Latrodectus spp. - czarne wdowy

Latrodectus hesperus

Latrodectus spp. – czarne wdowy

Nazewnictwo

Nazwa polska: Wdowy

Nazwa amerykańska: Widow spiders

Systematyka
Domena:	eukarionty (Eucaryota)
Królestwo:	zwierzęta (Animalia)
Typ:	stawonogi (Arthropoda)
Podtyp:	szczękoczułkowce (Chelicerata)
Gromada:	pajęczaki (Arachnida)
Rząd:	pająki (Araneae)
Podrząd:	Labidognatha
Rodzina:	Therididae
Rodzaj:	Latrodectus

Gatunki w rodzaju Latrodectus

Do rodzaju Latrodectus obecnie wg. spisu Platnick’a należy 31 gatunków.

Są to takie gatunki jak:

Latrodectus antheratus (Badcock, 1932) – Paragwaj, Argentyna
Latrodectus apicalis (Butler, 1877) – Wyspy Galapagos
Latrodectus atritus (Urquhart, 1890) – Nowa Zelandia
Dorosłe samice posiadają czerwony pionowy wzór na górnej części odwłoka ciągnący się od karapaksu do aparatu przędnego.
Latrodectus bishopi (Kaston, 1938) – Stany Zjednoczone
Posiadają czerwono-brązowe odnóże oraz karapaks. W miarę wzrostu osobnika odnóża staja się coraz ciemniejsze. Dorosłe samice posiadają kilka, symetrycznie ułożonych, czerwonych, owalnych plam na górnej części odwłoku.
Latrodectus bishopi
Latrodectus cinctus (Blackwall, 1865) – Wyspy Zielonego Przylądka, Afryka, Kuwejt
Latrodectus corallinus (Abalos, 1980) – Argentyna
Dorosłe samice posiadają symetrycznie ułożone na górnej części czarnego, połyskującego odwłoku, czerwone pasy.
Latrodectus curacaviensis (Müller, 1776) – Martynika, Trynidad, Południowa Afryka
Dorosłe samice posiadają czerwony odwłok który okalają w poprzek czarne pasy.
Latrodectus dahli (Levi, 1959) – Środkowo zachodnia i centralna Azja
Latrodectus diaguita (Carcavallo, 1960) – Argentyna
Latrodectus elegans (Thorell, 1898) – Chiny, Birma, Japonia
Latrodectus erythromelas (Schmidt & Klaas, 1991) – Sri Lanka
Latrodectus geometricus (C. L. Koch, 1841) – Kosmopolityczny
Dorosłe samice posiadają czerwona klepsydrę na spodniej części brązowego, połyskującego odwłoku.
Latrodectus geometricus
Latrodectus geometricus
Latrodectus hasselti (Thorell, 1870) – Południowa Azja i Australia, Nowa Zelandia
Dorosłe samice posiadają czerwony wzór na czarnym, połyskującym odwłoku przypominający kształtem strzałkę skierowaną grotem ku górnej części karapaksu.
Latrodectus hasselti
Latrodectus hasselti
Latrodectus hesperus (Chamberlin & Ivie, 1935) – Północna Ameryka, Izrael
Najczęściej spotykany gatunek Latrodectus polskich hodowlach. Dorosłe samice posiadają klepsydrę na spodniej części oraz czasem czerwone znaczenia na górnej części odwłoku w zależności od miejsca pochodzenia osobnika. Bardzo podobne do Latrodectus mactans
Nazwa angielska: Western Black Widow
Latrodectus hesperus
Latrodectus hesperus
Latrodectus hystrix (Simon, 1890) –Republika Jemen
Latrodectus indistinctus (O. P.-Cambridge, 1904) – Namibia, Południowa Afryka
Dorosłe samice posiadają małą czerwoną plamę na czarnym, połyskującym odwłoku tuż nad aparatem przędnym.
Latrodectus karrooensis (Smithers, 1944) – Południowa Afryka
Latrodectus katipo (Powell, 1870) – Nowa Zelandia
Na odwłok dorosłych samic widnieje czerwony, nierówny pas, ciągnący się od narządów przędnych aż do łączenia odwłoku z karapaksem.
Latrodectus lilianae (Melic, 2000) – Hiszpania
Dorosłe samice całe czarne, silnie połyskujące z drobnymi znaczeniami na części odwłoka bliżej karapaksu oraz większymi znaczeniami podobnymi do ubarwienia Latrodectus tredecimguttatus.
Latrodectus mactans – czarna wdowa (Fabricius, 1775) – Stany Zjednoczone (z wyjątkiem Alaski), Kanada, Meksyk, Kuba, Gwatemala, Belize, Honduras, Salwador, Nikaragua, Kostaryka , Dominikana, Hawaje, Bermudy, Jamajka.Dorosłe samice posiadają bardzo wyraźną klepsydrę na spodniej części odwłoku. Właśnie ten gatunek jest postrzegany jako „prawdziwa czarna wdowa”.
Latrodectus mactans – czarna wdowa
Latrodectus mactans – czarna wdowa
Latrodectus menavodi (Vinson, 1863) – Madagaskar, Komory
Dorosłe samice posiadają czerwone znaczenie w kształcie łez na osi symetrii odwłoka oraz cztery białe, małe znaczenia na 4 krańcach odwłoka. Cały pająk jest silnie połyskujący.
Latrodectus menavodi
Latrodectus menavodi
Latrodectus mirabilis (Holmberg, 1876) – Argentyna
Latrodectus obscurior (Dahl, 1902) – Wyspy Zielonego Przylądka, Madagaskar
Latrodectus pallidus (O. P.-Cambridge, 1872) – Wyspy Zielonego Przylądka, Libia, Rosja, Iran
Dorosła samica posiada ciemne odnóża i karapaks oraz śnieżnobiały odwłok. Bardzo specyficzne ubarwienie jak na Latrodectus ssp.
Latrodectus quartus (Abalos, 1980) – Argentyna
Latrodectus renivulvatus (Dahl, 1902) – Afryka, Arabia, Republika Jemen
Latrodectus revivensis (Shulov, 1948) – Izrael
Latrodectus rhodesiensis (Mackay, 1972) – Południowa Afryka
Latrodectus tredecimguttatus – karakurt, karakurt trzynastokropki, malmignat (Rossi, 1790) – Basen morza Śródziemnego, Chiny
Potocznie nazywana karakurtem. Posiada bardzo silny jad który potrafi uśmiercić krowę, konia czy wielbłąda. Wzór dorosłych samic składa się z kilku poprzecznych czerwonych pasów na połyskującym, czarnym odwłoku.
Latrodectus tredecimguttatus – karakurt, karakurt trzynastokropki, malmignat
Latrodectus tredecimguttatus – karakurt, karakurt trzynastokropki, malmignat
Latrodectus variegatus (Nicolet, 1849) – Chile, Argentyna
Latrodectus variolus (Walckenaer, 1837) – Stany Zjednoczone, Kanada
Dorosłe samice posiadają kilka trójkątnych, czerwonych plam ułożonych na górnej części oraz dwie na spodniej części odwłoka.

