Kinosternon baurii

Kinosternon baurii – żółw

W ostatnich latach amatorska hodowla gadów stała się jednym z najdynamiczniej rozwijających się hobby w Polsce. Wzrasta również liczba terrarystów zajmujących się hodowlą żółwi. Na podkreślenie zasługuje jednak fakt, że specyfika hodowli tych gadów powoduje, iż żółwie nie są zwierzętami dla wszystkich. Żółwie nie są dobrym wyborem dla tych, którzy szukają towarzysza przywiązującego się do właściciela i okazującego mu uczucia. Dla świadomego terrarysty stanowią jednak wdzięczny obiekt do obserwacji.

Żółwie pod opieką człowieka mogą dożywać późnego wieku. Niestety okazuje się, że 80% żółwi nie przeżywa w niewoli nawet roku, co w większości przypadków jest skutkiem braku potrzebnych informacji na temat właściwej pielęgnacji i nieznajomości wymagań poszczególnych gatunków przez ich właścicieli.

Decydując się na hodowanie żółwia, należy mieć na względzie fakt, że zapewnienie mu dobrych warunków życia w niewoli oznacza jak najwierniejsze odwzorowanie naturalnego biotopu danego gatunku w terrarium. W związku z powyższym, przed zakupem interesującego nas zwierzęcia należy szczegółowo rozważyć jego wymagania hodowlane. Warto nadmienić, że właściwa konstrukcja zbiornika zapewni nie tylko odpowiednie warunki zamieszkującemu go żółwiowi, ale może stać się również niepowtarzalnym elementem dekoracyjnym poprawiającym estetykę mieszkania, szczególnie w przypadku tzw. terrariów biotopowych.

Coraz większą popularnością w Polsce cieszą się wśród terrarystów żółwie mułowe, z żółwiem wonnym (Sternotherus odoratus) na czele. Kinosternon baurii stanowi ciekawą alternatywę dla tego gatunku.

 

W przeważającej większości, żółwie mułowe są małymi lub średniej wielkości gatunkami z reguły nieprzekraczającymi 18 cm SCL. Najmniejszym przedstawicielem rodziny jest gatunek Sternotherus depressus osiągający zaledwie 11 cm, natomiast największym, stanowiącym wyjątek od ww. reguły jest Staurotypus triporcatus dorastający do 38 cm (SCL).

Żółwie z rodzaju Kinosternon stanowią grupę bardzo podobnych gatunków, których rozróżnienie bywa niejednokrotnie bardzo trudne. Kinosternon baurii (Garman, 1891) jest małym gatunkiem dorastającym do 12 cm SCL. Cechą charakterystyczną tego gatunku, umożliwiającą bezbłędne odróżnienie go od pozostałych członków rodzaju, są trzy jaskrawe, żółte pasy biegnące równolegle wzdłuż całego karapaksu.

Drugą cechą, umożliwiającą identyfikację Kinosternon baurii jest plastron, który pomimo, że relatywnie dobrze rozwinięty i mocno skostniały, to w przeciwieństwie do innych przedstawicieli rodzaju Kinosternon, nie tworzy z karapaksem szczelnego zamknięcia. Plastron jest najczęściej koloru żółtego do oliwkowego i posiada dwa zawiasy.

Skóra ma kolor ciemnoszary do czarnego. Po obu stronach głowy występują po dwa żółte pasy. Nie jest to jednak cechą unikalną dla tego gatunku – podobne barwą i wzorem części miękkich występuje u Kinosternon subrubrum hippocrepis.

Żółwie z gatunku Kinosternon baurii występują w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych we wschodnim rejonie stanów Południowa Karolina i Georgia oraz na półwyspie Floryda. W zależności od rejonu występowania, istnieje duże zróżnicowanie kolorystyki karapaksu – od czarnego lub ciemnobrązowego do jasnobrązowego, wręcz beżowego. Na tej podstawie, niektórzy autorzy wyodrębniają dwa podgatunki: Kinosternon b.baurii występujący na południu i ciemniej ubarwiony oraz Kinosternon b.palmarum w północnej części obszaru występowania. Oficjalna systematyka gatunku nie uwzględnia jednak ww. podziału.

