Varanus panoptes

Varanus panoptes – waran

Warany te występują ponadto na wyspach Cieśniny Torresa – kwestią nierozstrzygniętą jest, który z dwóch pierwszych podgatunków jest obecny na tych wyspach.

Varanus panoptes (Storr, 1980) to kolejny przedstawiciel niezwykle inteligentnych gadów z rodziny waranów. Morfologicznie zbliżony do Varanus gouldii i przez jakiś czas był nawet uważany za jeden z jego podgatunków. Obydwa gatunki żyją sympatrycznie w północnej części Australii.

To warany dość smukłej budowy, o długiej szyi i stosunkowo małej głowie, ale imponującej już wielkości. Największe samce mogą dorastać do ok. 160 cm długości całkowitej (z wagą u samców dochodzącą do 6 – 8 kg), z czego ok. połowa to długość ogona; samice są zazwyczaj znacznie mniejsze i osiągają ok. 100 cm długości. Nozdrza położone na przodzie górnej części pyska, takie ich rozmieszczenie pomaga oddychać podczas pływania (Martin, 1990). Silne kończyny zakończone ostrymi pazurami ułatwiającymi wspinaczkę i rozszarpywanie złowionej ofiary czy też znalezionej padliny. Strona grzbietowa najczęściej w kolorze wyblakłej czerni (a w przypadku podgatunku Varanus panoptes rubidus dochodzi ciemne, czerwonawo-brązowe zabarwienie grzbietu) z białymi lub żółtawymi kręgami i plamkami o różnej wielkości, ułożonymi w pręgi, które na bokach ciała, a szczególnie po obu stronach głowy formują się w nieregularne, poziome pasy. O długim, umięśnionym i bocznie spłaszczonym ogonie, pokrytym żółtymi lub białawymi pręgami. Brzuch jasny – białawy lub o żółtawym zabarwieniu.

Varanus panoptes to typowe naziemne jaszczurki z umiejętnościami zarówno wspinania się (choć bardziej niezdarne w tych poczynaniach od innych gatunków)jak i pływania. Na schronienia najczęściej wykorzystują wykopane przez siebie nory, rzadziej dziuple czy też powalone drzewa. Jako jeden z nielicznych gatunków dużych waranów opanował umiejętność stabilnego utrzymywania się w dwunożnej pozycji, w czym pomaga im silny ogon – dzięki temu są w stanie znacznie powiększyć areał do obserwacji. W niewoli możemy zaobserwować to zjawisko dość często, zwłaszcza kiedy waran jest czymś zaciekawiony lub kiedy jego potencjalna ofiara znajduje się nad nim. Zaobserwowałem również takie zachowanie w trakcie połykania dość dużych kawałków pokarmu (co z racji na duży apetyt tego warana dość często się zdarza), by ułatwić sobie w ten sposób przełknięcie większej zdobyczy.

Nazewnictwo

Nazwa polska: –

Nazwa angielska: The Argus monitor, Yellow-spotted Monitor

Nazwa niemiecka: Der Arguswaran

Systematyka

Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Rodzina: Varanidae – waranowate
Rodzaj: Varanus
Podrodzaj: Varanus
Gatunek: Varanus panoptes

Podgatunki

W samym gatunku wyróżniamy 3 podgatunki:

• Varanus panoptes panoptes
  Obszarem występowania tego podgatunku jest region Kimberley w Australii Zachodniej oraz cała północna część Terytorium Północnego (Böhme, 2004).
• Varanus panoptes horni
  Występowanie tego podgatunku ogranicza się jedynie do południowej części Nowej Gwinei (Böhme, 2004).
• Varanus panoptes rubidus
  Obejmuje swoim zasięgiem tereny Płaskowyżu Zachodniego w Australii Zachodniej oraz wyspę Dolphin (Archipelag Dampier)u jej wybrzeży (Böhme, 2004).

Aktywność

O dziennej aktywności.

