Agama błotna - Terrarium

Physignathus cocincinus – agama błotna

Agama błotna to jedna z najpopularniejszych jaszczurek w świecie terrarystyki. Również i w Polsce staje się coraz bardziej popularna. Piękna zielona jaszczurka często kupowana jest przez osoby zupełnie niezwiązane z hodowlą gadów. Niestety agama błotna jest dość wrażliwa na błędy hodowcy, a skutki złego chowu, albo nie są widoczne od razu (np. jeśli chodzi o dorosłe osobniki), albo też sami właściciele nie widzą pierwszych oznak chorobowych. Dlatego też, nadaje się ona raczej dla osób mających już pewne doświadczenie z jaszczurkami.

Ojczyzną agamy błotnej jest południowo-wschodnia Azja. Te nadrzewne jaszczurki występują w tropikalnym lesie deszczowym, zwykle w pobliżu rzek. Na wolności osiągają długość nawet jednego metra. W niewoli wyrośnięte samce raczej nie przekraczają 80, a samice 60-70 cm, z czego jednak tylko 20-25 cm przypada na głowę wraz z tułowiem. Długi bocznie spłaszczony ogon stanowi ok. 2/3 długości ciała. Od szyi poprzez tułów i ogon biegnie grzebień, który jest znacznie pokaźniejszy u samców. Ciało pokryte jest drobnymi łuskami. Jaszczurka jest jasno- lub ciemnozielona. Warto jednak wspomnieć, że potrafi ona zmieniać odcień zieleni od niemal żółto-zielonego po szaro-zielony. Barwa zależy od natężenia światła, nastroju oraz stanu zdrowia jaszczurki. W nocy podczas snu, jaszczurka przyjmuje swój „naturalny” odcień. Poprzez tułów i początkową cześć ogona biegnie rząd ukośnych, turkusowych pasów. Dalsza część ogona przechodzi w jasny brąz urozmaicony ciemnobrązowymi pierścieniami. U agamy błotnej występuje zjawisko tzw. międzykręgowej pseudoautotomii (ogon pęka pomiędzy kręgami, a nie „na kręgu” jak w klasycznej autotomii). Oznacza to, że w razie mechanicznego uszkodzenia ogona, utracona część zostaje zastąpiona nowym, który jednak różni się od pierwotnego. Zastępuje go „chrzęstny pręt”. Początkowo odrastający ogon ma charakterystyczne czarne zabarwienie, jest gładki, pozbawiony łusek. Z moich obserwacji wynika, że regeneracja nie następuje tylko po kilkucentymetrowych ubytkach. Głowa jest duża, trójkątna, ze stosunkowo dużymi oczami. Na jej szczycie znajduję się tzw. oko ciemieniowe. Podgardle jasnoniebieskie, pomarańczowe lub czerwone (zwykle tylko u samców), czasem nawet przechodzące w fiolet. Białe okolice warg urozmaicone są akcentami różowymi. Od otworu usznego do oka biegnie charakterystyczna ciemna smuga. Kończyny dobrze umięśnione, palce zaopatrzone w ostre pazurki. W dobrych warunkach hodowlanych może dożyć 15 lat, a nawet i więcej.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Agama błotna

Nazwa angielska: Chinese Water Dragon, Green Water Dragon, Asian Water Dragon, Thai Water Dragon

Nazwa niemiecka: die Grüne Wasseragame

Nazwa czeska: Agama kočinčinská

Synonimy

Physignathus cocincinus CUVIER 1829: 41
(?) Physignathus cochinchinensis GUÉRIN 1829 (nom. emend.)
(?) Lophura concinna GRAY 1831
Lophura cuvieri GRAY 1831 (fide BOULENGER 1885)
Istiurus Cochinsinensis — CUVIER 1837: plate 18
Istiurus physignathus — DUMÉRIL & BIBRON 1837: 387 (nom. subst.)
Dilophyrus mentager GÜNTHER 1861: 188 (fide SMITH 1935)
Dilophyrus mentager GÜNTHER 1861: 267
Physignathus cochinchinensis — BOULENGER 1885: 399
Physignathus mentager — BOULENGER 1885: 400
Physignathus cocincinus caudicinctus BARBOUR 1912 : 192
Physignathus cocincinus mentager – BARBOUR 1912
Physignathus cocincinus — SMITH 1935: 236
Physignathus cocincinus — TAYLOR 1963: 911
Physignathus cocincinus — COX et al. 1998: 104
Physignathus cocincinus — MANTHEY & SCHUSTER 1999: 92
Physignathus cocincinus — ZIEGLER 2002: 182

Systematyka

Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Infrarząd: Iguania
Rodzina: Agamidae – agamy
Podrodzina: Amphibolurinae
Rodzaj: Physignathus
Gatunek: Physignathus cocincinus (Cuvier, 1829) – agama błotna

Do rodzaju Physignathus należy obecnie tylko jeden gatunek. Physignathus lesueurii (zamieszkujący obszar wschodniej Australii) został przeniesiony do osobnego rodzaju: Intellagama.