Przeczytaj też Stylidium - stylidium

Długość życia

Latrodectus spp. to pająki szybko rosnące, a co z tym idzie długość ich życia nie jest imponująca. W optymalnych warunkach samice dożywają około 2-3 lat, a samce około roku.
Samica może przeżyć około rok po ostatniej wylince, samce zwykle nie przekraczają okresu 3-4 miesięcy po ostatnim linieniu.

Wygląd

(Opis najczęściej spotykanych w hodowlach Latrodectus hesperus)

Młode osobniki obu płci niczym się nie różnią. Ich odwłok jest jasnobrązowy w beżowe, podłużne plamy położone symetrycznie po obydwóch stronach odwłoku. Plamy te ciągną się aż do spodniej części odwłoku, gdzie widnieje żółty ornament w kształcie prostokąta, na którym znajdują się 2 jasnopomarańczowe plamy. Cienkie i smukłe odnóża są koloru jasnobrązowego z ciemniejszymi pasami na stawach. Karapaks jest jasnobrązowy. Ich ciało pokryte jest drobnymi włoskami czuciowymi, które możemy zaobserwować gołym okiem dokładnie przyglądając się podrośniętemu osobnikowi. Dzięki tym włoskom pająk wyczuwa nawet najdrobniejsze drgania w jego otoczeniu.