Biotop

Varanus panoptes to przykład gatunku plastycznego ekologicznie, który doskonale zaadaptował się do życia w różnych środowiskach. Są mieszkańcami zarówno skraju wilgotnych, gęstych lasów Nowej Gwinei, a na kontynencie – terenów trawiastych i obszarów zalewowych jak i bardziej suchych terenów, również tych porastających rzadkim lasem; spotkać je też można na nadmorskich plażach jak i na obszarach miejskich.

Część gatunków gadów, w tym niektóre warany (m.in. Varanus panoptes) żyjące w północnej części kontynentu znacząco ograniczają swą aktywność w okresie pory suchej – długość tego okresu jest uzależniona od siedliska w jakim żyją jak i od zasobów pokarmu na terenie występowania danej populacji (Christian, 1995 i 1999).

Żywienie

W warunkach naturalnych w skład ich diety wchodzą wszelkie bezkręgowce – od owadów po mięczaki, ryby, płazy i gady oraz ssaki. Dzięki doskonałemu zmysłowi powonienia są w stanie wykryć gniazda w których zostały złożone jaja żółwi morskich oraz słodkowodnych (Blamires 2004; Doody, 2006). Nie pogardzą również znalezioną padliną.

Niestety częstą przyczyną zgonów 'argusów’ w środowisku naturalnym jest pożeranie przez nie ropuch aga (Rhinella marina) – warany te nie są odporne na trucizny wytwarzane przez te płazy (Smith & Philips, 2006). Przykładem może być populacja znad rzeki Daly River gdzie zaledwie w rok od pojawienia się ropuch spadła drastycznie populacja tych waranów – o 77% po jednej stronie rzeki, a po drugiej aż o 90%. Można jedynie żywić nadzieję, że te wspaniałe warany na drodze ewolucji zdążą uodpornić się na te trujące substancje.

Ich nienasycony apetyt i niewybredność pokarmowa to ogromny atut w chowie. W warunkach niewoli, w zależności od wieku i rozmiarów warana podajemy wszelkie łatwo dostępne owady karmowe poczynając od świerszczy, przez karaczany aż po szarańczę. Dietę urozmaicamy jajami przepiórczymi i kurzymi, zarówno surowymi jak ugotowanymi, noworodkami mysimi i szczurzymi. Sporadycznie możemy podawać podroby wołowe w postaci pasków serca czy wątroby. Wraz ze wzrostem pupila zwiększamy wielkość podawanego pokarmu. W okresie lata możemy podawać własnoręcznie poławiany plankton łąkowy – jedynie z miejsc oddalonych od uczęszczanych dróg i czystych ekologicznie. Młode osobniki karmimy codziennie, a dorosłe co ok. 3 dni. Choć gatunek ten nie należy do tych łatwo „obrastających w tłuszcz” jak to dzieje się w większości przypadków w chowie warana stepowego, to należy zachować zdrowy rozsądek i umiar w ich żywieniu. W przypadku karmienia bezkręgowcami należy pamiętać o suplementacji – w szczególności dodatek wapnia, który dodajemy do każdego posiłku. W przypadku skarmiania całych kręgowców nie ma już takiej potrzeby. Preparaty witaminowe podajemy 1-2x w tygodniu.

Ze względów humanitarnych jak i na bezpieczeństwo naszych podopiecznych wszystkie gryzonie podajemy wcześniej ubite.

Przy karmieniu tych waranów należy zachować szczególną ostrożność – w amoku „polowania” często mylą nasze palce z podawanym pokarmem, ale na szczęście waran szybko reflektuje się zwalniając ucisk szczęk.

Długość życia

Co najmniej 15 lat.

