Rosalia alpina – nadobnica alpejska

Spis treści

Nadobnica alpejska Rosalia alpina

Nadobnica alpejska (Rosalia alpina), zwana kamiennikiem, jest najokazalszym i najpiękniejszym chrząszczem z rodziny kózkowatych żyjącym w bukowych lasach karpackich, Bieszczad i Pienin. Niegdyś pospolity w Beskidzie Śląskim, obecnie jest tam w zaniku.

Wygląd

Chrząszcz osiąga długość 15-40 mm. Szaroniebieskie, spłaszczone ciało z pluszowoczarną, biało obrzeżoną plamą na przedpleczu oraz trzema czarnymi plamami na każdej pokrywie. Środkowe plamy tworzą przepaskę, której szerokość jest zmienna. Czułki niebieskie z czarnymi szczoteczkami włosków na wierzchołku trzeciego do szóstego członu, u samca znacznie dłuższe od ciała. Przedplecze z ostrym wzgórkiem na boku i czarną plamą.

Aktywność

Chrząszcze wygryzają się z kolebek poczwarkowych przy ciepłej i słonecznej pogodzie już od połowy czerwca. Rójka trwa do początku września, a jej nasilenie przypada na lipiec i sierpień. Początkowo chrząszcze przebywają na pniach i grubych gałęziach drzew lęgowych, następnie odbywają długie, powolne loty. Spotykane są na pniach drzew, leżaninie, złomach, drewnie liściastym stosowym oraz na składnicach przytartacznych.

Rozmnażanie

Nadobnica zasiedla stare, osłabione buki. Jaja są składane w szpary kory i szczeliny drewna. Biała larwa pokryta jasnymi włoskami, o przedtułowiu szerszym od pierścieni odwłokowych, rozwija się początkowo pod korą, następnie wgryza się w drewno. Larwy żerują w martwym, rozkładającym się drewnie, niekiedy na granicy bielu i twardzieli. Pod koniec żerowania larwa wygryza owalną komorę poczwarkową w powierzchniowej warstwie drewna, poczwarka pojawia się w czerwcu-lipcu.

Cykl rozwojowy trwa 3–4 lata i odbywa się na osłabionych fizjologicznie bukach oraz grabach, gruszach, orzechach, wierzbach, topolach i głogach. Rozwój na sosnach i świerkach podawany w literaturze jest mało wiarygodny. Dotychczas opisano ponad 100 form barwnych tej kózki.

Występowanie

Gatunek rozsiedlony jest w południowej i środkowej części Europy, odnotowany w Afryce Północnej, Kaukazie, Syrii i Izraelu. W środkowej Europie występuje w starych górskich lasach bukowych na wysokości od 600 do 1500 m n.p.m. (Alpy), na rozproszonych, wyspowych stanowiskach. Na nizinach prawdopodobnie zawleczona z drewnem spławianym z gór.

Status w Polsce

W Polsce nadobnica alpejska występuje w Bieszczadach, na Roztoczu, Sudetach Zachodnich, Beskidzie Zachodnim i Wschodnim, Tatrach, Pieninach, Dolnym Śląsku, Górach Świętokrzyskich i Wyżynie Lubelskiej. Gatunek coraz rzadszy, w wielu lokalizacjach jest już w zaniku.