Infekcyjne choroby gryzoni najczęściej występujące w hodowlach domowych

Infekcyjne choroby gryzoni najczęściej występujące w hodowlach domowych

W poniższym artykule zależało mi, żeby w przejrzysty sposób opisać syndromy chorobowe małych i średnich gryzoni. Ze względu na szeroki zakres tematu, głównym celem może być zorientowanie się w różnorodności występujących schorzeń, ich objawów, gatunków wrażliwych oraz zagrożeń dla człowieka i innych zwierząt. W artykule zostały ujęte także przyczyny chorób i stosowana terapia.

Gatunki wrażliwe:

• Wszystkie gatunki małych i średnich gryzoni
• Chomiki
• Świnki morskie
• Szynszyle
• Myszoskoczki
• Szczury
• Koszatnice
• Nieświszczuki
• Myszy

Żeby przedstawić najczęściej występujące choroby gryzoni w hodowlach domowych należy na wstępie podzielić je na schorzenia infekcyjne oraz nie infekcyjne. Ze względu na częstość występowania zarówno w hodowlach jak i w praktyce klinicznej lekarzy weterynarii choroby tła zakaźnego zdają się dominować nad innymi zaburzeniami. Także ze względu na zagrożenie epizootyczne a więc ryzyko zakażeń człowieka oraz innych zwierząt ich znaczenie jest większe.

 

1. Zapalenia układu powłokowego

 

1. Zapalenie skóry z okrywą włosową (Dermatitis)

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Do rozwoju chorób przyczyniają się niewłaściwie warunki zoohigieniczne (zbyt wysoka temperatura i wilgotność środowiska, niewystarczająca wentylacja, zagęszczenie zwierzą), stres.Głównie rozpoznajemy infekcje pasożytnicze wywoływane przez roztocza z rodzaju Myobia, Mycoptes, Radfordia, Trixacarus, Chejletiella, wszy z rodzaju Polyplax, wszoły z rodzaju Gliricola, Gyropus, nużeńce z rodzaju Demodex. Rzadziej występują infekcje grzybicze wywoływane przez Microsporum, Trichophyton oraz infekcje bakteryjne wywoływane przez Streptococcus, Staphyloccus, Pasteurella (często wtórnie do pozostałych zaburzeń w wyniku zaniechania lub niewłaściwego ich leczenia)	Do objawów ogólnych należą: osowiałość, spadek apetytu, zwiększona pobudliwość, nerwowość, anemia a w skrajnych przypadkach przy uogólnionych zakażeniach nawet śmierć zwierzęcia.Do objawów miejscowych należą: świąd (swędzenie skóry), zmiany skórne, takie jak zmatowienie i ogniska skrócenia włosa, otarcia wyłysienia, zaczerwienienia (rumień), grudki skórne (chropowatości), strupki, rany, zadrapania, łupież, łojotok wrzody i ropnie podskórne. Zmiany te lokalizują się głównie na skórze w okolicach pyszczka, głowy, szyi grzbietu, brzucha i na końcowych odcinkach kończyn (palce, dłonie, stopy)	Po rozpoznaniu problemu lekarz weterynarii rozpoczyna terapię – zwalczanie pasożytów zewnętrznych na zwierzęciu i w jego otoczeniu, antybiotykoterapia miejscowa lub ogólna, terapia p/grzybicza, immunostymulacja, dezynfekcja środowiska	Ryzyko infekcji grzybiczej w mniejszym stopniu pasożytniczej i bakteryjnej dla ludzi i innych zwierząt.
Gatunki wrażliwe: Wszystkie gatunki małych i średnich gryzoni

 

