Loading...
Echis carinatus – efa piaskowa
Nazewnictwo
Nazwa łacińska: Echis carinatus (SCHNEIDER 1801)
Nazwa polska: Efa piaskowa
Nazwa angielska: Saw-scaled viper, Indian saw-scaled viper, little Indian viper, Carpet viper
Niewielki gatunek pustynnego, węża jadowitego. Najmniejszy członek tzw Indyjskiej Wielkiej Czwórki. Jeden z najbardziej niebezpiecznych węży Indii i odpowiedzialny za największą liczbę ukąszeń i wypadków śmiertelnych z tym związanych.
Systematyka
Wygląd
Długość węża dla dorosłych osobników od 40 cm do nawet 80 cm, gdzie zazwyczaj nie przekraczają 60 cm a okazy w terrariach długości powyżej 70 cm to rzadkość. Głowa oddzielona od reszty ciała, z krótkim i zaokrąglonym pyskiem. Ogon bardzo krótki (5-6 cm długości). 25-39 rzędów łusek grzbietowych.Charakterystyczna budowa łusek, powoduje wydawanie dźwięku przypominającego piłę (stąd i angielska nazwa węża, Saw – Piła) w sytuacji gdy wąż jest zagrożony i pociera nimi o siebie. Podstawowym kolorem ubarwienia są różne odcienie szarego, brązowego, oliwkowego.Dodatkowo łaty w równie stonowanych kolorach od brązowawych do brudno czerwonego, żółtego. Grzbiet nakrapiany jasnymi plamami. Na głowie charakterystyczny białawy wzór w kształcie krzyża/trójzębu.
Podgatunki
– Echis carinatus carinatus (SCHNEIDER 1801) /Indie
– Echis carinatus aliaborri (DREWES & SACHERER 1974), aktualnie Echis pyramidum aliaborri /Kenia
– Echis carinatus astolae (MERTENS 1970) /Pakistan
– Echis carinatus multisquamatus (CHERLIN 198) /Uzbekistan, Iran, Pakistan
– Echis carinatus sinhaleyus (DERANIYAGALA 1951) /Sri Lanka
– Echis carinatus sochureki (STEMMLER, 1969) /Afganistan, Pakistan, Indie, Iran,Oman, ZEA
Stan na 2012 rok.
Występowanie
Azja. Głównie subkontynent Indyjski. Indie, Bangladesz, Pakistan, Sri Lanka. Bliski Wschód – Oman, Masirah (niewielka wyspa u wschodnich wybrzeży Omanu), wschodnie ZEA, południowo-zachodni Iran a także Irak. Azja Środkowa – Uzbekistan, Turkmenistan, Tadżykistan, Afganistan.
Biotop
Klimat w którym występuje w naturze sprawia że większość dnia spędza w ukryciu chroniąc się przed gorącem. Aktywny głównie o zmierzchu i w nocy. Za dnia ukrywa się przed przegrzaniem pod skałami, w szczelinach skalnych, korzeniach, norach wykopanych przez inne zwierzęta, uschnięte gałęzie, zakopuje się w piasku (często pozostawiając nad powierzchnią tylko głowę). Podczas wilgotnych nocy jak i po deszczach przejawia swoją największą aktywność. Gatunek potrafi się wspinać po krzakach, kaktusach itd. Wspinaczka jest głównie ratunkiem z terenów zalewowych gdy pada deszcz. Odnotowano podczas takich opadów nawet po kilkanaście osobników, skoncentrowanych na jednym krzewie/kaktusie. Odnajdywany na szeregu różnych typów podłoża jak i wysokości. Od miękkiej gleby do skał i do 1982 m n.p.m (Beludżystan). Jak przystała na węża pustynnego, sposób lokomocji odbiega od typowego wzorca. Tzw Sidewinding polega na szybkim przemieszczaniu się bokiem, gdzie styczność z rozgrzanym podłożem wąż ma tylko w dwóch punktach, na których podtrzymuje całe swoje ciało. Taki sposób podróży chroni węża przed poparzeniem od nagrzanego podłoża, ułatwia pokonywanie wydm, jest szybszy i ekonomiczny energetycznie. Osobniki z północnych rejonów zapadają w hibernację.
Cechy szczególne
Mimo niepozornego wyglądu i niewielkich rozmiarów, jest jednym z najniebezpieczniejszych węży. Nie bez powodu znalazł się w 'Wielkiej Czwórce”. Liczba węży i zakres ich występowania pokrywa się z obszarami gęsto zaludnionymi. Wąż w spoczynku zwija się w ósemkę z głową ułożoną centralnie. Sprężony kręgosłup w ciele działa jak sprężyna, pozwalając wężowi na błyskawiczny atak bez przygotowania, precyzję i natychmiastowy powrót do pozycji wyjściowej, z której gotów jest zaatakować ponownie. Szybko irytujący się wąż i nadpobudliwy. Najmniejszy ruch w pobliżu może być dla węża prowokacją do ataku. Mimo restrykcyjnej gospodarki zasobów jadu wśród węży jadowitych, Echis carinatus w przypadku ataku, chętnie korzysta z jadu który posiada. Wiele ukąszeń ludzi nastąpiło nocą po nastąpieniu na węża lub postawienie stopy w jego pobliżu. Także ukąszenia w górne partie ciała nie należą do rzadkości.
