Scincus scincus – scynk aptekarski

Scynk aptekarski (Scincus scincus Linnaeus, 1758)

Scincidae – scynkowate to największa rodzina jaszczurek, a jednym z jej przedstawicieli jest scynk aptekarski. Angielska nazwa zwyczajowa „Sandfish” (piaskowa ryba), doskonale odzwierciedla ich niezwykłą zdolność do szybkiej lokomocji wśród niezmierzonych połaci piasku, zarówno na powierzchni jak i pod, i dotyczy kilku gatunków, w tym Scincus scincus.
W samym gatunku wyróżniamy 4 podgatunki:

• Scincus scincus conirostris,
• Scincus scincus cucullatus,
• Scincus scincus meccensis,
• Scincus scincus scincus.

 

Nazewnictwo

Nazwa polska: Scynk aptekarski
Nazwa angielska: The Sandfish
Nazwa niemiecka: Der Apothekerskink

Występowanie

Obszarem występowania tego gatunku jest Afryka Północna, Półwysep Arabski oraz Irak i Iran. Spalone słońcem pustynie czy półpustynne tereny (w szczególności te piaszczyste) z zabójczymi dla większości organizmów wysokimi temperaturami i z dużą ich amplitudą w ciągu doby stały się ojczyzną tych scynków.

Wygląd

Te nieco dziwaczne z wyglądu i niewielkich rozmiarów jaszczurki są doskonale przystosowane fizycznie jak i pod względem stylu życia do warunków w jakich przyszło im żyć. Mogą dorastać do ok. 18-20 cm długości całkowitej, o dość zmiennym ubarwieniu tułowia – zazwyczaj o wyraźnie zaznaczonych, szerokich, poprzecznych pasach w kolorze ciemnego brązu na żółtawym, żółtawo-brązowawym tle – doskonale kamuflujący ich obecność w naturalnym siedlisku. Podbrzusze o jasnym zabarwieniu kremowo – białe lub białe. Opływowy kształt tułowia ze stożkowatą głową i spiczastym pysku wraz z wyjątkowo płaskimi, gładkimi i ściśle przylegającymi do tułowia łuskami, zarówno grzbietowymi jak i od strony brzusznej. Całe ciało o niskim współczynniku tarcia co sprzyja błyskawicznemu zakopywaniu się w chwilach zagrożenia czy aby zapobiec przegrzaniu organizmu. Pomaga również przy przemieszczaniu się w piasku – nawet na znaczne odległości. Scynk o krótkich i mocnych kończynach. Ogon stanowi ok. 1/3 długości całkowitej. Samice mniejsze od samców.

Długość życia

Przy prawidłowej opiece niektóre osobniki mogą dożywać ponad 10 lat.

Aktywność

Typowa jaszczurka o dziennej aktywności, ale niezbyt często widywana na powierzchni.

Dymorfizm płciowy

Rozróżnianie płci u tego gatunku jest trudne. Poza osiąganymi rozmiarami (co może być mylące) brak jest widocznych innych różnic morfologicznych odróżniających samice od samców. Pewność co do prawidłowego określenia płci dają jedynie badania diagnostyczne np. rtg.

Żywienie

W skład diety dziko żyjących osobników tego gatunku wchodzą rozmaite bezkręgowce – mrówki, mniejsza szarańcza, pająki czy skorpiony, ale najbardziej preferowane są wszelkiego rodzaju chrząszcze. Sporadycznie, ale zdarza się tym scynkom upolować i pożreć nawet mniejsze jaszczurki. Materiał roślinny w postaci kwiatów czy ziaren stanowi nieduży procent ich diety (Attum, Covell 2004). W warunkach terraryjnych stosujemy łatwo dostępne owady karmowe – świerszcze i szarańcze, równie chętnie będą jeść mączniki i larwy mola woskowego; możemy też spróbować podawać karaczany i w okresie letnim plankton łąkowy, należy pamiętać, że mogą mieć problemy z upolowaniem szybko poruszających się owadów. Możemy też urozmaicać dietę w papkę z owoców. Młode osobniki karmimy codziennie, natomiast dorosłe 3-4 razy w ciągu tygodnia. Nieodzowna regularna suplementacja.