1. Zapalenie skóry części podeszwowej kończyn (Pododermatitis)

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Do rozwoju choroby prowadzą niewłaściwe warunki zoohigienicze, zbyt twarda, wilgotna i zanieczyszczona ściółka, nadwaga zwierząt, niedobory żywieniowe (vit. A, C) i rozwijające sięwtórnie infekcje bakteryjne i grzybicze	Do objawów ogólnych należy osowiałość, spadek apetytu, niechęć do ruchu, miejscowo w części dłoniowej i podeszwowej pojawia się zaczerwienienie (rumień), stwardnienie naskórka, odleżyny, strupy, wrzody, ostrogi	Podejmowana jest terapia p/zapalna, antybiotykoterapia miejscowa i ogólna, wymiana ściółki na podłoże nie drażniące, uzupełnianie niedoborów żywieniowych, odchudzanie zwierząt	Minimalne ryzyko (tylko w przypadku otwartych wrzodów i ropni) niewłaściwe warunki zoohigieniczne i niedobory żywieniowe mogą wywoływać schorzenie uwiększej grupy zwierząt
Gatunki wrażliwe: Szczury, Świnki morskie, Koszatnice , Szynszyle, Nieświszczuki

1. Egzema pyska, Bolący nos (Sore nose)

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Do rozwoju choroby przyczyniają się niewłaściwe warunki zoohigienicze (zbyt duża wilgotność środowiska, niewystarczająca wentylacja, zagęszczenie zwierząt, zwiększone wydzielanie z gruczołów Hardera, wtórne infekcje bakteriami z rodzajów Stahapylococcus, Streptococcus.	Do objawów ogólnych należy osowiałość, spadek apetytu, miejscowo wokół nozdrzy zewnętrznych pojawiają się wyłysienia i strupki zasychającej wydzieliny, zwiększa się wydzielanie gruczołów Hardera. W dalszym etapie zmiany mogą rozprzestrzeniać się na skórę wewnętrznych powierzchni łapek i brzucha, w ostrych, nieleczonych przypadkach może dochodzić do silnego osłabienia i nawet śmierci zwierząt	Lekarz weterynarii zleca antybiotykoterapię miejscową lub ogólną. Ważne jest zapewnie zwierzętom kąpieli piaskowych, obniżenie wilgotności poniżej 50 % zmniejszenia zagęszczenia, unikanie ściółek sosnowych, zawierających duże ilości olejków eterycznych.	Minimalne ryzyko, niewłaściwe warunki zoohigieniczne mogą wywoływać schorzenie u większej grupy zwierząt
Gatunki wrażliwe: Myszoskoczki

 

1. Zapalenie gruczołu brzusznego (Sebaceous gland dermatitis)

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Do rozwoju choroby przyczyniają się niewłaściwe warunki zoohigienicze (zbyt duża wilgotność środowiska, niewystarczająca wentylacja) infekcje bakteryjne	Do objawów ogólnych należy osowiałość, spadek apetytu, miejscowo pojawia się świąd, bolesny obrzęk i wysięk ze skóry brzusznego gruczołu łojowego, zlokalizowanego w linii pośrodkowej brzucha. Szczególnie dobrze rozwinięty u samców gruczoł prawidłowo widoczny i wyczuwalny jest jako liniowe zgrubienie i przebarwienie skóry w środkowej części podbrzusza.	Ważne jest właściwe rozpoznanie ponieważ gruczoł ulega często procesom nowotworowym.Wtedy wskazane jest jego operacyjne usunięcie. W stanach zapalnych zalecana jest miejscowa lub ogólna. Ważne jest zapewnienie zwierzętom kąpieli piaskowych, obniżenie wilgotności poniżej 50 % zmniejszenia zagęszczenia zwierząt, unikanie mocno pylących ściółek.	Minimalne ryzyko, niewłaściwe warunki zoohigieniczne mogą wywoływać schorzenie u większej grupy zwierząt
Gatunki wrażliwe: Myszoskoczki

 

1. Zapalenie fałdów wargowych (Cheilitis)

 

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Do rozwoju choroby prowadzą niewłaściwe warunki zoohigienicze (zbyt duża wilgotność, niedostateczna wentylacja), niewłaściwa dieta (ostre, twarde włókna roślinne), infekcje wirusem z grupy Poxviridae, wtórne infekcje bakteryjne i grzybicze	Do objawów ogólnych należą brak apetytu, miejscowo pojawiają się strupy i owrzodzenia wokół nozdrzy zewnętrznych i na przedniej powierzchni fałdów policzkowych	Zlecamy miejscowe leczenie znieczulające i p/trądzikowe, we wtórnych infekcjach antybiotykoterapia miejscowa, zmiana diety	Istnieje ryzyko zakażeń w grupie zwierząt, niewłaściwa dieta może wywoływać schorzenie u innych osobników.
Gatunki wrażliwe: Świnki morskie, Szynszyle

 

2. Zapalenia żołądka i jelit (Gastroenteritis)

1. Salmonelloza

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Infekcja bakteriami z rodzaju Salmonella, niewłaściwe warunki zoohigieniczne, niedostateczna higiena, za wysoka temperatura środowiska, zagęszczenie zwierząt	Do objawów ogólnych należą brak apetytu, ostra lub przewlekła biegunka, osłabienie, silne odwodnienie i śmierć	Po rozpoznaniu lekarz weterynarii zleca ogólną terapię antybiotykową, uzupełnianie płynów i i terapię wzmacniającą pojedynczych, cennych osobników, ze względów epizootycznych zalecana jest jednak eutanazja	Istnieje duże ryzyko zakażeń ludzi i innych zwierząt od osobników chorych i ozdrowieńców.
Gatunki wrażliwe: Wszystkie gatunki małych i średnich gryzoni

1. Choroba Tyzzera

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Infekcja wywołana bakteriami Clostridium piliforme. Do rozwoju choroby prowadzi zanieczyszczenie karmy i ściółki przetrwalnikami bakterii, stres, niewłaściwe warunki zoohigieniczne hodowli (niedostateczna higiena, za wysoka temperatura środowiska, zagęszczenie zwierząt)	Do ogólnych objawów należą osłabienie, ostra biegunka, odwodnienie, śmierć zwierząt	Prowadzona jest ogólna terapia antybiotykowa, nawadnianie, terapia wzmacniająca	Ryzyko zakażeń, ze względu na środowiskowe przyczyny choroby ryzyko zachorowań pozostałych zwierząt.
Gatunki wrażliwe: Myszy , Szczury, Chomiki, Myszoskoczki

 

1. Wytwórcze zapalenie jelit, Choroba mokrego ogona

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Do schorzenia dochodzi u bardzo młodych zwierząt, w wieku 3-8 tygodni. Związane jest z zakażeniem bakterią z rodzaju Lawsonia. Innymi czynnikami przyczyniającymi się do rozwoju choroby są stres, odsadzenie od matki i zmiana diety.	Do objawów ogólnych należą nastroszona sierść, brak apetytu, silne osłabienie, biegunka, odwodnienie, wygięty grzbiet, pogrubienie jelit wyczuwalne przez powłoki brzuszne, rokowanie ostrożne	Zalecana jest ogólna terapia antybiotykowa i wspomagająca, intensywne nawadnianie.	Nie znane zagrożenie dla człowieka i innych gatunków zwierząt
Gatunki wrażliwe: Chomiki

 

1. Zatrucia jelitowe (Enterotoksemia)

 

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Za rozwój choroby odpowiada powikłanie związane z podawaniem antybiotyków. Po 4-10 dniach terapii antybiotykami (penicyliny, ampicylina, chloramphenicol, cefalosporyny, klindamycyna, gentamycyna) następuje gwałtowny wzrost bakterii z rodzaju Clostridium, produkującej silnie letalną (śmiertelną) toksynę.	Do objawów ogólnych należą biegunka, postępujący paraliż, odwodnienie, śmierć zwierząt	Po rozpoznaniu lekarz weterynarii prowadzi ukierunkowaną ogólną terapię antybiotykową, pro biotyczną, wspomagającą i intensywne nawadnianie	Powiązane z antybiotykoterapią
Gatunki wrażliwe: Chomiki, Świnki morskie, Szynszyle