Zachowanie

Większość dnia agamy spędzają wygrzewając się na półkach lub gałęziach pod promiennikiem ciepła, czasem wybierając chłodniejsze miejsca. Od czasu do czasu udają się do zbiornika wodnego by się napoić, ułatwić sobie zrzucenie wylinki, czy też oddać kał. Agamy często skaczą do basenu lub na dno terrarium bezpośrednio z wysoka. Niestety zdarzają się też skoki na szybę w wyniku, których jaszczurki uszkadzają sobie pyski. Zachowanie to jest powszechnie znane u tego gatunku. W wielu przypadkach pojawiają się uszczerbki żuchwy, czy odsłonięcia szczęk. To właśnie z zewnątrz „przychodzi” pokarm, to przez szybę agamy widzą wnętrze pokoju i przebywające w nim osoby. Samice uciekające przed zalotami samca często próbują wydostać się przez szybę. Na szczęście zachowanie takie idzie w dużym stopniu zminimalizować. Ogromne znaczenie ma wielkość terrarium, oraz jego wystrój. Jeśli więc jaszczurka nagminnie skacze na szybę, najprawdopodobniej któryś z tych elementów jest zaniedbany. Duże i dobrze urządzone terrarium, obsadzone roślinami i urozmaicone wieloma gałęziami daje jaszczurce wiele alternatywnych dróg, tak więc szyba wybierana jest dużo rzadziej, niemniej jednak zawsze pozostanie „atrakcyjna”. Uszkodzenia pyska mogą więc być minimalne, bo i częstotliwość uderzeń można zmniejszyć, niestety nawet jeden skok może okazać się dość poważny w skutkach. W wypadku uszkodzenia pyska zawsze należy go zdezynfekować np. wodą utlenioną. Przy poważniejszych stłuczeniach interwencja weterynarza może okazać się jedynym rozsądnym rozwiązaniem. Nie wolno zaniedbywać wymiany wody w basenie, która może być źródłem zakażenia, jeśli jaszczurka z roztrzaskanym pyskiem będzie miała z nią kontakt. Przestraszona agama zwykle odpowiada ucieczką. Miejscem schronienia może stać się basen, na którego dnie agamy potrafią przesiedzieć bez pobierania powietrza zaskakująco długo, nawet ponad 30 minut. Jaszczurka leżąca na dnie wygląda jak martwa, co może wielu początkującym terrarystom znacząco podnieść ciśnienie… Miejscem schronienia może okazać się również ciemny róg terrarium.

Agamy błotne przejawiają niezwykle ciekawe zachowania w grupie. Ruchy głową w górę i w dół, machanie łapą, ruchy ogona oraz nadymanie podgardla to typowe oznaki agresji i podniecenia zwierzęcia (co ciekawe zachowania te występuje również u osobników trzymanych pojedynczo). Czasami na opisanych wcześniej zachowaniach się nie kończy i jaszczurki zaczynają się kąsać i gonić po całym terrarium. Z tego też powodu nie należy trzymać w terrarium więcej niż jednego samca, chociaż i samice są w stosunku do siebie dość agresywne. Jeśli jednak w terrarium z dwoma zwaśnionymi samicami pojawia się samiec (który zawsze dominuje nad samicami), samice stają się wyjątkowo zgodne. W wyniku potyczek między jaszczurkami, a także podczas godów, kiedy samiec chwyta samicę za kark (czasem też za kończyny) może dojść do niewielkich obrażeń np.: utraty kolców, palców, a nawet części ogona. Przy poważniejszych obrażeniach znowu niezbędna może okazać się wizyta u weterynarza, antybiotyk i kwarantanna. Jaszczurki rywalizują ze sobą głównie o pokarm, miejsce do wygrzewania się, spania i składania jaj. Jasno wynika więc, że należy łączyć ze sobą agamy o porównywalnej wielkości. Mimo tego, że agamy błotne czasem potrafią być bardzo agresywne, widok wspólnie wygrzewających się czy śpiących obok siebie jaszczurek jest bardzo częsty. Wiele zależy od cech osobniczych danych osobników, ich płci, obsady terrarium (co do składu płci), oraz danego okresu/pory.