Jadowitość
Wąż potrafi jednorazowo wyprodukować 18-72 mg hemolitycznego jadu. Przy czym dawka śmiertelna dla człowieka wynosi ok 3-5 mg (Minton, 1967) podczas gdy Echis carinatus jednorazowo jest w stanie wstrzyknąć 12 mg jadu. Ilość produkowanego jadu zależna jest od podgatunku jak i miejsca jego występowania (różne specyfika pokarmu na który poluje). Samice mają jad o większym potencjale niż samce (Latifi, 1991). Anty-koagulacyjna specyfika jadu prowadzi do poważnych następstw zdrowotnych lub śmierci nawet w przeciągu kilkunastu godzin. Śmiertelność wynosi 90% pokąsanych bez podania surowicy i około 20%(niektóre źródła podają nawet 30) przy podaniu surowicy! Często pozorny brak zewnętrznych objawów po ukąszeniu, nie umniejsza potencjału jadu którym wąż dysponuje. Do typowych objawów po ukąszeniu należy silny ból, swędzenie, opuchlizna, rozległe krwotoki wewnętrzne. Plucie krwią, krwawienie z nosa, uszu, krew w moczu i ostra niewydolność nerek z którą wiąże się brak oddawania moczu. W szczególnych przypadkach do objawów dochodzi rozprzestrzenianie się bólu z miejsca ukąszenia na rozległe obszary ciała, powstawanie pęcherzy jak i postępująca nekroza tkanek. Jak najszybsze podanie surowicy po ukąszeniu, nawadnianie organizmu (ustne i dożylne) i dializa nerek, stają się niezbędne do przeżycia.
W raporcie z 2004 roku stworzonym przez G Ali, M Kak, M Kumar, S.K Bali, SI Tak, G Hassan, MB Wadhwa i obejmującym 4 lata spisu objawów klinicznych w regionie Jammu, przy 360 ukąszeniach aż w 62 przypadkach doszło do ostrej niewydolności nerek a aż 71% ogółu pokąsanych wymagało dializy nerek. Z 62 pacjentów poddanych szczegółowej obserwacji, 16 (25%) zmarło mimo natychmiastowej pomocy medycznej, dializie i podaniu surowicy. Tylko u 45% z nich funkcje nerek powróciły do normy.
Z jadu Echis carinatus produkuje się także leki: echistatin (antykoagulant – lek przeciwzakrzepowy) i ecarin (służy do monitorowania antykoalugacji w zestawieniu z lekiem Hirudin) a także Aggrastat (Tirofiban) – lek przeciwzakrzepowy.
Występuje osiem surowic poliwalentnych jak i monowalentnych na jad Echis carinatus (stan na 2012 rok).
Lethal Dose (LD50)
Echis carinatus multisquamatus (Iran) – 3.26mg/kg Intra-venous
Echis carinatus sochureki (Pakistan) – 2.98mg/kg Intra-venous
Echis carinatus – 0.151mg/kg Sub-cutaneous
2.15mg/kg Intra-peritoneal
Żywienie
W naturze żywią się małymi gryzoniami, jaszczurkami, żabami, pisklętami pustynnego ptactwa a także bezkręgowcami jak np skorpiony, duże owady, pareczniki. Skład potencjalnego pożywienia zależny od regionu w którym Echis carinatus występuje. W terrarium, gdzie podstawą diety są gryzonie, możemy urozmaicić dietę np o gekona. Młode węże doskonale polują na świerszcze, karaczany itp które są dobrym uzupełnieniem ich menu.
Dymorfizm płciowy
Brak wyraźnych różnic wizualnych, które by były podstawą do rozróżnienia płci.
Rozmnażanie
Gatunek jajorodny i jajożyworodny. Populacja indyjska jest jajożyworodna. W Północnych Indiach, łączenie w pary odbywa się zimą. Mioty na świat z takich łączeń przychodzą zazwyczaj w miesiącach, od kwietnia do sierpnia. Samica wydaje przeciętnie 3 do 15 młodych węży. Rekordowy miot dał 23 młode węże. Wielkość młodych po narodzeniu – 11 do 16 cm. Gatunek, zależnie od populacji hibernuje bądź nie. Nawet w obrębie jednego kraju np północne obszary Pakistanu – węże zapadają w sen zimowy podczas gdy w części cieplejszej, południowej, zimowanie praktycznie nie występuje.
Uwagi
Podczas Radzieckiej interwencji w Afganistanie (1979-1989), niejeden zwiadowca Specnazu zakończył wojnę w Taszkiencie po zetknięciu się z Echis carinatus.
Opracowanie Michał Lewczuk
Bibliografia
*wikipedia.org
*wildlifeofpakistan.com
*A Guide to The Snakes of Pakistan, Muhammad Sharif Khan, Edition Chimaira Frankfurt am Main 2002
*Acute renal failure following echis carinatus (saw – scaled viper) envenomation
G Ali, M Kak, M Kumar, S.K Bali, SI Tak, G Hassan, MB Wadhwa
* BRITISH MEDICAL JOURNAL – Comparison of Pasteur and Behringwerke antivenoms in evenoming by the carpet viper (Echis carinatus)
*seanthomas.net/oldsite/ld50tot.html
*Doświadczenia własne