Terrarium

Podstawowym warunkiem w chowie tego gatunku jest zapewnienie odpowiednio przestronnego zbiornika, dla dorosłych osobników terrarium o wymiarach 300x150x100 cm (dł.x szer. x wys.)to minimum. Na podłoże możemy wykorzystać każdy substrat, który będzie podtrzymywał odpowiednią wilgotność, a zarazem umożliwi tym waranom kopanie – dobrze sprawdzi się zarówno włókno kokosowe, mieszanka torfu i piasku . 8-10 centymetrowa warstwa podłoża będzie już wystarczająca. Nieodzownymi elementami wystroju są solidne konary i gałęzie, umożliwiające wspinanie się oraz miejsce do wygrzewania się. Tył terrarium możemy wyłożyć scianką strukturalną wykonaną np. z piaskowca z zamontowanymi półkami na różnych wysokościach – na tyle solidnymi aby wytrzymały ciężar warana. Naturalna roślinność nie jest wskazana ze względu na ich destrukcyjne zapędy jak i ich ciężar. Natomiast sztuczne rośliny choć nie tak efektowne jak naturalne wraz z kawałkiem wydrążonego pnia czy dużą tubą z dębu korkowego zapewnią świetną kryjówkę.
Część wodna powinna stanowić 1/3 powierzchni – warany tego gatunku to dobrzy pływacy, dość często i chętnie korzystają z możliwości kąpieli.

Oświetlenie

W dzień 12 – 13 godzin. W chowie tego gatunku zalecane jest (choć nie wszyscy zgadzają się z tą opinią)stosowanie UVB na poziomie 5% – żarówki kompaktowe/świetlówki regularnie wymieniane co ok. 6 miesięcy. Naświetlanie promieniami UV powinno być włączane na cały okres trwania dnia.

Temperatura

Wymagany jest gradient temperatury od ok. 29°C do 33°C, lokalnie – pod promiennikiem do ok. 42°C. Z nocnymi spadkami temperatury do 21-24°C.

Wilgotność

Wilgotność powinna być utrzymywana na poziomie 60-80%.

Dymorfizm płciowy

U dorosłych osobników są wyraźne różnice w wielkości – największe samce mogą osiągać 6-8 kg wagi, natomiast samice zazwyczaj 1.5 kg, a do rzadkich przypadków należy przekraczanie przez nie wagi 2 kg (Shine, 1986; Christian i współ. 1995).

Rozmnażanie

Nie należy do zbyt trudnych. Część hodowców aby zainicjować kopulacje u waranów poddaje je lekkiemu zimowaniu, przez okres 8-12 tygodniu z nieco skróconym dniem i niższą temperaturą – w granicach 16-18°C. W 2-3 tygodnie po przywróceniu optymalnych warunków warany powinny przystąpić do godów, z wielokrotnymi kopulacjami. W 30-40 dni od kopulacji samica składa jednorazowo do kilkunastu jaj – ich ilość zależy od wieku, wielkości i kondycji samicy. Jaja inkubujemy w wilgotnym substracie wermikulicie lub perlicie, w temperaturze 26-29°C. W zależności od temperatury maluchy klują się po 190-290 dniach. Wyklute osobniki mierzą 24-30 cm długości całkowitej przy wadze do ok. 27 gramów.

Varanus panoptes jest jednym z trzech gatunków waranów(wraz z Varanus komodoensis i Varanus ornatus)u których potwierdzono możliwość rozmnażania się przez partenogenezę (Lenk, 2005; Watts, 2006; Hennessy, 2010).

Uwagi

Varanus panoptes to gatunek coraz częściej trafiający w ręce polskich terrarystów. Nie należy też do zbyt agresywnych waranów, ale jak w przypadku wszystkich większych gadów należy zawsze zachować ostrożność, szczególnie dotyczy to osobników dorosłych i w trakcie aklimatyzacji. Zakup młodziutkiego osobnika jest bezsprzecznie najlepszym rozwiązaniem – dość łatwo i w dość krótkim czasie mój waran (Varanus panoptes horni) zaakceptował kontakty ze mną, chętnie i w miarę delikatnie pobiera pokarm z ręki – po prostu spełnił wszystkie moje oczekiwania, które miałem decydując się właśnie na ten gatunek. Warany te mogę polecić wszystkim ich miłośnikom, ale tylko tym, którzy mają już doświadczenie w chowie większych jaszczurek. Mam nadzieję, że Varanus panoptes zyska wreszcie popularność na jaką naprawdę zasługuje.

Opracowanie i źródła informacji
Jakub Bagiński 'Nomad 639′
na podstawie własnych doświadczeń w chowie oraz:
1. Yellow-Spotted Monitor Word & Woinarski i inni.
2. Varanoid Lizards of the World E.Pianka & D.R.King