Ze względu na to, że na rynku nie trudno zakupić agamy błotne pochodzące z hodowli nie powinniśmy kupować tych z odłowu. Hodowlane osobniki zwykle nie mają tak poważnych problemów z pasożytami i są dużo bardziej „przyjazne” dla hodowców, wliczając w to szybkość aklimatyzacji, zachowania związane z biciem o szyby itd. Zaufanie błotnych najlepiej zdobywać poprzez karmienie z ręki (pęsety), czy też konieczne prace w zbiorniku hodowlanym. Nic na siłę. Osobniki płochliwe mogą być agresywne w stosunku do właściciela. Łapane zwykle próbują się wyrwać, bijąc przy tym ogonem i drapiąc swoimi ostrymi pazurkami, a nawet gryząc. Młode często udają martwe. Osobniki oswojone (jeśli takie określenie jest w ogóle adekwatne do stopnia przyzwyczajenie się jaszczurki do człowieka) dają się brać na ręce raczej bez przeszkód, ale ich pazurki mogą i tak nas całkiem nieźle zadrapać. Należy jednak pamiętać, że miejsce jaszczurek jest w terrarium, gdyż tylko w nim zapewniamy gadom odpowiednie warunki życia. Niestety nie wszyscy posiadacze agam to rozumieją i coraz częściej spotykam się z traktowaniem tych gadów jak typowych zwierząt domowych. Nierzadko są one trzymane bez terrarium, a więc i bez odpowiedniej temperatury, wilgotności, bez dostępu do niezwykle ważnego promieniowania UVB, pozbawione możliwości wspinaczki, kąpieli itd. Dużym problem „pseudohodowców” jest to, że błędnie odczytują oni zachowania jaszczurek. Wielu zamykanie oczu przez agamę, podczas głaskania uznałoby za oznakę odczuwanej przyjemności, a „lizanie” oznaką sympatii. Nic bardziej błędnego. Zamykanie oczu to typowa reakcja na stres, a „lizanie” to nic innego jak wyłapywanie językiem cząsteczek zapachowych, które w dalszej kolejności trafiają do charakterystycznego narządu Jacobsona. Agamy błotne to niezwykłe i fascynujące gady. Radość z ich posiadania powinniśmy jednak czerpać z obserwacji ich piękna i ciekawych zachowań w terrarium. Jeśli ktoś tego nie rozumie nie nadaje się na hodowcę jakichkolwiek gadów.

Przeczytaj też Varanus mertensi - waran Mertensa

Terrarium

Minimalne wymiary terrarium dla pojedynczego osobnika powinny wynosić: 120x80x150 cm, natomiast dla pary (patrz niżej) lub samca i dwóch samic: 150x80x170 cm (długość x szerokość x wysokość). Są to wymiary dla osobników dorosłych. Młode powinny być trzymane w odpowiednio mniejszych zbiornikach. Świeżo wyklute młode możemy trzymać przez krótki okres w terrarium o wymiarach 60x40x40 cm. Pojedynczej jaszczurce starczy ono do osiągnięcia ok. 30 cm. Agamie mierzącej 35-45 cm wystarczy terrarium o rozmiarach 80x50x60 cm, natomiast większe osobniki należy umieścić w terrarium docelowym. Agama błotna to typowa jaszczurka nadrzewna, a więc ważne jest by terrarium nie było zbyt niskie. Powierzchnia dna jednak nie jest bez znaczenia. To tam będzie znajdować się basen, tam zazwyczaj będzie dochodzić do kopulacji i to tam będą składane jaja. Wymiary podane przeze mnie jako minimalne spełniają to zadanie, ale nie należy zapominać o tym, że im terrarium jest większe tym lepiej. Zasada ta dotyczy dorosłych osobników.