W celu zapewnienia prawidłowych warunków hodowlanych, niezbędne jest zapoznanie się ze środowiskiem naturalnym, w którym gatunek Kinosternon baurii bytuje. Żółwie z gatunku Kinosternon baurii, podobnie jak inni przedstawiciele rodziny Kinosternon, żyją w spokojnych, słodkich wodach, najczęściej w stawach o błotnistych brzegach, na obszarach bagiennych, w zbiornikach bogato porośniętych roślinami wodnymi. Okazjonalnie Kinosternon baurii spotykany jest również w słonawych wodach bagien namorzynowych. Budowa łap wskazuje, że żółwie te nie są dobrymi pływakami i preferują chodzenie po dnie i brodzenie w płytkiej wodzie – tzn. takiej, której poziom umożliwia zaczerpnięcie powietrza poprzez wyciągnięcie szyi i ewentualne stanięcie na tylnych łapach, bez konieczności podpływania do powierzchni wody.

Żółwie tego gatunku są jednym z częściej wędrujących po lądzie wśród rodzaju Kinosternon. Widywane są często poza zbiornikami wodnymi, kiedy wędrują w poszukiwaniu nowych miejsc bytowania, gdy wysychają płytkie stawy, które dotychczas zamieszkiwały lub w poszukiwaniu miejsc lęgowych. Na brzeg wychodzą jednak najczęściej w nocy. Gatunek ten sporadycznie wygrzewa się (za wyjątkiem niosących się samic).

Gatunek ten jest wszystkożerny, jednakże w jego diecie zdecydowanie przeważa pokarm mięsny. W naturze podstawę pokarmu stanowią drobne zwierzęta wodne (ślimaki, skorupiaki, insekty – postaci larwalne oraz imago, robaki oraz małe ryby), rozkładające się szczątki, czasem wykorzystują też pokarm roślinny.

Systematyka

Kinosternon baurii (Garman, 1891)

Rodzina żółwi mułowych Kinosternidae zaliczana jest do podrzędu żółwi skrytoszyjnych. W ramach rodziny wyróżniane są 23 gatunki, które zaliczane są do czterech rodzajów: Claudius, Kinosternon, Staurotypus oraz Sternotherus. W starej systematyce, do rodziny tej zaliczane były również żółw sępi (Macroclemys temminckii) oraz żółw jaszczurowaty (Chelydra serpentina), które obecnie zalicza się do odrębnej rodziny Chelydridae.

Rodzina Kinosternidae obejmuje gatunki zasiedlające w większości Amerykę Środkową oraz Amerykę Północną.

Długość życia

Brak dokładnych danych. Johnson opisuje przypadek samicy, złapanej na Florydzie w wieku ok. 10 lat, która przeżyła w niewoli blisko 50 lat, przy czym przyczyną jej śmierci był pożar.

Terrarium

Cechą typową dla żółwi mułowych jest duża agresja wewnątrzgatunkowa. Z tego względu zalecane jest indywidualne utrzymywanie każdego osobnika – niezależnie od płci. Pod tym względem Kinosternon baurii stanowi wyjątek, bowiem w przypadku tego gatunku możliwe jest łączne, bezkonfliktowe utrzymywanie kilku samic w jednym zbiorniku.

Generalnie przyjmuje się, że ze względu na stosunkowo niewielką aktywność, dla jednego lub dwóch osobników z tego gatunku minimalnej wielkości terrarium ma wymiary 30×60 cm w podstawie. Dla każdego kolejnego osobnika, powierzchnia zbiornika powinna zostać zwiększona o 20%. Powyższe wymiary należy traktować jako nieprzekraczalne minimum. W miarę możliwości należy zapewnić większy zbiornik, ponieważ w przypadku żółwi nie istnieje pojęcie zbyt dużego terrarium.

W terrarium powinny znaleźć się kryjówki, umożliwiające żółwiom schowanie się. Idealnie w tej roli sprawdzają się wszelkie korzenie, skałki, czy dryfujące kawałki kory dębu korkowego. Te elementy terrarium spełniają jeszcze jedną ważną rolę – zapewniają możliwość ocierania się, co umożliwia prawidłowe przechodzenie wylinki.

Zbiornik powinien być bogato obsadzony roślinami wodnymi. Dno powinno być pokryte drobnym żwirkiem lub piaskiem, który będzie stanowił dobre oparcie dla łap, w trakcie gdy żółw będzie wynurzał się, aby zaczerpnąć powietrza.

W przypadku dorosłych osobników, należy zapewnić część lądową umożliwiającą wyjście na powierzchnię, a samicom – złożenie jaj.

Zaleca się utrzymywanie temperatury wody w przedziale 22-25°C, natomiast temperatury powietrza nawet do 30°C pod punktem grzewczym, który powinien być zlokalizowany nad częścią lądową. Należy utrzymywać 12-godzinny cykl świetlny, przy czym jak już wspomniano, omawiany gatunek jest aktywny głównie o zmierzchu i nocą i światło o silnym natężeniu wręcz nie jest wskazane, ponieważ spowoduje, że żółw będzie się ukrywał.

