, a w nocy stawały się aktywne. Może także wpływać i niszczyć wzrok naszych podopiecznych. Podobnie jakbyśmy sobie sami zamontowali w pokoju czerwone lampy na całą noc.

[nextpage title=”Świetlówka T5, czy metalohalogen – czym różnią się te lampy?”]

Świetlówka T5, czy metalohalogen – czym różnią się te lampy?

Każda technologia ma swoje ograniczenia. Nie inaczej jest w przypadku świetlówek T5 i metalohalogenów. Świetlówki T5 i metalohalogeny to na chwilę obecną jedne z najmocniejszych źródeł UVB. W przypadku wyboru jednej z nich warto zachować minimalne odległości, by nie przesadzić z ilością UVB. Zarówno świetlówki T5, jak i metalohalogeny wymagają statecznika.

Świetlówki T5 – Wady i zalety

Oświetlają dużą powierzchnię terrarium na całej długości lampy i emitują spore ilości UVB (szczególnie wtedy gdy zastosuje się je wraz z reflektorem).
Widmo tych lamp skupia się na emisji UVB, która jest o niższych długościach fal niż w przypadku metalohalogenów, przypominając bardziej światło słoneczne w tym zakresie. Emisja UVA nie jest już tak płynna większość emitowanego UVA to światło o długości fali ok. 360 nm (???), czyli zakresu niewidzialnego dla gadów. W kwestii UVA metalohalogeny wypadają znacznie lepiej.
Świetlówki T5 takie jak np. ZooMed T5 10.0, albo Arcadia T5 12% z reflektorem można z powodzeniem stosować do niższych terrariów pustynnych o wysokości ok. 50-60 cm. Świetlówkę T5 Arcadia 14% z reflektorem można oświetlać wyższe terraria pustynne o wysokości ok. 70 cm. Umożliwiając zastosowanie półek i bez konieczności tworzenia wyspy ciepła na samej podłodze, czego gady często nie lubią.
Świetlówki np. Arcadia T5 6% z reflektorem lub Zoo Med T5 5.0 z reflektorem, a niekiedy nawet Arcadia T5 12% lub Zoo Med T5 10.0 z reflektorem mogą nadawać się dla jaszczurek tropikalnych z 2 i 3 strefy Fergusona, szczególnie do szerszych terrariów w montowaniu nad siatką.
Świetlówki T5 są niestety często mylone z ich poprzednikami, czyli świetlówkami T8, które są znacznie słabsze pomimo takich samych oznaczeń procentowych (5% i 10%), często świetlówki T8 10% są zdecydowanie słabsze od 5% T5. Dlatego tak ważne jest aby kierować się typem lampy, a często nawet marką i konkretnym modelem, a nie wartościami w procentach, które prawie nic nie znaczą.

Metalohalogeny – Wady i zalety

Największą zaletą metalohalogenów jest ich jakość światła szczególnie w zakresie UVA i w zakresie widocznym dla oka ludzkiego. Spora ilość UVA często zachęca gady do wygrzewania się pod tymi lampami i daje uczucie przyjemności. To właśnie dlatego tak dużo gadów lubi wygrzewać się w świetle wpadającym z okna przez szybę pomimo tego, że UVB przez nią nie przechodzi.
Metalohalogeny emitują także spore ilości UVB co jest także zaletą. Jednak emitowane UVB zaczyna się znacznie dalej niż w przypadku świetlówek.
Lampy metalohalogenowe najlepiej nadają się do bardzo dużych pustynnych terrariów, gdy zastosuje się 2-3 takie lampy na różnych odległościach. Przykładowo na niemieckich grupach terrarystycznych dla jednego osobnika agamy brodatej zaleca się terrarium o minimalnych wymiarach 150x80x80 cm (dł./szer./wys.). W takim terrarium można swobodnie zamontować kilka lamp metalohalogenowych, bez potrzeby rezygnowania z oświetlania jego wyższych partii, a nie podłogi.
Lampy metalohalogenowe mogą znaleźć także zastosowanie w wysokich (ok. 80 cm wzwyż) i mocno porośniętych tropikalnych terrariach. Szczególnie dla gatunków tropikalnych z 3 strefy Fergusona. Takie rozwiązanie będzie na pewno bardzo korzystnie wpływało nie tylko na gady, które skorzystają z większych ilości UVB, ale także dla roślin. Metalohalogeny emitują bowiem także czerwone i niebieskie światło potrzebne roślinom do fotosyntezy. Dzięki temu w terrarium utrzymają się także bardziej wymagające i światłolubne gatunki roślin. Same zaś gęsto porośnięte rośliny stworzą cień umożliwiając gadom schowanie się w terrarium.