Warunki w terrarium

Agama błotna jak każdy gad jest zmiennocieplna, a więc jej zdrowie i rozwój zależą od temperatury. W dzień powinna ona wynosić 25-30°C, a pod promiennikiem ciepła ok. 32-34°C. W nocy temperatura musi być niższa i wynosić od 17- 24°C. Ogrzewanie nocne w większości przypadków nie będzie potrzebne. Do ogrzania terrarium w dzień, najlepsze bo i najbardziej naturalne będą żarówki, najlepiej lustrzanki tak zainstalowane, aby jaszczurka nie miała do nich dostępu i nie uległa poparzeniu. Kable oraz maty grzewcze umieszczone w podłożu to złe rozwiązanie. Emitowane przez nie ciepło będzie wabić jaszczurkę na dno terrarium z dala od źródła promieniowania UVB, o którym opowiem w dalszej części. Agama błotna wymaga dość znacznej wilgotności powietrza. W dzień 70-80%, w nocy nawet 80%-90%. Tak wysoką wilgotność w terrarium będzie zapewniał umieszczony w nim basen, wilgotne podłoże oraz codzienne (2-3 razy na dzień) zraszanie zbiornika. Wodospady, urządzenia generujące parę, czy też systemy zraszające również będą doskonałym rozwiązaniem. Ciepłe i wilgotne terrarium musi mieć stały dostęp do świeżego powietrza, co zapewni podwójna wentylacja umieszczona w dolnej i druga w górnej części terrarium. Ułożone równolegle (nie bezpośrednio na przeciw) otwory wentylacyjne oraz żarówki grzewcze ogrzewające powietrze zapewnią jego cyrkulację w zbiorniku. Zapobiegną, więc rozwojowi pleśni i tym samym wielu komplikacjom zdrowotnym gada.

Wystrój terrarium

Terrarium powinno być wyposażone w duże gałęzie, konary oraz półki umożliwiające zwierzęciu wspinaczkę i wygrzewanie się. Ściany muszą być pokryte „elementami czepnymi” zwiększającymi powierzchnię zbiornika i poczucie bezpieczeństwa błotnych. U mnie dobrze spisuje się korek. Rośliny w terrarium z agamami błotnymi nie mają łatwego życia i często są niszczone. Nie wytrzymują ciężaru jaszczurek oraz kontaktu z ich ostrymi pazurami. Osobiście w terrarium posadzone mam fikusy i juki, które całkiem nieźle się sprawują. Te sztuczne są bardziej wytrzymałe, ale wg mnie mniej atrakcyjne dla oka. Rośliny oprócz tego, że są dodatkowymi elementami do wspinaczki i upiększają wnętrze terrarium, zapewniają jaszczurce schronienie i zmniejszają stres. Dodatkowo zapewniają cień i pozwalają łatwiej utrzymać wysoką wilgotność. Są więc niezbędne. Na dnie terrarium obowiązkowo musi znajdować się basen, w którym to jaszczurka będzie załatwiać swoje potrzeby fizjologiczne, pić wodę oraz zrzucać skórę. Błotne są świetnymi pływakami. Minimalne wymiary basenu dla dorosłego osobnika to 60 cm x 40 cm x 20 cm (dł. szer. gł.). Woda musi być tam zawsze czysta, a więc i wymieniana po każdym jej zabrudzeniu. Jak już wcześniej wspomniałem powierzchnia dna nie jest ważna tylko ze względu na basen, dlatego nie może on zajmować jej całej. Doskonałym podłożem bardzo dobrze utrzymującym wilgotność i „lubianym” przez rośliny jest włókno kokosowe sprzedawane w sprasowanych kostkach, które po rozmoczeniu przypominają zwykły torf (choć ten nie nadaje się jako podłoże do terrarium).

Oświetlenie

Niezwykle ważnym elementem, bez którego nie możemy zaczynać przygody z dziennymi jaszczurkami jest źródło promieniowania UVB. Najczęściej stosowane są świetlówki oraz żarówki kompaktowe. Dla gadów tropikalnych zwykle zaleca się współczynnik UVB równy 5%. Niestety oznaczenia te nie są równoznaczne u wszystkich producentów, co jest dużym utrudnieniem. Osobiście z powodzeniem stosuje świetlówki UVB firmy „exoterra” 10% zarówno u dorosłych jak i młodych osobników. Jednak 10% UV-ki firmy„zoomed” są znacznie silniejsze i nie należy ich stosować u tego gatunku (znane są przypadki poparzenia nawet u typowo „pustynnych gadów”). Co więcej 5% świetlówka Repti- Sun (zoomed) jest porównywalna z 10% Repti-glo (exoterra).