Terrarium

Zbiornik typu pustynnego o wym. 80x40x40 cm spełnia wszystkie wymagania do chowu niedużej grupy hodowlanej. Jako podłoże doskonale sprawdzi się drobny, pozbawiony wszelkich zanieczyszczeń i przesiany piasek – idealnym rozwiązaniem byłoby zapewnienie im wyjątkowo grubej jego warstwy bo 20-25 cm (15 cm to minimum). Równie dobra będzie mieszanka piasku i substratu z kolb kukurydzy w stosunku 1:1. Taka warstwa umożliwi naszym podopiecznym „nurkowanie i pływanie” w podłożu – to normalne zachowania w ich środowisku naturalnym. Dopełnieniem wystroju mogą być zasuszone, poskręcane konary i korzenie oraz kamienie. Mały fragment powierzchni powinien być zawsze lekko wilgotny. Od czasu do czasu podajemy wodę w niewielkim, bardzo płytkim naczyniu – ma to zapobiec ich utopieniu się.

Wszelkie próby stworzenia pięknego, realistycznie wyglądającego zbiornika z wieloma elementami dekoracyjnymi w postaci pustynnej roślinności, ułożonych łupków, a nawet modnych tak ceramicznych imitacji zwierzęcych czaszek są skazane przy tych scynkach na niepowodzenie. Ciągłe przekopywanie podłoża i drążenie w nim nor zawsze spowoduje ich przewrócenie czy zakopanie – należy wystrzegać się ciężkich elementów wystroju mogących przygnieść mieszkańców terrarium.

Oświetlenie

Silne i mocne światło przez 12-13 godzin dziennie. Niezbędne jest stosowanie UVB 8-10%, codziennie przez 8-10 h.

Temperatura

W dzień ok. 26-32°C – punktowo, pod promiennikiem do 43-45°C. Z nocnymi spadkami do ok. 22-24°C.

Wilgotność

Wilgotność powietrza nie może być wyższa niż 50%.

Rozmnażanie

Choć sprowadzane do Europy od lat to nie przeprowadzano bardziej wnikliwych badań czy obserwacji nad tym gatunkiem, stąd niezmiernie mało jest informacji na temat biologii Scincus scincus, w tym rozrodu w środowisku naturalnym. Niełatwa zresztą byłaby obserwacja ich godowych zachowań – podejrzewa się, że gody jak i same kopulacje u tego gatunku odbywają się pod powierzchnią. Rozmnażanie tych scynków w warunkach terraryjnych nie należy do łatwych i nie są to częste przypadki. Samica może złożyć od 2 do 5 jaj zakopując je głęboko w piasku, z racji swego niezwykle skrytego trybu życia przez długi czas uważano, że są jaszczurkami lecytotroficznie żyworodnymi (jajożyworodne). Młode klują się po ok. 2 miesiącach inkubacji z możliwością wydłużenia się inkubacji o kilka/kilkanaście dni.

Uwagi

W warunkach niewoli są jaszczurkami o łagodnym usposobieniu i bardzo chętnie pobierają pokarm. To jeden z najpopularniejszych scynków utrzymywanych w warunkach niewoli – zawdzięcza to niedużym wymaganiom w chowie i pewnej odporności na błędy co czynią te scynki doskonałym uzupełnieniem każdej herpetologicznej kolekcji.

Po zakupie, podobnie jak w przypadku innych zwierząt terraryjnych, w szczególności tych z odłowu należy przebadać odchody pod kątem obecności endopasożytów, a w przypadku ich wykrycia wdrożyć odpowiednie leczenie pod nadzorem lekarza weterynarii.

Przez wieki zasuszone ciało i skóra tego scynka stosowane w medycynie tradycyjnej, uważany za afrodyzjak, a u ludów pochodzenia semickiego także jako środek na zwiększenie płodności.

 

Opracowanie i źródła informacji

Piotr Prokulewicz 'kurimu’, Paweł Paprzycki 'Nook’ na podstawie
Scincus scincus The Sandfish Skink Philip A.Purser
Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine.