Pogona vitticeps – agama brodata

Rozmnażanie

Przygotowanie do rozmnażania agam

Rozmnażanie agam brodatych powinno być procesem przemyślanym i odpowiednio wcześnie zaplanowanym. Jeśli zastaniemy jaja, nie jesteśmy na nie przygotowani i nie posiadamy odpowiedniego inkubatora, czy też miejsca na odchów młodych, to nie ma nic złego w tym żeby te jaja wyrzucić. Agamy brodate mnożą się bardzo łatwo i wydają na świat mnóstwo potomstwa, co już na dzień dzisiejszy jest problematyczne. Ceny agam są strasznie niskie, a koszt terrarium wysoki, w rezultacie kończy się to trzymaniem większości z nich w skrajnie
ubogich warunkach, w których często agamy nie przeżywają nawet dwóch lat. Stawiając pierwsze kroki w rozmnażaniu i sprzedaży agam polecam ograniczyć ilość do 5-10 jaj, z których odchowamy młode, a reszty się pozbyć. W ten sposób mamy pewność, że nie przerośnie nas ich ilość, która w sezonie może liczyć nawet ponad 100 młodych od jednej samicy i poradzimy sobie z ich utrzymaniem nawet gdyby sprzedaż potomstwa się przedłużała.

Najbezpieczniejszym sposobem na rozmnażanie agam jest trzymanie jednego samca w jednym terrarium i jednej, lub kilku samic w odpowiednio dużym, drugim terrarium. Pozwala to na całkowitą kontrolę kiedy dopuszczamy samca do samic i nie ma możliwości zdominowania jednej z nich przez samca. Ważne jest jednak aby terraria były umiejscowione tak, aby jaszczurki się nie widziały.

Innym sposobem jest trzymanie agam w haremie, czyli jeden samiec i kilka samic w jednym terrarium. Należy wtedy jednak ciągle kontrolować czy jedna z agam nie jest zdominowana, i czy jedna z samic nie zaszła w ciążę. Do tego nadal potrzebujemy osobnego terrarium na czas, gdy jedna z samic zajdzie w ciążę.

Agam nie trzymamy w parach – samiec jest w stanie zamęczyć samicę swoimi zalotami, nie trzymamy też dwóch samców w jednym terrarium, ze względu na walki między nimi. Zanim zaczniemy rozmnażać agamy warto upewnić się, że agamy (szczególnie samica) są zdrowe, dojrzałe (agama brodata powinna mieć ponad rok, najlepiej ponad 1,5 roku), a także jakie geny będzie posiadało potomstwo. Nie rozmnażamy też osobników, które wykazują jakieś wady genetyczne (np. przodożuchwie nie związane z MBD).

Kopulacja i ciąża

Przed kopulacja samiec zaczyna energicznie kiwać głową góra-dół, jego broda zmienia kolor na czarny i zaczyna gonić za samicą. Samica, która nie chce kopulować będzie próbowała uciec z terrarium i drapać ściany. Taką parę należy rozdzielić i spróbować innym razem. Samica gotowa do kopulacji sygnalizuje to samcowi powoli unosząc i obniżając głowę. Sama kopulacja jest dość krótka, samiec podwija swój ogon pod ogon samicy, trzymając ją za kark. Samiec może delikatnie poranić samicę, dlatego po kopulacji warto sprawdzić czy agama brodata nie ma ran i ewentualnie je odkazić (np. jasnoróżowym roztworem nadmanganianu potasu). Po kopulacji najlepiej jest oddzielić samicę od samca, tak aby mogła przejść w spokoju ciążę, która trwa średnio 3-4 tygodni. W czasie ciąży należy zwrócić uwagę na dietę samicy, szczególnie na zapewnienie dużej ilości wapnia, tak aby jaja mogły się prawidłowo rozwinąć. Nie należy też niepokoić i brać zbyt często agamy na ręce (w ostateczności robić to delikatnie i ostrożnie), tak aby nie uszkodzić tworzącycych się jaj.

Inkubacja jaj

Po ciąży nadchodzi okres składania jaj. Zazwyczaj samica zaczyna wtedy intensywnie kopać, często odmawia też jedzenia. W tym okresie należy zapewnić agamie miejsce do kopania i złożenia jaj, czyli zwykły pojemnik z wilgotną ziemią, lub wermikulitem. Samicę zostawiamy w spokoju do momentu aż nie złoży i nie zakopie jaj. Nie zapewnienie podłoża do kopania, albo niepokojenie samicy w tym czasie może skończyć się zatrzymaniem jaj. Samica składa od 10 do 35 jaj, od 1 do 3 razy na jedną kopulację. Ma ona możliwość przechowywania spermy samca i może ją wykorzystać do złożenia kolejnych jaj najczęściej w odstępie kilku tygodni. Gdy samica skończy składanie jaj należy je przenieść do wcześniej przygotowanego inkubatora. Jaja można prześwietlić (np. zwykłą latarką) i obrócić tak aby tarczka zarodkowa była skierowana ku górze. Ułatwia się w ten sposób wędrówkę tarczki zarodkowej ku górze, aby ta mogła się przyczepić do górnej ścianki jaja¹⁸. Po kilku, do kilkunastu godzinach od złożenia jaj tarczka zarodkowa przyczepia się do górnej błony jaja, od tego momentu nie należy zbytnio obracać jaj (tarczka zarodkowa powinna być skierowana ku górze). Obracanie jaj po przyczepieniu się zarodka mogą skutkować większą śmiertelnością nawet u wyklutych już młodych jaszczurek¹⁸.