 

1. Zakażenia pasożytnicze (Parazytozy)

 

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Najczęściej zakażenia wywoływane przez tasiemce z rodzaju Taenia, tasiemca karłowatego Hymenolepis, obleńce z rodzaju Syphacia, Aspicularis, owsiki Dentostomella oraz uznawane za warunkowo chorobotwórcze pierwotniaki z rodzajów Trichomonas, Giardia, Spironucleus, Eimeria spp./em>, Entamoeba	Choroby przebiegają z objawami biegunki, wychudzenia, wypadania odbytu, często zakażenia przebiegają także bezobjawowo.	Rozpoznania dokonuje się na podstawie badania kału lub wymazu z prostnicy i odnalezienia jaj, stadiów larwalnych i dorosłych osobników w badanej próbce. Leczenie polega na ukierunkowanej terapii p/pasożytnicze całej grupy zwierząt i zwiększeniu higieny środowiska.	Istnieje duże ryzyko zakażeń ludzi i innych zwierząt szczególnie w przypadku tasiemca Hymenolepis i zakażeń pierwotniaczych
Gatunki wrażliwe: Wszystkie gatunki małych i średnich gryzoni

 

3. Zapalenia układu oddechowego

 

1. Zapalenia oskrzeli i płuc (Bronchopneumonitis)

 

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Najczęstszą przyczyną są infekcje przewlekłe wywołane atypową, pozbawioną ściany komórkowej bakterią z rodzaju Mycoplasma. Dochodzi także do ostrych infekcji wywołanych wirusem z rodzaju Sendai lub zakażeń mieszanych obydwoma wymienionymi wyżej czynnikami oraz bakteriami z rodzajów Streptococcus, Corynebacterium, Pasterella, Bordatella, Staphylococus, Klebsiella	U zwierząt pojawia się duszność . U wielu gatunków gryzoni może nie występować typowy dla innych grup zwierząt w takiej sytuacji objaw oddychania przez jamę ustną. Obserwuje się natomiast brzuszny typ oddychania, głośne oddychanie, trzeszczenia, rzężenia, zasinienie błon śluzowych, kichanie, katar, zapalenie spojówek. Występuje także powiększenie i zapalenie węzłów chłonnych, skręcanie głowy, objaw „czerwonych łez” (wydzielina porfirynowa z gr. Hardera)Do objawów ogólnych należą brak apetytu, utrata masy ciała, osłabienie, apatia, często śmierć.	Prowadzona jest antybiotykoterapia ogólna, w uzasadnionych przypadkach kombinowana (złożonaz kilku antybiotyków) Przy podejrzeniu schorzeń przewlekłych wymagana jest terapia przez wiele tygodni. Stosuje się środki ki p/zapalne, ułatwiające oddychanie i usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych, oraz moczopędne. Ważna jest poprawa higieny środowiska (ograniczenie mocno pylących ściółek, stężenia amoniaku w otoczeniu zwierząt, usprawnienie wentylacji, ograniczenie liczby zwierząt, zmniejszenie wilgotności)	Zależne od czynników zakaźnych dla innych zwierząt i człowieka. Wskazane jest oddzielenie zwierząt chorych i leczonych i zachowanie podstawowych zasad higieny.
Gatunki wrażliwe: Wszystkie gatunki małych i średnich gryzoni

 