[nextpage title=”Dlaczego używa się lamp UVB w terrariach?”]

Dlaczego używa się lamp UVB w terrariach?

[nextpage title=”Które zwierzęta wymagają lamp UVB?”]

Które zwierzęta wymagają lamp UVB?

[nextpage title=”Czy dla młodych osobników powinno montować się słabsze lampy UVB?”]

Czy dla młodych osobników powinno się stosować słabsze lampy UVB?

Nie, wręcz przeciwnie. To właśnie młode osobniki potrzebują najwięcej witaminy D3, by móc wchłonąć jak najwięcej wapnia i zdrowo się rozwijać.

Ważne jest jednak, by odpowiednio dobrać UVB do danego gatunku, zbyt mocne oświetlenie (nie tylko UVB, ale także ogrzewanie) może szczególnie negatywnie wpływać na osobniki młodsze. Dobieranie ilości promieniowania UVB przypomina próby dobrania odpowiedniej temperatury. W obu przypadkach zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka ilość szkodzi. Jednak temperaturę w przeciwieństwie do UVB o wiele łatwiej jest zmierzyć. Temperaturę można poczuć dotykając danej powierzchni, albo zmierzyć termometrem. UVB niestety nie widać, nie da się go poczuć, a mierniki do jego mierzenia są dość drogie. Dlatego najprostszym sposobem jest bazowanie na wykonanych testach lamp i stosowanie się do odległości wyznaczonych na podstawie takich testów.

[nextpage title=”Jak często należy wymieniać lampę UVB?”]

Jak często należy wymieniać lampę UVB?

Częstotliwość wymiany lamp UVB zależy bardzo mocno od typu lamp. W przybliżeniu jest to:
– Świetlówki kompaktowe 26W – co 6 miesięcy
– Świetlówki rurowe T8 – co 6 miesięcy
– Świetlówki rurowe T5 – co 12 miesięcy
– Lampy rtęciowe – w zależności od modelu i marki niektóre co 6 miesięcy, niektóre co 12 miesięcy
– Lampy metalohalogenowe – co 12 miesięcy

Oczywiście podane czasy są mocno przybliżone. Idealnie byłoby mierzyć miernikiem Solarmeter 6.5 raz w miesiącu lampy, jednak miernik ten jest dość drogi i nie zawsze opłaca się go kupować. Dlatego warto kupować rekomendowane i dobre jakościowo lampy. Na rynku można bowiem spotkać wiele lamp tanich, które najczęściej po prostu nie działają, lub są do wymiany po bardzo krótkim czasie użytkowania.

[nextpage title=”Jak długo gady są w stanie wytrzymać bez lampy UVB?”]Jak długo gady są w stanie wytrzymać bez lampy UVB?

[nextpage title=”Czy można gdzieś zobaczyć jakieś przykładowe terraria z prawidłowo zamontowanym oświetleniem?”]Czy można gdzieś zobaczyć jakieś przykładowe terraria z prawidłowo zamontowanym oświetleniem?

[nextpage title=”Czym mierzyć? I czym nie mierzyć lamp UVB?”]Czym mierzyć? I czym nie mierzyć lamp UVB?

[nextpage title=”Czy lampy UVB trzeba przepalać przed użyciem?”]Czy lampy UVB trzeba przepalać przed użyciem?

[nextpage title=”Czy istnieją mocne lampy UVB, które nie wymagają statecznika?”]

Czy istnieją mocne lampy UVB, które nie wymagają statecznika?

[nextpage title=”Jakie są różnice pomiędzy lampami UVB, a światłem słonecznym?”]Jakie są różnice pomiędzy lampami UVB, a światłem słonecznym?

