Żywienie karaczanów

Żywienie karaczanów

Przypisywana ogólnie karaczanom ich wszystkożerność wynika z prac naukowych prowadzonych głownie na gatunkach synantropijnych, które w środowiskach stworzonych przez człowieka, faktycznie zadowalają się bardzo zróżnicowanym pokarmem: mydłem, klejem, papierem itp. W środowisku naturalnym wszystkożerność obserwowana jest u gatunków zasiedlających jaskinie.

Pobieranie pokarmu u karaczanów

Niektóre gatunki pustynnych karaczanów w czasie pory deszczowej gromadzą pokarm służący im i ich potomstwu w czasie pory suchej. Zachowanie podczas zdobywania pokarmu różni się pomiędzy gatunkami. Jedne są w stanie jeść w grupie inne, gdy znajdą pokarm uciekają z nim od innych osobników, podczas gdy inne osobniki mogą próbować odebrać im pokarm. Młode osobniki z reguły są dopuszczane przez większe osobniki do źródła pokarmu. Karaczany w sztucznych warunkach są w stanie nauczyć się drogi do stałych miejsc z dostępem do pokarmu i wody. Zaobserwowano u karaczanów pamięć węchową do pokarmów białkowych. Możliwe jest, że w środowisku naturalnym karaczany do zdobywania pokarmu również wykorzystują wspomnienia węchowe. Supella longipalpa jest gatunkiem, który gdy ma taką możliwość próbuje spożywać zróżnicowane pokarmy, natomiast Periplaneta fuliginosa po spróbowaniu kilku pokarmów koncentruje się na jednym. Gatunki z rodzaju Parcoblatta również starają się jeść zróżnicowany pokarm, a nawet wybierają odpowiedni skład diety dobrany do ich aktualnych potrzeb (wieku, płci). Zapotrzebowanie na konkretne typy pokarmy są zależne od stadium rozwojowego, płci itp. Młode osobniki wykazują zwiększone zapotrzebowanie na azot i jako pierwsze pokarmy wybierają pożywienie pochodzenia zwierzęcego lub mikroorganizmy. Wiele gatunków tuż po wykluciu się zjada błony zarodkowe i resztki ooteki, u niektórych gatunków samice za sprawą specjalnych gruczołów zapewniają wyklutym larwom pokarm. U młodych larw bywa również obserwowana koprofagia. Odżywianie pierwszego stadium larwalnego jest istotnym problem, który wymaga dalszych badań, ponieważ zdarza się, że świeżo wyklute larwy giną z głodu, nawet w obecności pokarmu, który jest normalnie zjadany przez dorosłe osobniki danego gatunku. Oczywiście problem ten nie dotyczy wszystkich gatunków. Larwy Periplaneta americana największe zapotrzebowanie na pokarm wykazują przez pierwsze trzy dni po linieniu. Skład diety Supella longipalpa zmienia się w czasie; ilość białka w diecie jest na stałym poziomie, jednak ilość spożywanych węglowodanów jest największa przez pierwszy tydzień po linieniu, a następnie spada. Larwy Rhyparobia maderae gdy mają możliwość wyboru pokarmu, utrzymują stosunek białka do węglowodanów na poziomie 1:3. Najczęściej samce zjadają mniej ilościowo i jakościowo pokarmu. Analizy jelit samców wykazały, że często są one puste lub wypełnione w niewielkiej części. Zapotrzebowanie pokarmowe samic ulega zmianom wraz z ich cyklem owulacyjnym. U gatunków jajorodnych, spożycie pokarmu spada do niskiego poziomu na kilka dni przed owulacją i utrzymuje się do czasu pozostawienia ooteki. U gatunków jajożyworodnych spożycie pokarmu spada w trakcie owulacji i pozostaje na niskim poziomie do czasu wydania na świat młodych. Jelito samic Diploptera punctata wypełnia pokarm, gdy zarodki mają 2–5 mm, a jest puste, gdy zarodki osiągają 6–8 mm.

Głodowanie karaczanów

Przeprowadzono różne badania nad możliwościami przeżycia karaczanów bez pokarmu, bez wody. Bez wody i pokarmu samce Blattella vaga są w stanie przeżyć 5 dni, samice Periplaneta americana do 42 dni. Obecność suchego pokarmu bez dostępu do wody nie wpływa na przedłużenie długości przeżycia i obserwuje się taką samą długość czasu przeżycia jak w przypadku pozbawienia karaczanów zarówno pokarmu jak i wody. Niektóre gatunki są w stanie przeżyć od 2-3 miesięcy na samej wodzie. Niezapłodnione samice Eublaberus posticus żyją średnio 360 dni na samej wodzie, podczas gdy zapłodnione dożywają 8 miesięcy i są w stanie wydać dwa mioty po 26 sztuk. Zapłodniona samica, która była następnie głodzona przez 252 dni, wydała 2 mioty łącznie 50 sztuk. Następnie miała dostęp do pokarmu i po 4 dnia ponownie została zapłodniona. Żyła potem jeszcze 525 dni wydając 5 miotów odpowiednio po 24, 18, 5, 1 i 0 sztuk młodych. Normalny czas przejścia pokarmu przez układ trawienny Periplaneta americana wynosi około 20 godzin, jednak u głodujących karaczanów wzrasta do 100 godzin.

