Loading...
Autotomia → reakcja obronna zwierząt w sytuacji zagrożenia, odruchowa, w wyniku której zwierzę traci część ciała.
Dla większości jaszczurek, nie ma tak wyspecjalizowanych mechanizmów obronnych, aby skutecznie odstraszyć napastnika. Zwierzęta te są zbyt małe, aby przed drapieżcami mogły się należycie uchronić. Aczkolwiek zaatakowane, często gryzą, biją ogonem lub straszą wydalając kał. Innym, bardzo charakterystycznym właśnie dla jaszczurek mechanizmem obronnym jest autotomia, czyli odrzucanie ogona.
Gekon lamparci (Eublepharis macularius) Częściowo zregenerowany ogon po autotomii
Autotomia jest powszechnym zjawiskiem u zwierząt bezkręgowych, natomiast u kręgowców występuje u niektórych salamandrowatych, nielicznych ssaków (kilku gryzoni), i u większości jaszczurek. Występuje u skorupiaków (odrzucanie odnóży przez kraby i raki) i owadów (odrzucanie odnóży przez muchówki, pluskwiaki i szarańczaki w razie ich unieruchomienia).
Nie występuje natomiast autotomia u agam, heloderm, kameleonów, bezuchego warana z Borneo, jaszczurki kolczastej i warana. Pozostałe rodziny jaszczurek są zdolne do odrzucenia ogona, lub jego części w razie ataku drapieżnika. Odrzucony ogon wije się jeszcze przez jakiś czas najprawdopodobniej dlatego, by odwrócić uwagę napastnika. Daje to jaszczurce czas na ucieczkę.
Utrata ogona ma jednak wiele negatywnych konsekwencji. Ogon u jaszczurek jest często magazynem tłuszczu. Strata tych zapasów zmniejsza szansę na przeżycie w okresie zimy (nie dotyczy to legwanów, gdyż pochodzą z ciepłych obszarów) i wydajność rozrodczą. Także brak ogona to i konieczność radzenia sobie z utratą jego wyspecjalizowanych funkcji związanych z poruszaniem się lub kontaktami z innymi osobnikami.
Pęknięcie ogona u większości jaszczurek nie następuje pomiędzy kręgami, a w obrębie pojedynczego kręgu. Autotomiczne kręgi przedzielone są słabszą strefą, wykształconą już w życiu zarodkowym. Podział ten jest równoznaczny z granicą pomiędzy dwoma segmentami mięśnia i przechodzi dalej, do powierzchni, gdzie także skóra jest nieco słabsza.
Utrata krwi podczas tego zjawiska jest niewielka. Ogon regeneruje się w ciągu kilku miesięcy. Utracone kręgi zostają zastąpione przez chrzęstne pręciki, a odrastające mięsnie i łuski są zazwyczaj nieregularne.
