Harpegnathos venator – mrówka

Harpegnathos spp. – mrówki

Harpegnathos – rodzaj mrówek praktycznie nie do pomylenia z pozostałymi. Są jednymi z najbardziej unikalnych pod względem budowy mrówkami. Ich głównym, charakterystycznym elementem są żuwaczki w kształcie długiej kosy. Posiadają również duże, ogromne, przednie oczy. Harpegnathos są morfologicznie i behawioralnie jednymi z najbardziej niezwykłych i interesujących mrówek. Podobnie do mrówek Myrmecia i Gigantopis, potrafią dobrze skakać i opierają się na strategii wizualnej. Posiadają niezwykle złożone gniazdo oraz unikalny system społeczny, w którym reprodukcję przeprowadza zarówno królowa, jak i robotnice.

Spis gatunkowy

Harpegnathos venator,
Harpegnathos saltator,
Harpegnathos hobbyi,
Harpegnathos pallipes,
Harpegnathos empesoi,
Harpegnathos medioniger,
Harpegnathos honestoi,
Harpegnathos macgregori.
Harpegnathos alperti

Wygląd

Robotnica – duże lub bardzo duże mrówki (od 14 do 20 mm) ze standardowymi cechami charakterystycznymi dla Ponerini z wyjątkiem tego, że przednia powierzchnia jest krótka i okrągła, a nie pionowa. Żuchwy długie, zadarte i kosowate. Płaty czołowe bardzo małe. Oczy znacznie powiększone, zajmujące prawie połowę małej głowy i położone w skrajnych przednio-bocznych rogach. Propodeum szerokie z profilowanymi spiralami. Przednia część głowy zaokrąglana i krótka, nie pionowa. Kolor zmienny, od pomarańczowego do czarnego.

Królowa – bardzo podobna do robotnicy, uskrzydlona i nieco większa

Cechy szczególne

Ze względu na fakt, że Harpegnathos są wyspecjalizowanymi myśliwymi, posiadają doskonały wzrok, długie żuwaczki i jadowite żądło. Dlatego potrafią polować nawet na szybko poruszającą się ofiarę. Ich oczy mają największą liczbę ommatidiów jakiejkolwiek badanej dotąd mrówki. [Omatidium – podstawowy element budowy oka złożonego, Liczba fasetek w oku jest zależna od gatunku – od jednej u mrówki z gatunku Pomera punctatissima do wielu tysięcy u ważek]. Ich żuchwy służą nie w celach poćwiartowania wroga, ale szybkiego jego złapania – są bardzo szybkie, ale niezbyt silne. Robotnice Harpegnathos mają paraliżujące użądlenia, które szybko unieruchamiają ofiarę. Służą również do obrony. Paraliż jest trwały, a sparaliżowana zdobycz może być przechowywana przed spożyciem kilka godzin.

Umiejętności skoku Harpegnathos zostały odnotowane już na początku próby ich identyfikacji. Wsześniejsi obserwatorzy (z 1851 roku) stwierdzili, że służy on głównie w celach ucieczki przed niebezpieczeństwem, jednak nowe badania wykazały, że gatunek ten wykorzystuje swoje skoki do co najmniej czterech różnych celów: do ucieczki, do poruszania się pomiędzy przeszkodami, do niezwykłego zachowania zwanego “skokiem grupowym” oraz w celu zdobycia pożywienia.

Przeczytaj też Messor barbarus

Podczas normalnego poruszania się, Harpagnathos zazwyczaj wykonuje powolne, celowe ruchy, skoków używa w naprawdę wyjątkowych sytuacjach. Naukowcy zarejestrowali dziwne zachowanie u Harpegnathos saltator, zwane “skokiem grupowym”. Pojedyncza robotnica czasami zaczyna skakać w sposób nieskoordynowany przez kilka minut, po czym kolejne dołączają się do niej. Funkcja tego zachowania jest dla nas nieznana. Być może ma ona za zadanie odstraszyć potencjalnych wrogów i zapobiegać ich atakom. Co ciekawe umiejętność skakania pozwala im wychwycić nawet latające i bardzo szybkie owady. Te “drapieżne” skoki są zazwyczaj krótsze niż te, które służą za ucieczkę

. Jeden z naukowców postawił hipotezę, że żuwaczki muszą w jakiś sposób oddziaływać i generować siłę konieczną do skoku, ale zgodnie z ostatnimi badaniami dotyczącymi skakania Harpegnathos potwierdziły, że głównym elementem sprzyjającym tej umiejętności są odnóża (chodź jest to do końca niejasne).

Aktywność

Harpagnathos działają w półmroku, dzięki czemu łatwo mogą zlokalizować ofiarę i uniknąć nadmiernego przegrzania organizmu w przypadku upału.

Zachowanie

Polują pojedynczo w ściółce wśród niskiej roślinności. Ich codzienna dieta składa się z szybkich i skaczących owadów, m.in świerszczy, karaluchów, cykad, much i pająków. Naukowcy nie stwierdzili tendencji do chemicznego rekrutowania kolejnych robotnic w poszukiwaniu pożywienia.