Nie wolno zapominać, że promieniowanie UVB nie przechodzi przez szkło, a jego efektywny zasięg w przypadku świetlówki wynosi ok. 25-30 cm. Dlatego też świetlówkę należy umieścić na odpowiedniej wysokości nad półką lub konarem w pobliżu żarówek grzewczych, których ciepło będzie wabić agamy. Źródło promieniowania UVB musi być włączone 12-13 h na dobę i pokrywać się z cyklem dziennym. Po takim użytkowaniu świetlówkę trzeba bezwzględnie wymieniać co 6 miesięcy. W przypadku żarówek kompaktowych należy stosować się do tych samych zasad, chociaż należy pamiętać, że świetlówki ze względu na swoją długość (a więc i większy obszar działania) są lepsze w terrariach docelowych.Dostępne są również drogie promienniki o większym zasięgu i dłuższej żywotności (Power-sun, Ultra Vitalux). Osobiście nie używałem ich w mojej hodowli, choć są z powodzeniem stosowane przez innych hodowców. Jeśli jednak zdecydujemy się na inne niż świetlówka/kompakt źródło promieniowania UVB, powinniśmy dokładnie zapoznać się ze sposobem ich użytkowania.

Pamiętajmy, żeby nie kupować żarówek emitujących promieniowanie UVA. Co prawda to właśnie temu promieniowaniu przypisuje się korzystny wpływ na wzrost apetytu i stymulowanie zachowań rozrodczych u gadów, jednakże wszystkie opisane powyżej źródła promieniowania UVB (niezbędnego) emitują również i UVA. Kupowanie osobnych emiterów UVA jest więc pozbawione sensu.

Żywienie

Żywienie to niesamowicie istotna kwestia, która w znaczącym stopniu wpływa na stan zdrowia jaszczurki. Czasem skutki złej diety nie są widoczne natychmiast, dlatego też wielu początkujących hodowców nie od razu przekonuje się o swoich błędach, które mogą objawiać się u gadów: wieloma chorobami (np. krzywicą), problemem z uzyskaniem potomstwa, czy też znacznie krótszym życiem naszych podopiecznych. Agama błotna to typowy mięsożerca, którego podstawę diety powinny stanowić owady. W warunkach terrariowych pokarm roślinny zjadany jest raczej sporadycznie.

Pokarm podstawowy

Pokarm podstawowy to taki pokarm, który powinien przeważać w diecie jaszczurki. Nie oznacza to jednak, że powinien być pokarmem jedynym, choć należy go podawać najczęściej i najwięcej. W przypadku agamy błotnej jak i większości pozostałych jaszczurek mogą to być:
a) owady prostoskrzydłe do których zaliczamy hodowlane świerszcze (np. świerszcz domowy, kubański, bananowy) i szarańcze (szarańcza wędrowna, pustynna) oraz plankton łąkowy, a więc koniki polne i pasikoniki,
b) karaczany np. popularne w hodowli: karaczany szare, argentyńskie czy brazylijskie.Możemy skupić się na owadach prostoskrzydłych jako podstawie, a karaczany potraktować jako uzupełnienie diety, albo odwrotnie. Możemy też oba rodzaje owadów podawać równie często co jest jeszcze lepszym rozwiązaniem. Dlaczego właśnie te owady mogą stanowić podstawę? Głównie dlatego, że maja stosunkowo dużo białka i mało tłuszczu.

Do pokarmu może niepodstawowego, ale dość ważnego i takiego który powinno podawać się w miarę systematycznie należą mysie lub szczurze noworodki. Ze względu na wapń są doskonałym uzupełnieniem diety, a co za tym idzie idealne dla samic będących w ciąży, lub tych które zniosły już jaja. Nie wolno jednak z nimi przesadzać, gdyż są one dosyć tuczące. Najlepiej podawać je agamom raz w miesiącu. Dostawać je powinny osobniki przekraczające 40-45 cm długości. Oseski należy dopasować do wielkości pyska jaszczurki, by zwierzę w miarę szybko poradziło sobie z ofiarą. Możemy również podawać martwe (mrożone) ssaki.
Uzupełnienie diety