Podczas wzrostu samice powoli zaczynają się wybarwiać (około 3-4 wylinki przed dorosłością). Ich ciało staje się masywniejsze (zwłaszcza odwłok) połyskujące i ciemniejsze. Po spodniej stronie odwłoka zaczyna się uwidaczniać czerwona klepsydra (bądź inny ornament charakterystyczny dla danego gatunku) Niektóre samice mają także czerwone znaczenia na górnej stronie odwłoka, uwarunkowane jest to pochodzeniem danego osobnika.
Samcom zostaje ubarwienie młodziaków.

Dorosłe samice w zależności od gatunku dorastają do 2 cm ciałka oraz 4-5 cm z odnóżami (zazwyczaj 1-1,5 cm ciała i ok. 3-4 cm z odnóżami) podczas gdy samce są mniejsze i osiągają, co najwyżej do 0,3-0,5 cm ciałka oraz 2-3 cm z odnóżami. Rozmiary takie, pająki osiągają w dość zróżnicowanym czasie, ponieważ wszystko zależy od warunków w jakich żyją. W temperaturze 25°C, przy umiarkowanym karmieniu oraz pokojowej wilgotności jest to kwestia 6-10 miesięcy, a w temperaturze 40°C, obfitym karmieniu i wilgotności około 80-90% nie więcej niż 2-3 miesiące.

Dorosła samica potrafi osiągnąć wagę blisko jednego grama.

Występowanie

W zależności od gatunku. Zasiedlają wszystkie tereny gdzie średnia temperatura dochodzi co najmniej (w okresie ciepłym) do ok. 10-12°C. Dokładniejszy spis terenów występowania poszczególnych Latrodectus ssp. znajduje się przy spisie gatunków.

Cechy szczególne

Czarne wdowy robią bardzo ciekawe konstrukcje. Ich gniazdo składa się zazwyczaj z gałązek, suchych źdźbeł traw, mchu czy liści wplątanych w pajęczynę w taki sposób, że tworzą mała kopułę w centrum czasem bardzo rozległej plątaniny nici. Jeszcze ciekawsze jest to w jaki sposób Latrodectus spp. poluję. Często spuszczają nici lepkiej pajęczyny nad sam grunt bądź też je do niego mocują. Można także zauważyć jak pająki obciążają za pomocą małych kawałków kory czy kamieni takie nici aby nie zostawały podwiewane przez wiatr. Przechodząca, nieuważna ofiara dotyka lepkiej nici. Nie mogąc się od niej odkleić szybko wzywa właściciela zasadzki, który cierpliwie czeka w swoim gnieździe. Pajęczyna stosowana w pułapkach znacznie różni się od tej z jakiej zbudowane jest gniazdo oraz cały oprzęd wokół niego. Prócz niezwykłej wytrzymałości pajęczynę tą cechuję niezwykła elastyczność i lepkość. Nawet po kilku tygodniach od wykonania pułapki oprzęd cały czas jest wilgotny i bardzo lepki. Dzięki tym cechom do pułapek czarnych wdów nie rzadko „wpadają” małe węże, skorpiony czy płazy. Już po kilku pierwszych ruchach ofiary zostaje unieruchamiana przez kolejne warstwy lepkiej pajęczyny, po czym następuje szybka konsumpcja. Jak u każdego pająka i tu następuje trawienie zewnętrzne i już po niedługim czasie z ofiary zostaje sam chitynowy pancerzyk bądź inny twardy oskórek.
Mimo złej reputacji Latrodectus spp. to pająki bardzo spokojne, zazwyczaj powolne oraz ospałe. Jeśli poczują jakieś zagrożenie to rozpościerają pomiędzy tylnymi odnóżami mocna oraz lepka pajęczynę, próbując w nią złapać i szybko opleść wroga. Gdy to nie skutkuje pozostaje ucieczka. Do ataku dochodzi tylko i wyłącznie, jeśli pająk poczuje zagrożenie i nie ma możliwości ucieczki, np.: podczas zgniatania.
Szybkość i agresję w stosunku do człowieka można porównać do krzyżaka ogrodowego (Araneus diadematus).

