Loading...
Phrynosomatidae – frynosomowate, frynosomy
Frynosomy są niezwykłymi jaszczurkami posiadającymi szereg zadziwiających przystosowań. Niesamowitym już wydaje się fakt, że większość gatunków z rodzaju Phrynosoma współcześnie żyjących istniała w plejstocenie (niektóre wcześniej!). Stwierdzenie więc, że frynosomy są „żywymi skamielinami” jest jak najbardziej na miejscu.
Frynosomy są gadami zamieszkującymi suche, pustynne obszary, zasiedlają także tereny górskie. Zasięg występowania obejmuje południowe obszary Kanady poprzez USA do Meksyku i Gwatemali.
Rozpoczynając charakterystykę tych pustynnych jaszczurek najpierw należy zwrócić uwagę na ich budowę. Posiadają spłaszczone, owalne ciało pokryte ostrymi łuskami. Osiągają niewielkie rozmiary kilkunastu centymetrów. Głowa wyposażona jest w kolce, które w zależności od gatunku są mniejsze lub większe i występują w większej lub mniejszej ilości. Kończyny są krótkie, ogon stanowi mniej niż połowę całkowitej długości. Budowa ciała uniemożliwia frynosomom błyskawiczną ucieczkę w momencie zagrożenia, w związku z tym zmuszone były one do wykształcenia innych sposobów ochrony przed drapieżnikami. Zacząć należy od doskonałego kamuflażu. W momencie, gdy jaszczurka poczuje się zagrożona natychmiast nieruchomieje. Kluczem do sukcesu jest tu odpowiednie ubarwienie oraz załamujące kontury jaszczurki kolce i ostre łuski. Są one ponadto wykorzystywane, gdy kamuflaż zawiedzie i gad zostanie zauważony. „Rogi” na głowie i odpowiedniego kształtu łuski w połączeniu z nadymaniem ciała często skutecznie zniechęcają napastnika. Jeśli powyższe formy obrony nie poskutkują, niektóre gatunki frynosom mogą zrobić coś, czego żaden drapieżnik się nie spodziewa – wystrzeliwują w jego kierunku… własną krew. Umożliwiają im to cienkie i delikatne naczynia krwionośne położone w okolicy oczu. Jaszczurka kontrolowanie odcina odpływ krwi zwiększając jej ciśnienie, na skutek czego naczynia te pękają wytryskując krew. Zawiera ona w dodatku substancje o obrzydliwym smaku, co zupełnie odstrasza wcześniejszego agresora.
Kolejną cechą typową dla frynosom jest rodzaj spożywanego przez nie pokarmu. Część ich diety podobnie jak w przypadku innych jaszczurek stanowią różnego rodzaju stawonogi, pozostały procent stanowią mrówki (nie wszystkie, określone gatunki). U każdego z gatunków frynosom mają one różny udział w diecie. U niektórych przedstawicieli Phrynosoma mrówki stanowią znacznie poniżej 50% spożywanego pokarmu, u innych więcej, a u niektórych są one praktycznie jedynym pobieranym pożywieniem. Oczywistym jest, że spożywanie mrówek ciągnie za sobą odpowiednie przystosowania anatomiczne. Niewielkie rozmiary tych owadów w połączeniu z dość grubym pancerzykiem zbudowanym z niestrawnej chityny sprawiają, że mrówki są mało „wydajnym” pokarmem. Frynosoma chcąc zdobyć odpowiednią ilość kalorii musi spożyć dużą ilość „maleńkich robotników”. Pozwala jej na to sporych rozmiarów żołądek, który proporcjonalnie do reszty ciała jest znacznie większy niż ma to miejsce u innych jaszczurek.
Frynosomy prezentują dwa sposoby rozmnażania. Niektóre gatunki są żyworodne, pozostałą część jest jajorodna. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, więc rozpoznanie płci możliwe jest jedynie po oglądnięciu okolic nasady ogona. U samców występują dwa rzędy porów femoralnych, a bezpośrednio na nasadzie ogona znajdują się dwa zgrubienia związane z obecnością narządu kopulacyjnego. U samic pory są niewidoczne, a nasada ogona jest szczuplejsza (brak zgrubień).