Niestety w sprzedaży oprócz pokarmu podstawowego (świerszczy, szarańczy, karaczanów) trudno znaleźć dobry pokarm. Popularne mączniki, czy ich większe odpowiedniki drewnojady są pokarmem tłustym oraz z bardzo niesprzyjającym stosunkiem wapnia do fosforu. Mogą być więc one podawane jedynie jako niewielki dodatek do diety, a młode poniżej 20cm oraz samice w końcowym okresie ciąży w ogóle nie powinny ich dostawać. Dużo lepszym chociaż również tłustym pokarmem są mole woskowe (barciaki). Żywione plastrami miodu są doskonałym uzupełnieniem diety naszych podopiecznych. Mogłoby się wydawać, że jaszczurka mająca tak dużo wspólnego ze środowiskiem wodnym musi mieć dostarczane w diecie ryby, a jednak mogą one stanowić jedynie małe uzupełnienie diety błotniaka. Nadają się do tego popularne rybki akwariowe takie jak gupiki czy mieczyki. Dorosłe muchy (te przeobrażone z larw nie dzikie) mogą co prawda być podawane agamom, ale tylko okazjonalnie, bo są kiepskim uzupełnieniem diety. W okresie letnim możemy skorzystać z tzw. planktonu łąkowego. Prócz wspomnianych już wcześniej koników polnych i pasikoników, które mogą stanowić podstawę diety, dobrym uzupełnieniem mogą być inne bezkręgowce: ćmy i motyle, ślimaki skorupowe oraz dżdżownice. Ślimaki choć tłuste, zawierają sporo węglanu wapnia. Jako pokarm nie nadają się zdecydowanie te bezskorupowe wytwarzające ogromne ilości śluzu, który zresztą w niektórych przypadkach może być trujący. Osobiście jako karmę stosuję dobrane wielkością do pyska jaszczurki ślimaki zaroślowe oraz wstężyki. Dżdżownice również zawierają znaczące ilości wapnia, ale ze względu na śluz który produkują nie powinny być podawane zbyt często. Przed podaniem należy je przetrzymać 3-4 dni w pojemniku bez podłoża, lub z pociętym na kawałki jabłka, aby gleba z którą to pierścienice przyjmują pokarm, została wydalona. Wydaloną glebę należy na bieżąco usuwać z owego pojemnika. Dżdżownice zbieramy po deszczu lub wypłaszając je z podłoża za pomocą wideł wbitych w ziemię, które należy poruszać tam i z powrotem. Na pokarm nie nadają się sprzedawane wędkarzom dżdżownice kalifornijskie, które karmione są odpadkami kuchennymi.Agamy błotne nie przepadają za pokarmem roślinnym, choć pewnie zdarzają się wyjątki. Zielone części roślin takie jak liście melisy, mniszka lekarskiego, bazylii, czy trzykrotki, często wykorzystywane przez hodowców jaszczurek roślinożernych raczej nie będą zjadane przez agamy (nie ma więc problemu z podgryzaniem przez jaszczurki roślin stanowiących wystrój terrarium). Owoce są bardziej lubiane, chociaż ze względu na nieodpowiedni stosunek wapnia do fosforu, do „okazjonalnego” skarmienia nadają się nieliczne z nich np.: papaja, figi, grejpfrut, mango czy też arbuz. Łatwiej dostępne jabłka i banany są już dużo gorszym wariantem.
Pokarm martwy?

Decydując się na chów agamy błotnej musimy liczyć się z tym, że zjada ona pokarm żywy, a tylko sporadycznie pokarm roślinny. Osobiście jestem przeciwnikiem podawania gadom wszelkiego rodzaju granulatów. Nie przekonują mnie również coraz bardziej popularne „owady w puszkach”, bo wystarczy zadać sobie pytanie: po co uzupełniać dietę jaszczurki konserwami skoro możemy podać im lepsze, żywe odpowiedniki? Oczywiście nie dotyczy to mrożonych noworodków. Niektórzy hodowcy podają swoim podopiecznym surowe mięso, którego najlepiej w ogóle nie podawać, ponieważ jest to pokarm w zasadzie bezwartościowy.
Czego nie wolno podawać?