Jadowitość

Jad czarnych wdów jest dość silny lecz nie zagraża życiu zdrowego człowieka (wyjątkiem jest jad Latrodectus mactans i Latrodectus tredecimguttatus – karakurt), lecz jego specyficzny skład powoduje to, iż niewiele osób w jakikolwiek sposób odczuwa jego działanie. Szacuje się ze około 80% osób ukąszonych przez czarne wdowy nie odczuwa w żaden sposób działania jadu, a pozostałe 20% odczuwa to w różnym stopniu. Najgroźniejszym skutkiem ukąszenia czarnej wdowy jest latrodektyzm (od nazwy Latrodectus). Objawami latrodektyzmu są drgawki, wysoka temperatura, wymioty, mrowienie warg oraz czasami pulsowe skurcze mięśni. Często też wokół miejsca ugryzienia pojawia się zaczerwienienie bądź opuchlizna. Ponieważ czarne wdowy to pająki synantropijne, a sama liczebność ich jest dość duża liczba zgonów jest również znaczna. Jednak procent ukąszonych, u których skutkiem jest śmierć jest bardzo nieznaczny. Ukąszenia przez Latrodectus mactans stanowią około 1% ukąszeń przez wszystkie wdowy.

Przeczytaj też Litoria spp. - australorzekotki

Do ukąszeń dochodzi najczęściej z powodu nieuwagi człowieka. W krajach gdzie Latrodectus spp. występuje w przyrodzie trzeba bardzo uważać podczas ubierania się czy zakładania butów ponieważ chłodne latem i ciepłe zimą domostwa stanowią idealne środowisko dla tego pajęczaka.

Aktywność

Wszystkie pająki Latrodectus spp. aktywne są głównie o zmierzchu i w nocy. Wtedy najczęściej umacniają bądź naprawiają swoje pajęczyny.

Terrarium

Wdowy nie potrzebują dużych pojemników hodowlanych.

Młode należy trzymać w pojemniku na klisze, w którym znajduje się np. kawałek wykałaczki, na której to zaczepią swoją sieć. Podłoże jest dość mało istotne, ponieważ te pająki bardzo rzadko schodzą ze swoich pajęczyn, a i wilgotność nie musi być duża. Pamiętajmy o zrobieniu odpowiedniej wentylacji. Przez zbyt duże otwory, uciekać będzie karmówka, za małe otwory wentylacyjne spowoduje dużo szybsze pleśnienie resztek pokarmu niż zachodziłoby to przy odpowiedniej wentylacji.

Podrośnięte wdówki najlepiej trzymać w pojemniku na mocz, gdzie również umieszczamy elementy wystroju na których nasz pajączek będzie mógł zbudować sieć. Samce mogą pozostać w tych pojemnikach do końca ich żywota. Samice jednak rosną większe, dlatego polecam małe fauna-boxy czy pojemniki na sałatki wielkości co najmniej 10x10x15cm. Warto poświecić Latrodectus spp. więcej miejsce (np. terrarium 30x20x30cm bądź dużego fauna-boxa) dzięki czemu pająk stworzy pokaźniejszą sieć, a sama hodowla będzie sprawiała więcej przyjemności.

Temperatura

Czarne wdowy są niesamowicie odporne na zmienne warunki. Potrafią żyć w temperaturze 15°C jak i w temperaturze 45°C. Optymalna temperatura 25-30°C.

Wilgotność

Wilgotność może wahać się na poziomie 40-90%. Optymalna wilgotność 65-75%.

Oświetlenie

W naturalnym środowisku Latrodectus spp. zamieszkują ciemne i zacienione miejsca, dlatego oświetlenie nie jest konieczne. Jeśli jednak zastosujemy oświetlenie żarówkowe warto pamiętać, że to znacznie podnosi temperaturę oraz zmniejsza wilgotność powietrza.