[nextpage title=”Czy gady można naświetlać lampą UltraVitalux tylko 20 minut dziennie?”]

Czy gady można naświetlać lampą UltraVitalux tylko 20 minut dziennie?

W terrarystyce przyjęło się, że gady można naświetlać lampami UltraVitalux 300W w zależności od przyjętej wersji przez 20-30 minut dziennie na odległości ok. 1 metra od lampy. Stosowanie tej lampy często jest określane jako zarezerwowane dla „osób z doświadczeniem” na zasadzie „jak się nie znasz to lepiej nie używaj”.

W rzeczywistości naświetlanie promieniowaniem UVB jest znacznie bardziej skomplikowane niż reguła 20 min. na odległości 1 metra od lampy. Przede wszystkim lampy Osram Ultravitalux 300W są nagminnie mylone z innymi lampami tego typu takimi jak Exo-Terra Solar Glo, Sunlux i inne. Te lampy nie emitują aż tak mocnego światła UVB, dobrą wskazówką jest tutaj też pobór mocy 300W w przypadku innych lamp pobór mocy jest zazwyczaj znacznie niższy. Skutkuje to tym, że UVB w przypadku tych lamp nie dociera do 1 metra, a gady nie są przez to naświetlane żadnym UVB.

Załóżmy jednak, że faktycznie posiadamy lampę Osram UltraVitalux 300W, a nie coś innego. To niestety nadal rodzi szereg problemów z jej stosowaniem:

Po pierwsze nie ma żadnych badań na temat „dawkowania UVB”. Czyli ile UVB potrzebuje każdy z gatunków? Więc działamy trochę na oko.

Po drugie w przypadku naświetlania lampą Osram UltraVitalux istnieje tylko jedna reguła dla wszystkich gatunków, a gatunki mamy przecież różne: pustynne, tropikalne i nocne (lub według nowszego podziału na strefy Fergusona: 1 – nocne, 2 – „tropikalne” zamieszkujące tylko mocno zacienione lasy, 3 – „tropikalne” zamieszkujące mocno porośnięte lasy, ale czasem także spotykane ja wygrzewają się w pełnym Słońcu i 4 – „pustynne”). Każdy gatunek wymaga innego naświetlania UVB i każdy gatunek ma inną grubość skóry, która inaczej przepuszcza UVB. Inaczej jest to w przypadku gekona orzęsionego, który ma cienką skórę i przepuści duże ilości UVB (w jego wypadku stosowanie takiej lampy ma sens), a inaczej w przypadku agamy brodatej z grubą warstwą skóry, która większości tego UVB nie przepuści, albo jeszcze gorzej w przypadku żółwia, który schowa się zestresowany w swojej skorupie, która w ogóle nie przepuszcza promieniowania UVB.

Po trzecie ilość UVB dla lampy Osram UltraVitalux 300W na odległości 1 metra to UV Index ok. 8.0-7.0 (8.0 to przyjmowana maksymalna bezpieczna wartość dla sztucznych źródeł światła przez wiodących badaczy i weterynarzy zajmujących się wpływem promieniowania UVB na gady). Taką wartość w dzisiejszych czasach możemy bez problemu osiągnąć w terrarium za pomocą lamp metalohalogenowych lub świetlówek T5 i nierzadko gady światłolubne mają do niej dostęp przez 12 godzin, a nie 20 minut. Tak dla porównania UV Index w Polsce w najbardziej słoneczne dni wynosi ok. 5.0-6.0.

Podsumowując naświetlanie lampą Osram UltraVitalux 300W może miec pozytywny wpływ na zdrowie zwierząt, szczególnie w przypadku gadów nocnych i mocno tropikalnych (strefy Fergusona 1 i 2). W hodowli lepiej jest zamontować lampę o odpowiedniej mocy i ilości UVB na stałe, i zostawić ją włączoną na cały okres dnia trwającego w terrarium. Pozwolenie gadom na wybór kiedy chcą się ogrzewać i skorzystać z promieniowania UVB, a kiedy wolą go unikać jest jedną z najlepszych opcji.

Liczba wyświetleń: 9414