W akwaterrarium należy utrzymywać właściwy do potrzeb gatunku poziom wody. Istotną kwestią jest również utrzymywanie jej w należytej czystości. W tym celu w zbiorniku z żółwiami powinien być stosowany filtr akwarystyczny. Konieczne są również podmiany wody – podobnie jak w przypadku utrzymywania innych żółwi wodno-lądowych.

Żywienie

W żywieniu żółwi utrzymywanych w warunkach terrariowych, podstawową zasadą powinna być różnorodność podawanych pokarmów. Kinosternon baurii bardzo chętnie przyjmują pokarmy żywe, mrożone oraz suszone. Mogą to być ślimaki (wodne – świderki/zatoczki i lądowe – wstężyki/zaroślowe), małże, kalmary i ośmiornice, dżdżownice, krewetki, kiełże, rozwielitki, artemia, larwy owadów i ich postacie dorosłe, ryby (np. stynki lub mniejsze dilles), podroby, oseski mysie oraz pokarmy gotowe przeznaczone dla żółwi wodnych (pellety). W żywieniu tego gatunku dobrze sprawdza się również tzw. „pudding”, który jest powszechnie stosowany przez hodowców w żywieniu żółwi wodno-lądowych. Pudding przyrządzamy mieląc lub miksując różnorodne składniki mięsne i roślinne. Do przygotowania puddingu należy użyć ok. 2/3 składników zwierzęcych – ryb (wraz ze szkieletem i wnętrznościami), bezkręgowców (krewetek, ślimaków), czy podrobów. Pozostałą 1/3 receptury stanowią składniki roślinne – np. marchew, cykoria, czy liście mniszka lekarskiego. Do masy można dodać witaminy i składniki mineralne. Powstałą papkę zalewamy stężoną żelatyną (na ok. 2 litry papki dodaje się 120-130 g żelatyny). Przygotowany pokarm należy odstawić w chłodne miejsce, aby stężał. Następnie można go podzielić na porcje i zamrozić.

W akwarium warto posadzić rośliny wodne, które oprócz zwiększenia atrakcyjności wizualnej zbiornika, będą zapewniały urozmaicenie diety w składniki roślinne, a także kryjówki.

Ze względu na małą aktywność, należy uważać, aby nadmiernym karmieniem nie doprowadzić do powstania otyłości. W tym kontekście, dobrą metodą jest utrzymywanie w terrarium żółwia drobnych zwierząt wodnych (rybek, krewetek), których obecność stymuluje żółwie do ciągłej aktywności i prób polowania.

Rozmnażanie

W naturze samice Kinosternon baurii osiągają dojrzałość płciową w wieku ok 5-6 lat przy długości karapaksu wynoszącej 7-7,5 cm, natomiast samce są dojrzałe przy wielkości 7,5 cm SCL. W niewoli żółwie te dojrzewają szybciej – samice już w wieku 29 miesięcy, natomiast samce – 23 miesięcy.

Z obserwacji Iversona (1979) wynika, że owulacja u samic ma miejsce niemalże przez cały rok, z krótką przerwą w okresie letnim (pomiędzy czerwcem a sierpniem). Nieodłącznym elementem zalotów u tego gatunku jest pogoń samca za samicą. Po tym elemencie gry wstępnej następuje kopulacja, w trakcie której samiec przytrzymuje samicę przy pomocy rogowych guzów powstałych z przekształconych tarczek rogowych zlokalizowanych na wewnętrznej powierzchni ud.

Samice składają zazwyczaj od 1 do 3 (niektóre źródła podają nawet do 7) eliptycznych, białych jaj o wymiarach ok. 2,5–3 cm długości i 1,5–1,7 cm średnicy. Ilość jaj jest dodatnio skorelowana z wielkością samicy. Samice potrafią nieść się nawet 3-krotnie w sezonie lęgowym. Zniesienie następuje po ok. 2 miesiącach od kopulacji. Jak u wielu innych gatunków, również samice Kinosternon baurii mają zdolność przechowywania nasienia, niejednokrotnie zdarzały się przypadki zniesienia zapłodnionych jaj po roku od ostatniej kopulacji.

Klucie młodych następuje po 100-120 dniach inkubacji w temperaturze od 25 do 29°C i wilgotności względnej 98%. Temperatura inkubacji determinuje płeć młodych żółwi. Młode żółwie tuż po wykluciu mają średnicę ok. 2,4 cm. Młode osobniki mają trzy kile biegnące wzdłuż karapaksu, które zanikają z wiekiem. U młodych już w trzecim miesiącu życia pojawiają się zawiasy plastronu.