1. Zapalenie nosa i zatok

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Schorzenie wywołane są przez infekcje wywołane atypowymi, pozbawionymi ściany komórkowej bakteriami z rodzaju Mycoplasma oraz z rodzajów Streptococcus, Corynebacterium, Pasterella, Bordatella, Staphylococus, Klebsiella. Czynnikiem sprzyjającym są urazy okolicy otworów nosowych	Duszność wdechowa, głośne oddychanie, świsty, popiskiwanie, pociąganie nosem, rzężenia, kichanie, katar, zapalenie spojówek, obserwuje się brak apetytu, skręcanie głowy, objaw „czerwonych łez” (wydzielina porfirynowa z gr. Hardera)	Lekarz weterynarii zleca antybiotykoterapię ogólną lub miejscową środki p/zapalne, ułatwiające oddychanie i usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych. Kluczowa jest poprawa higieny środowiska (ograniczenie mocno pylących ściółek, stężenia amoniaku w otoczeniu zwierząt, usprawnienie wentylacji)	Niewielkie dla innych zwierząt i człowieka
Gatunki wrażliwe: Wszystkie gatunki małych i średnich gryzoni

4. Zapalenia układu nerwowego

1. Zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego (Encephalomyelitis)

 

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Choroba rozwija się w wyniku zakażenia atypową bakterią, pozbawioną ściany komórkowej z rodzaju Mycoplasma. Może pojawiać się jako następstwo chorób układu oddechowego.	Obserwuje się kręcz szyi i karku, obracanie się wokół osi długiej ciała (torticollis), trudności z pobieraniem wody i pokarmu, osłabienie, śmierć zwierząt	Zlecana jest ogólna antybiotyko i sterydoterapia ogólna, przynajmniej 2 tygodniowa
Gatunki wrażliwe: Myszy , Szczury, Myszoskoczki

1. Zapalenie ucha środkowego

 

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Kolejny zespół chorobowy wywołany zakażeniem atypową bakterią, pozbawioną ściany komórkowej z rodzaju Mycoplasma. Objawy zapalenia mogą wywoływać także bakterie z rodzajów Streptococcus, Pasterella, Bordatella.	Obserwuje się ruchy okrężne głowy, kręcz szyi, utrata równowagi, torticollis, trudności z pobieraniem wody i pokarmu, osłabienie, przy rozwoju infekcji na ośrodkowy układ nerwowy śmierć zwierząt	Prowadzona jest ogólna antybiotyko i sterydoterapia.	Występuje dla człowieka i innych zwierząt
Gatunki wrażliwe: Myszy , Szczury, Myszoskoczki, Świnki morskie

1. Limfocytarne zapalenie opon mózgowych i splotów naczyniowych

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Rozpoznaną przyczyną jest infekcja wywołana zakażeniem wirusem z rodzaju Arenavirus	Do ogólnych objawów należą wyniszczenie, niewydolność wielonarządowa. Zdarzają się także zakażenia bezobjawowe	Nie opracowano skutecznej terapii. Ze względu na zagrożenie epizootyczne zalecana eutanazja	Istniej ryzyko zakażeń dla człowieka i innych zwierząt. Wirus obficie wydzielany jest z moczem chorych zwierząt. Występują zakażenia śród maciczne i okołoporodowe.
Gatunki wrażliwe: Chomiki, Myszoskoczki

1. Pasożytnicze zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego

Przyczyny	Objawy chorobowe	Leczenie	Zagrożenie epizootyczne
Schorzenie wywoływane jest infekcją nicienia z rodzaju Baylisascaris	Do wyraźnych objawów należą niezborność ruchowa (problemy z utrzymaniem prawidłowej postawy ciała i poruszaniem), paraliż jedno lub wielo kończynowy, torticollis (kręcz szyi i karku)	Zlecana jest profilaktyka i terapia/pasożytnicza, p/zapalna, wspomagająca.	Występuje dla człowieka i innych zwierząt
Gatunki wrażliwe: Szynszyle

 
Opracowanie i źródła informacji
Lek. wet. Andrzej Szlesiński, Przychodnia Weterynaryjna „Na Katalońskiej” Warszawa

Opracowano na podstawie:
Exotic Pets Anna Meredith, Sharon Redrobe,
Exotic Animals Mark A.Mitchel, Thomas N.Tully Jr.
Drobne Ssaki Z.Z Knotekż oraz własnych doświadczeń.