Gniazdowanie

Peeters, który badał gniazda Harpegnathos salator odkrył, że struktura gniazda jest wyjątkowo skomplikowana. W dojrzałej kolonii gniazdo składa się z szeregu ułożonych w stos komór, tworzących niemal kulistą strukturę, zwieńczoną grubym, sklepionym dachem i oddzieloną od otaczającej ziemi pustą przestrzenią. Jeden z tuneli prowadzi do osobnej komory na odpady. Naukowiec postawił hipotezę, że taki projekt gniazda umożliwia mrówkom przetrwanie okresowych powodzi, co jest powszechne na zamieszkałych przez nich terenach. Pomysł ten jest wspierany przez fakt, że Harpegnathos saltator „tapetuje” powierzchnię swoich gniazd porzuconymi kokonami, częściami owadów i materią roślinną. Dzięki temu potrafi ona utrzymać komory w suchości.

W 1989 zaobserwowano ponadto, że wejścia do gniazd Harpegnathos są celowo “podlewane” kałem gryzoni lub roślinnością. Crosland opisał jedno gniazdo Harpegnathos venator jako proste, składające się z dwóch tarczowatych komór, oddzielonych unikalnym lejkowatym otworem: w związku z tym, dostęp do wewnętrznej komory jest dostępny tylko dzięki skoku, dlatego tworzy on skuteczny mechanizm obronny.

Przeczytaj też Blepharopsis mendica

Mimo to inne, cztery badane kolonie Harpegnathos venator miały takie same gniazda, jak wyżej opisane u Harpegnathos saltator.

Nieśmiertelność kolonii

Podobnie jak większość ponerynów, wielkość kolonii Harpeghathos waha się między 65 a 225 robotnic. Przykładowo u badanych kolonii Harpegnathos venator, ich liczebność wynosiła maksymalnie 60 robotnic, a nowe kolonie zostały założone przez jedną królową.

Dziewicze królowe opuszczają swoje rodzinne gniazda, znajdują nową kolonię, kontynuują w niej składanie jaj do momentu, aż na świat wyjdą formy płciowe i kontynuuje swoją podróż. Od tego momentu cykl życia reprodukcyjnego kolonii jest bardzo nietypowy. Robotnice Harpegnathos zachowują funkcjonalne plemniki i mogą kopulować z samcami z gniazda. Te nie składają jaj, dopóki królowa w kolonii nie odejdzie lub nie zginie.

W nowo osieroconych koloniach, robotnice agresywnie konkurują, aby osiągnąć status reprodukcyjny. Te, którym się powiodło, rozwijają swoje jajniki i rozpoczynają składanie jaj (teraz uważane są jako najważniejszy element w kolonii). Gdy nowa robotnica stopniowo traci płodność lub umiera, pojawiają się nowe, które zajmują ich miejsce. W wyniku tego kolonia Harpegnathosa jest teoretycznie nieśmiertelna. Ten złożony układ rozrodczy został niedawno zbadany przez kilka grup badawczych. Podczas gdy kolonie z królową są zazwyczaj monoginiczne, tak bez niej posiadają kilka reprodukcyjnych robotnic.

Status reprodukcyjny robotnicy Harpegnathos jest przekazywany za pośrednictwem profilu węglowodorowego, który umożliwia innym robotnicom (które nie posiadają funkcji rozrodczych) wykrycie czynności jajników i zapobieganie agresji innych robotnic, chcących uzyskać status rozrodczy. Ponieważ reproduktywne robotnice posiadają ograniczoną możliwość zachowań niż niepłodne robotnice, które pracują na rzecz tej reproduktywnej, wykryto u nich zmniejszenie objętości mózgu. Gatunek jest więc kompletnym przeciwieństwem kolonii, w których robotnice wymierają wraz z królową. Harpegnathos wykazuje więc długoterminową stabilność życia kolonii, a w niektórych przypadkach nawet nieśmiertelność. Królowe Harpegnathos żyją zazwyczaj tylko dwa lub trzy lata.

U Harpegnathos nie stwierdzono emigracji kolonijnych, lub są one bardzo mało prawdopodobne, biorąc pod uwagę masę energii włożoną w tak dobrze rozbudowane gniazdo [opisywane wcześniej].

Hodowla

Mrówka dla średnio-zaawansowanych hodowców. Wykazuje specyficzne wymagania dotyczące żywienia i ciepła. Kolonia monogamiczna. Kasty są nieobecne. Szczególnie lubią świerszcze i muchy. Wilgotność powietrza na arenie powinna sięgać 50-70%, a w gnieździe 50-80%. Zalecane dogrzewanie (ale tylko areny) do 32°C. W samym gnieździe temperatura nie może spadać poniżej 24°C i przekraczać 30°C. Mrówki te nie zimują (a nawet się nie zaleca, ponieważ narusza to ich naturalny rytm).

Wnioskując, najlepszym wyborem będzie formikarium ziemne lub korkowe. W naturze mieszkają w piaszczystej, nie zasypującej się glinie, w martwym drewnie lub mszystej ziemi. Za dekorację możemy obrać różnorodne kamienie, gałązki. Mrówka może skakać na około 8-10 cm podczas polowania lub gdy czuje się zagrożona – należy zwrócić na to uwagę podczas otwierania areny. Kiedy znajdą ofiarę, zaczynają nią machać na wszystkie strony.