Ochrona gatunkowa

Pomimo, iż gatunek ten nie jest wskazywany jako zagrożony, to jednak należy zauważyć, że postępujący na obszarze występowania Kinosternon baurii rozwój przemysłowy powoduje zmiany środowiska naturalnego, wpływające na częstotliwość występowania tych żółwi. Zagrożenie stanowią dla niego również postępujące wysychanie niektórych części półwyspu Floryda.

Zimowanie

Niektóre źródła podają, że osobniki odłowione w północnym obszarze występowania gatunku powinny być poddawane hibernacji, podczas gdy inni autorzy wskazują, że ze względu na umiarkowane temperatury w okresie zimowym, gatunek nie hibernuje sensu stricte, a jedynie w przelotnych zimniejszych okresach tymczasowo zagrzebuje się w suchych liściach i mchu.

Uwagi

Zapewnienie jak najdłuższego życia żółwiom wiąże się z możliwie najpełniejszym odtworzeniem w terrarium ich naturalnych warunków życia. Niezbędne są do tego: odpowiedniej wielkości odgrodzona przestrzeń życiowa z właściwym wystrojem i mikroklimatem, pokarm i możliwość życia w strukturach społecznych. Żółwie z gatunku Kinosternon baurii, ze względu na stosunkowo małe rozmiary ciała i związaną z tym małą wymaganą powierzchnią terrarium oraz relatywnie niskie wymagania bytowe, są gatunkami wartymi rozważenia w przypadku osób zaczynających swoją przygodę z terrarystyką lub mających ograniczoną ilość miejsca przeznaczonego na hodowlę zwierząt egzotycznych. Są to zwierzęta o szerokim zakresie tolerancji, bardzo odporne na najczęściej popełniane błędy hodowlane. Nie występuje u nich problem krzywicy, nawet jeżeli nie są optymalnie żywione. Za wyborem gatunku Kinosternon baurii może przemawiać również jego atrakcyjne ubarwienie.

Dodatkowo, u młodych osobników charakterystyczne jest również występowanie żółtych znaczeń na krawędziach płytek brzeżnych.

O zapewnieniu prawidłowych warunków hodowlanych najbardziej dobitnie świadczy sukces hodowlany, który nabiera szczególnego znaczenia w kontekście postępującej degradacji środowiska naturalnego i niszczenia miejsc bytowania poszczególnych gatunków w naturze.

 

Opracowanie i źródła

Marta Tomaszewska-Pielacha, Polskie Stowarzyszenie Terrarystyczne, Stowarzyszenie hodowców żółwi „Emys”
Na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji oraz następującej literatury:

1. Bonin F., Devaux B., Dupré A. (2006): Turtles of the World, The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
2. Dobrowolska H. (1990): Gady. Zwierzęta świata, PWN, Warszawa.
3. Ernst C.H., Lovich J.E., Barbour R.W. (1994): Turtles of the United States and Canada, Smithsonian Institution Press, Washington / London.
4. Gurley R. (2003): Keeping and Breeding Freshwater Turtles, Turtle and Tortoise Preservation Group, Living Art Publishing, Oklahoma, USA.
5. Iverson J. B. (1979): The female reproductive cycle in north Florida Kinosternon baurii (Testudines: Kinosternidae), Brimleyana (1): 37–46 – za: Ernst C.H., Lovich J.E., Barbour R.W. (1994): Turtles of the United States and Canada, Smithsonian Institution Press, Washington / London.
6. Johnson E.W. (1984): A longevity record for the mud turtle (Kinosternon baurii), Proc. Staten Island Inst. Arts Sci., (33):47–48 – za: Ernst C.H., Lovich J.E., Barbour R.W. (1994): Turtles of the United States and Canada, Smithsonian Institution Press, Washington / London.
7. Koziarski A., Żółw wonny, Internet, https://www.terrarium.com.pl/zobacz/sternotherus-odoratus-zolw-wonny-2028.html, dostęp 25.02.2013 r.
8. Luison A., Redaelli S. (2006): Freshwater turtles and terrapins: the complete guide, Testudo Edizioni, Italy.
9. Pritchard P.C.H. (1979): Encyclopedia of Turtles, T.F.H. Publications Inc. Ltd., Neptune.
10. Wilke H., (1994): Schildkröten, Gräfe und Unzer GmbH, Munich.
11. Zych J. (2006): Želvy v přírodě a v péči člověka, Brázda, Praha