Karaczany rzadko w środowisku naturalnym zjadają świeże liście roślin, takim przykładem jest Epilampra maya, którą zaobserwowano zjadającą liście roślin z rodzaju Jussiaca. Najczęściej gdy karaczany mają wybór pomiędzy świeżymi i suchymi liśćmi konkretnych roślin wybierają te suche, jako źródło pożywienia. Jako roślinne źródło pokarmu poza liśćmi i korzeniami roślin, należy wymienić pyłek, nektar, sok mleczny, gumy, korę, kwiaty, owoce. Pyłek jako źródło pokarmu wybierają gatunki takie jak: Shelfordina orchidae, Paratropes bilunata, Latiblattella lucifrons, Ellipsidion spp., Balta bicolor. Dorosłe osobniki Blattella asahinai były obserwowane jedzące spadź.Corydidarum sericea obserwowano jedzącą wyciekającą żywicę Acacia, Azadirachta, Moringa, Enterolobium. W doświadczeniu gdzie miały jako pokarm podane, herbatniki, bułkę tarką i mąka pszenna, żyły o połowę krócej, a wydajność rozrodcza spadła czterokrotnie. Diplotera punctata zjada mango, papaję, pomarańcze, zewnętrznej powłoki strąków akacji, korę cyprysów, cedru, cytrusów i Prosopis spp. Liście roślin w lasach tropikalnych są miejscem życia części gatunków, a miejscem stołowania się dla innych. Na liście spadają odchody kręgowców, pyłek, zarodniki, suche liście, złuszczająca się kora, fragmenty kwiatów i owoców, kokony, wylinki, martwe bezkręgowce, roztocze, mszyce i inne drobne zwierzęta, które mogą stać się pokarmem. Na liściach mogą rosnąć inne małe rośliny, glony, mchy, wątrobowce, porosty, grzyby, bakterie.

Dużą grupę karaczanów stanowią gatunki detrytusu. Nie są to gatunki w jakiś szczególny sposób wyspecjalizowane do konkretnego typu martwej materii organicznej. Rozkładająca się materia jest mieszaniną również grzybów, bakterii, nicieni, pierwotniaków i produktów ich metabolizmu. Prawdopodobne jest to, że karaczany te są koewolucyjnie związane z tymi mikrobami. Gatunki: Geoscapheus dilatatus, Panesthia cribrata, Calolampra elegans znane są z tego, że połykają ziarenka piasku w celu lepszego trawienia.

Karaczany spożywają również pokarm pochodzenia zwierzęcego, najczęściej jest to padlina. Szczególnie często w przypadku gatunków zamieszkujących jaskinie. Parcoblatta uhleriana została zaobserwowana jedząca chrząstki ssaków. Karaczany zjadają również ludzkie zwłoki. Żywią się na zrogowaceniach naskórka, zranieniach, mogą zjadać paznokcie, rzęsy, brwi, woskowinę uszną, złuszczający się naskórek, śluz z nosa, szczególnie u dzieci, pozostawiając blizny.

Wiele gatunków karaczanów jest przystosowana do drapieżnictwa. Ich łupem padają mrówki, pasożytnicze osy, klecanki, pareczniki, skórnikowate, mszyce, cykady, termity, roztocze, jaja bezkręgowców. Jako pokarm pochodzenia zwierzęcego należy też uznać spadź produkowana przez mszyce, która jest bardzo chętnie zjadana przez Eurycotis spp., warstwę woskową produkowana przez Fulgoridae spp.

Również zdarza się wśród karaczanów kanibalizm, jak i atakowanie innych gatunków karaczanów. Nauphoeta cinerea zabija i zjada Diplotera punctata. Większość przypadków kanibalizmu dotyczy warunków sztucznych, atakowane są świeżo wyliniałe owady, chore i ranne, lub nadgryzane są skrzydła, ooteki jak i sama otoczka po wykluciu się larw, świeże wylinki też bywają zjadane. Larwy Blattella germanica znane są z poganiania innych liniejących osobników w celu zjedzenia ich wylinki. Zjadanie wylinki, a dzięki chitynazie jej rozkład, pozwala odzyskać wiele potrzebnych składników.

Poza zjadaniem resztek, samce niektórych gatunków przyciągają samice za pomocą wydzielanych substancji pokarmowych na tergitach. Samica chcąc zjeść tę substancję, wchodzi na samca i umożliwia to samcowi kopulację. Karaczany z sześciu podrodzin odżywiają się płynami ustrojowymi samicy lub produkowanymi przez nią substancjami.

W środowisku jaskiń, wyróżnia się dwa typy związanych z tymi miejscami karaczanów. Pierwsze są związane z wyspami odchodów ptaków i nietoperzy: owocożernych, owadożernych i odżywiających się krwią. Poza odchodami zajadają czasem martwe osobniki nietoperzy, ale również atakują żywe nietoperze, szczególnie młode które upadły na dno jaskini, martwe osobniki tłuszczaków, ich jaja, żywe i martwe bezkręgowce, resztki miąższu owoców, nasion, orzechów. Drugi typ związany jest ze znacznie mniej obfitym środowiskiem. W skład posiłku wchodzą: liście, gałązki, muł ziemny, który spłynął do jaskini, przerastające korzenie roślin, drobnoustroje sporadycznie martwe zwierzęta które trafiły do jaskini przypadkiem. Karaczany żyjące w jaskiniach cechuje duża wytrzymałość na głód, dzięki magazynowaniu tłuszczu.

Opracowanie i źródła informacji

Piotr Sterna

Literatura

Bell W. J., Roth L. M., Nalepa C. A. 2007 Cockroaches Ecology, behavior, and natural history. The Johns Hopkins University Press