Bezwzględnie zabronione są: owady z żądłami (osy, pszczoły itd.), ślimaki bezskorupowe, larwy much, nabiał, pieczywo, kapusta, sałata, awokado, bluszcz i wiele innych. Jeśli nie jesteśmy pewni czy coś nadaje się jako pokarm, nie powinniśmy tego podawać jaszczurce.
Źródło i przygotowanie pokarmu

Plankton łąkowy musi być łapany z dala od ulic, pestycydów i innych zanieczyszczeń. Owady karmowe powinniśmy karmić dobrym jakościowo pokarmem, do którego możemy dodać wapń. Poza tym pokarm bezkręgowców nie może zawierać szkodliwych środków chemicznych. Owoce przed podaniem powinny zostać dokładnie umyte i obrane ze skórki.
Ilość pokarmu

Dorosłe osobniki i podrostki karmimy 3-4 razy w tygodniu, młode codziennie, a wraz z wiekiem robimy coraz częściej 1-2 dniowe przerwy. Tak na prawdę dużo zależy od indywidualnych osobników, obfitości posiłków poprzednich, stanu zdrowia itd. Jeśli karmimy pokarmem podstawowym to podajemy pokarm aż do oporu. W przypadku pokarmu uzupełniającego trzeba ściśle kontrolować ilość zjadanego pokarmu zwłaszcza jeśli chodzi o pokarm tłusty taki jak mączniki, drewnojady czy mysie oseski, które mogłyby być zjadane przez błotne niemal bez końca.
Wapń i witaminy

Wapń i witaminy to bardzo istotne kwestie jeśli chodzi o żywienie. Niestety często mylone ze sobą lub całkowicie bagatelizowane. Wapń jest głównym składnikiem kości, odpowiada za prawidłowe działanie układu nerwowego. Witaminy to związki chemiczne, które zapewniają prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Oba te składniki należy dostarczyć agamie w diecie. Wapń powinien być podawany do każdego karmienia, chyba że posiłek stanowią mysie noworodki. Najpopularniejszym i stosowanym z powodzeniem również przeze mnie źródłem wapnia jest starta na proszek sepia (szkielet mątwy) dostępna w sklepach zoologicznych jako wapń (sepia) dla ptaków. Bezcelowe było by jednak jej podawanie gdyby nie promieniowanie UVB, pod wpływem którego wytwarzana jest w organizmie jaszczurki witamina D3, umożliwiająca wchłanianie wapnia z jelita cienkiego. Zaniedbując kwestie wapnia i promieniowania UVB, agamy szybko ulegną odwapnieniu. Pojawią się drgawki mięśni, kości staną się słabe i zaczną ulegać deformacjom (krzywica). Najszybciej odwapnieniu ulegają osobniki młode oraz samice w ciąży. Zmian krzywicznych nie da się już odwrócić, ale można je zatrzymać i jeśli uczyni się to szybko, zaniedbane osobniki mają szansę normalnie funkcjonować.
Jeśli chodzi o witaminy to osobiście polecam podawanie preparatów witaminowych raz w tygodniu do pokarmu. Najlepiej sprawdzają się witaminy w proszku, gdyż określenie dawki tych płynnych może okazać się trudne. Osobiście u błotnych stosuję preparaty firmy „Sera”, ale często polecane są również „JBL” czy „Zoomed”. Zapewniając agamie urozmaiconą dietę dostarczamy jaszczurce wielu witamin. Im bardziej urozmaicona dieta tym mniej możemy podawać preparatów witaminowych.Dorosłe osobniki, które karmimy rzadziej, mogą zamiast opisanej powyżej metody dostawać mieszankę tych składników w stosunku 3:1 / 4:1 (na korzyść wapnia) do każdego karmienia, czyli 3-4 razy w tygodniu.

Jak uzupełnić pokarm w wapń i witaminy? Nic prostszego. Wystarczy do słoika wsypać „proszek”, następnie wrzucić owady, a po zamknięciu naczynia energicznie je potrząsać. Takim sposobem pokarm zostanie oblepiony pełnowartościową „panierką”.

Rozmnażanie

Agamy błotne osiągają dojrzałość płciową po przekroczeniu wieku 2 lat. Mierzą wtedy zwykle nieco ponad 50 cm. Samce są większe i masywniejsze od samic. W oczy rzuca się przede wszystkim znacznie większa głowa samca oraz pokaźny grzebień na grzbiecie. Podgardle zwykle przybiera czerwony kolor. U 50 cm samców bez problemów można zauważyć dwie wypukłości pod kloaką (hemipenisy).

Agamy błotne przy zapewnieniu odpowiednich warunków w terrarium nie potrzebują specjalnej stymulacji okresu godowego i same zaczynają się rozmnażać. Dlatego też do dorosłych samców należy dopuszczać tylko dojrzałe (i zdrowe) samice. Dla podrostków trudy ciąży mogą okazać się zbyt wielkie.