Podczas przekładania należy też oddzielić jaja zapłodnione od niezapłodnionych. Niezapłodnione jaja nie posiadają tarczki zarodkowej, są żółte po prześwietleniu (w przeciwieństwie do czerwonych zapłodnionych jaj) i nie posiadają widocznych po prześwietleniu naczyń krwionośnych. Jeśli nie mamy pewności, jajo jest delikatnie uszkodzone, lub pojawiła się na nim pleśń, to oddzielamy je od pozostałych i inkubujemy w osobnym pojemniku.

Inkubator powinien być zbudowany ze ścianek izolujących ciepło (np. ze styropianu), kabla grzewczego i termostatu, tak aby móc utrzymać jednakową temperaturę przez cały okres inkubacji jaj. Same jaja układamy tarczką zarodkową do góry, na leżąco do pudełka wyłożonego np. wilgotnym wermikulitem. Pudełko powinno posiadać małą wentylację. Jaja sprawdzamy przynajmniej co drugi dzień, a najlepiej codziennie, sprawdzamy, czy nie pojawiła się pleśń, czy jaja się nie zapadają (oznaka odwodnienia, lub w późniejszym czasie zbliżającego się klucia jaj), a także czy podłoże w pojemniku jest dostatecznie wilgotne (brak wody uzupełniamy strzykawką – unikamy kontaktu jaj z wodą, tak aby te nie zaczęły pleśnieć). Temperatura jaka powinna występować w inkubatorze to ok. 28-31°C. Optymalna temperatura to około 29°C, w której to agamy wykluwają się po ok. 2-3 miesiącach. Należy unikać temperatur powyżej 31°C, w tych temperaturach według najnowszych badań następuje zmiana płci i trwała zmiana determinacji płci z genetycznej na temperaturową²⁶. Osobniki, które powinny być samcami rodzą się jako samice pomimo tego, że pod względem genetycznym nadal są samcami. Powyższe badania skupiają się głównie na wpływie globalnego ocieplenia na agamy brodate i tym, że nawet gady z determinacją płciową mogą być zagrożone. Niemniej także w hodowli zalecałbym unikanie tego typu praktyk inkubowania w zbyt wysokiej temperaturze, głównie ze względu na brak badań jak długoterminowo rozmnażanie samych genetycznych samców wpływa na zdrowie agam (już dziś istnieją badania sugerujące, że osobniki inkubowane w wyższych temperaturach mogą wypadać gorzej w rozwiązywaniu niektórych zadań¹⁹. Dodatkowo osobniki, które są genetycznymi samicami są wypierane z populacji, w ten sposób pozostają tylko samce i samice, które pod względem genetycznym są samcami. Zbliżający się wylęg można poznać po tym, że na jajach skrapla się woda, a same jaja delikatnie się zapadają.

Klucie i odchów młodych

Agamy wychodzą z jaj używając swojego zęba jajowego. Podczas wykluwania się agam ważne jest, aby nie próbować wyciągać ich i pozwolić młodym agamom samemu wydostać się z jaja. Świeżo wyklute agamy brodate nie jedzą przez kilka dni, do czasu aż nie odpadnie woreczek żółciowy, po którym zostaje delikatna blizna wzdłuż części brzusznej. Bardzo rzadko mogą się trafić bliźnięta jednojajowe, dwie agamy z jednego jaja. Częściej jednak takie agamy nie rozdzielają się do końca i rodzą się jako bliźnięta syjamskie np. agamy o dwóch głowach, agamy z łapką wystającą z grzbietu itd.

Młodymi agamami brodatymi opiekujemy się podobnie jak dorosłymi, z tym że karmimy je częściej (szczegóły w dziale: żywienie).

Młode osobniki możemy odchować w grupie, lub każdego osobno. Każde z tych rozwiązań ma swoje wady. Odchowanie każdej z agam osobno jest dość kosztowne, poza tym zajmuje dużo miejsca i nie pozwala na przetrzymanie agam przez dłuższy czas niż kilka miesięcy. Odchowanie młodych agam razem w jednym większym terrarium jest zdecydowanie tańsze. Niestety młode agamki mają tendencję do podgryzania swoich współlokatorów. Dodatkowo żadna z agam nie będzie zdominowana, przez co wszystkie rosną podobnie, a infekcja pasożytami nie oznacza od razu zainfekowanie wszystkich agam w grupie. Najczęściej stosowanym kompromisem jest trzymanie 10-15 osobników w jednym odpowiednio dużym terrarium.