Żywienie

Wylęg czarnych wdów jest bardzo mały (mniejszy nawet od muszek owocówek), dlatego pokarm musi być również mały. Nie stosujemy tutaj takiej zasady jak u ptaszników, że wielkość pokarmu powinna być maksymalnie taka jak karapaks + odwłok pająka. Wdówkom możemy podawać pokarm zbliżony, a nawet trochę większy niż całkowita długość pająka.
Dla młodych odpowiedni jest wylęg świerszcza, muszki owocówki oraz wylęg karaczanów, dla podrośniętych – podrośnięte osobniki tych owadów.

Latrodectus spp. karmimy, co kilka dni aczkolwiek, jeśli będą głodowały dłuższy okres czasu też nic nie powinno się stać.

Podawany pokarm powinien być żywy, ponieważ czarne wdowy wyczuwają go za pomocą drgań przekazywanych przez pajęczynę. Jeśli podajemy martwy pokarm należy delikatnie nim poruszać za pomocą np.: wykałaczki.

Rozmnażanie

(Opis najczęściej spotykanych w hodowlach Latrodectus hesperus)

Rozmnażanie nie sprawia żadnego problemu. Samica dorasta w optymalnych warunkach po około kilkunastu miesiącach, a samiec po około 5-6 miesiącach. Po dopuszczeniu dorosłego samca do partnerki, samica wpada z stan odurzenia zwanym letargiem, co pozwala samcowi na bezpieczne zbliżanie się do niej. Partner daje znaki swojej wybrance o swoich pokojowych zamiarach i chęci kopulacji szarpiąc pajęczynę, harmoniczne ruszając odwłokiem oraz poruszając się w charakterystyczny sposób. Samica najczęściej po krótkiej chwili odpowiada w podobny sposób. Następnie samiec podchodzi i oplata wybrankę cienką siecią, mocując jej końce na głównej pajęczynie tworząc w ten sposób tzw. welon. Po ukończeniu tej czynności poszukuje spermatoteki delikatnie opukując pedipalpami odwłok samicy. Gdy już znajdzie, przystępuje do wprowadzenia cienkiego kanaliku o długości około 1-1,5 cm, do ciała partnerki. Kanalik ten pierwotnie jest zwinięty przy bulbusach. Jeśli wszystko się powiedzie po chwili samiec wtłacza nasienie. Podobną czynność wykonuje także z drugim bulbusem. Po tych wszystkich zabiegach samiec oddala się by nie zostać posiłkiem samicy. Warto pamiętać, aby po ukończonej kopulacji, dość szybko usunąć samca, gdyż ten nie zawsze wie kiedy uciec. Jednak zarówno w przyrodzie jak i w hodowli niezwykle rzadko samiec staje się posiłkiem samicy. Wyjątkiem jest samiec Latrodectus hasselti który podczas kopulacji robi obrót o 180 stopni podsuwając pod szczęki samicy własny odwłok co jest gwarantem dłuższej kopulacji.

Samica po około 20 dniach od zapłodnienia zaczyna składać kokony, których zazwyczaj jest kilkanaście. Po niecałym miesiącu inkubacji kokonu (w warunkach podobnych do warunków panujących u naszych dorosłych wdówek) wykluwa się zazwyczaj 50-500 młodych.

Kokon – Latrodectus hesperus

Młody osobnik po wylęgu – Latrodectus hesperus

Uwagi

Mimo, iż czarne wdowy nie są takie straszne jak się o nich mówi, polecam je osobom, które miały już jakąś styczność z hodowlą jadowitych pajęczaków. Jak dla mnie wdówki są jednymi z bardziej ciekawych pająków, także bardzo polecam ich hodowle, obserwacje jak i rozmnażanie. Najczęściej spotykanym w polskim handlu jest gatunek Latrodectus hesperus choć coraz częściej na polskim rynku pojawiają się bardziej atrakcyjne gatunki.

Opracowanie i źródła informacji
Marcin K.

Literatura:
E. Bruins, Encyklopedia terrarystyki,1999;
N. I. Platnick, The World Spider Catalog, Version 5.5;
http://library.thinkquest.org/C007974/2_4lat.htm ;
http://animal.discovery.com/ ;
http://www.desertusa.com/ ;
http://www.doyourownpestcontrol.com ;
własne doświadczenia;