Jak w przypadku większości jaszczurek pojawia się pytane czy najlepszym rozwiązaniem jest trzymanie pary czy też haremu agam błotnych. Bywa tak, że w niektórych przypadkach trzymanie agam w parach się sprawdza, a kopulacje nie odbywają się na tyle często by było to w jakiś sposób niebezpieczne dla samicy. Niestety sytuacja w kolejnych „sezonach rozrodczych” może ulegać zmianie. Samiec może się stać bardziej nachalny, czasem pozostawiając na samicy głębokie rany (np. w okolicy karku, nasady ogona, kończyn). Bywa, że jedynym dobrym rozwiązaniem będzie stała separacja jaszczurek. Obecność więcej niż jednej samicy w terrarium może rozdzielić uwagę samca, przez co zaloty nie będą dla żadnej z samic tak uciążliwe. Nie bez znaczenia jest zapewnienie jaszczurkom odpowiednio dużego i dobrze zagospodarowanego terrarium, umożliwiającego samicy ucieczkę i ukrycie się przed samcem.

Wylęgająca się agama – Physignathus cocincinus – agama błotna

W mojej hodowli jaja były składane nawet do 5 razy w roku w okresie styczeń- sierpień. Odstępy pomiędzy kolejnymi zniesieniami wynosiły od 50 (na początku okresu rozrodczego) do 38 dni (ostatnie zniesienie). Średnia ilość jaj znajdowanych w gnieździe wynosiła 9-10 sztuk , chociaż wiadomo że samice tego gatunku potrafią znieść ich nawet do 17. Samicy w okresie ciąży należy podawać wapń dodatkowo, np. w postaci niewielkich kawałków niestartej na proszek sepii. Nie wolno doprowadzać do ich przekarmienia, a więc należy wystrzegać się podawania w okresie ciąży większych ilości drewnojadów i mysich osesków. Bezwzględnie trzeba zapewnić wilgotne miejsce do składania jaj (włókno kokosowe, piasek). Pod koniec ciąży samica aktywnie kopie, szukając odpowiedniego miejsca do złożenia jaj. Charakterystyczne są również: brak przyjmowania pokarmu (kilka dni przed złożeniem – o ile samica nie jest przekarmiona), a także chudnięcie kończyn i ogona. W razie zauważenia jakichkolwiek niepokojących nas objawów (np. składanie pojedynczych jaj, a co gorsza: osowiałość, oddychanie przez otwarty pysk) należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem weterynarii (specjalistą od gadów).

Jaja inkubujemy w stałej temperaturze (dopuszczalne są minimalne jej wahania). Wybieramy temperaturę z przedziału 27-30°C. Jeśli mamy małe doświadczenie w inkubacji gadzich jaj, najlepiej wybrać temperaturę wyższą (np. 29,5°C lub 30°C). W moim przypadku jako substrat do inkubatora spisała się żółta „gąbka materacowa”. Wielu innych hodowców stosuje również inne podłoża: wermikulit, mech torfowiec czy ich mieszankę. Ważne by było ono zawsze wilgotne, nigdy zaś mokre, bądź suche. Młode wylęgają się po ok. 55 (w temp. ok. 30°C) – 70 dniach (w temp. ok. 28°C). Wylęg pojedynczego osobnika trwa od 5 do 10 godzin (cały miot lęgnie się od 3 do 7 dni). Młode mierzą wtedy ok. 14-15 cm. Na początku trzymamy je w niewielkim terrarium (np. 60x40x40) z podłożem składającym się z ręczników papierowych i parametrach wilgotności i temperatura takich jak u dorosłych. Zapewniamy dostęp do basenu i rzecz jasna promieniowania UVB. Młode karmimy codziennie i codziennie dietę uzupełniamy w wapń. Raz w tygodniu podajemy witaminy.

Uwaga zgodnie z wiadomością z dnia 5 czerwca gatunek agamy błotnej jest gatunkiem rozmnażającym się partenogenetycznie. Czytaj Partenogeneza u agamy błotnej!

Opracowanie i źródła informacji

Paweł Kaczmarek 'jaszczur’ na podstawie własnych doświadczeń oraz:
-Sura P. Encyklopedia współczesnych płazów i gadów.
-Bruins E. Encyklopedia terrarystyki.
-http://reptile-database.reptarium.cz/

Przeczytaj też Aphonopelma bicoloratum