Sitophilus oryzae – wołek ryżowy

Sitophilus oryzae – wołek ryżowy

Sitophilus oryzae – wołek ryżowy

Sitophilus oryzae – wołek ryżowy

Przedstawiciel rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae) pochodzący z Dalekiego Wschodu (najprawdopodobniej z rejonu Indii). Obok wołka zbożowego staje się coraz popularniejszym pokarmem dla małych drapieżników.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Wołek ryżowy
Nazwa angielska: The Rice weevil
Nazwa niemiecka: Der Reiskäfer

Budowa

Wołek ryżowy (Sitophilus oryzae Linnaeus, 1763) – jest niewielkim chrząszczem. Dorosłe osobniki osiągają zaledwie 2-3mm. Rozmiar ciała zależy w dużym stopniu od wielkości ziaren w których owad rozwija się jako larwa. Ciało wydłużone, lekko grzbietobrzusznie przypłaszczone, ciemnobrązowe lub brązowo-kasztanowego koloru. Na pokrywach widnieją charakterystyczne cztery pomarańczowe plamy. Dwie w okolicy podstawy i dwie przy końcach skrzydeł. Nie zawsze są jednak wyraźnie widoczne. Szczegóły budowy anatomicznej są w zasadzie widoczne dopiero po użyciu lupy lub mikroskopu stereoskopowego. Lekko zaokrąglone przedplecze pokrywają drobne, nieregularne wgłębienia, na jego krawędziach są znacznie gęściej rozmieszczone. Obecne na pokrywach punkty ułożone są w wyraźne, regularne rzędy. Głowa mała, przednia część wyciągnięta w długi ryjek. U jego podstawy zlokalizowane są czułki zakończone owalnymi buławkami. Owad, w chwili zaniepokojenia, chowa je wraz z odnóżami, nieruchomiejąc na krótki czas.

Wołek ryżowy przypomina swoim wyglądem wołka zbożowego ([art=2612]Sitophilus granarius[/art]), różni się jednak od niego mniejszymi rozmiarami i plamami na pokrywach. W odróżnieniu od poprzedniego gatunku posiada dobrze rozwiniętą drugą parę skrzydeł, potrafi więc dobrze latać. Dodatkowo, dzięki przylgom na stopach, doskonale wspina się po gładkich powierzchniach.

Drobna, biało-kremowa, apodialna larwa rozwija się wewnątrz zainfekowanego ziarna. Opuszcza je dopiero po przejściu czterech stadiów larwalnych i po przepoczwarczeniu.

Cykl rozwojowy

Dorosłe wołki żyją średnio 4-5 miesięcy. W sprzyjających warunkach dożywają jednak nawet 2 lat. W trakcie swojego życia składają ok. 300 jaj. Dziennie jest to ok. 4 sztuk, zazwyczaj jedno umieszczane w pojedynczym ziarnie. Po wycięciu drobnego otworu i wprowadzeniu pokładełka, samica zasklepia otwór specjalną wydzieliną. Łączna liczba składanych jaj może się wahać i mieści się w zakresie 250-400 sztuk na samicę. Ciekawostką jest to, że są one w stanie rozpoznać zajęte wcześniej ziarno i unikają składania w nim jaj. Larwy klują się po 3 dniach. W stadium larwy żyją średnio 18 dni. Jednak chłodniejsza temperatura może wydłużyć lub zatrzymać rozwój owada. Przepoczwarczenie trwa ok. 6 dni (w zależności od temperatury 5-16 dni). Po 3-4 dniach dorosły owad wygryza okrągły otwór wydostając się na zewnątrz. Pełny cykl życiowy zajmuje więc średnio 4 tygodnie.

Hodowla

Wołek ryżowy jest owadem atakującym głównie ziarna zbóż. Swoją nazwę zawdzięcza temu, że po raz pierwszy został opisany jako szkodnik tej rośliny, bez problemu jednak rozwijają się w życie, pszenicy, kukurydzy, jęczmieniu. Podobnie jak inne wołki potrafi atakować różne kasze, fasole, orzechy, sorgo.

Owady należą do tak zwanych „samoutrzymujących” się hodowli. Wymagają wyłącznie ziarna, podwyższonej temperatury i wilgotności (optymalne 30°C i 70%). W zasadzie do hodowli małej kolonii wystarczy słoik z otworami nie pozwalającymi na wydostawanie się z niego dorosłych owadów. Jedyną wymaganą ingerencją jest dosypywanie co jakiś czas ziarna i pilnowanie, czy nie pojawiła się w nim pleśń lub rozkruszki mączne (drobne, kremowo-białe roztocze). W porównaniu z wołkiem zbożowym, znacznie słabiej znoszą spadki temperatury. Trzydniowe przemrożenie ziarna (ok. -20°C) zabija wszystkie owady. W naturze spotykany jest w cieplejszych rejonach niż jego kuzyni, w naszej strefie klimatycznej tylko w magazynach.

Ciekawostki

Wołek zbożowy jest jednym z najpoważniejszych szkodników magazynowych świata. Powoduje ogromne straty liczone rocznie w setkach milionów dolarów. Gatunek ten został zawleczony w niemal wszystkie rejony świata i należy do natrętnych, wszędobylskich organizmów synantropijnych.
Owad produkuje feromony agregacyjne. Jego sztuczne syntetyki są wykorzystywane do zwalczania szkodnika.

 
Opracowanie i źródła informacji
Dariusz Kucharski 'darkraptor’