Natrix natrix – zaskroniec zwyczajny

Natrix natrix – zaskroniec zwyczajny

Systematyka

Rodzina: Colubridae – połozowate
Podrodzina: Natricinae
Rodzaj: Natrix

Podgatunki

Naukowcy zajmujący się zaskrońcem zwyczajnym (Natrix natrix Linnaeus, 1758) wyodrębnili 9 jego podgatunków, aż takie zróżnicowanie podgatunkowe jest spowodowane szerokim zasięgiem występowania tego węża. Odseparowało to od siebie poszczególne populacje tego gatunku, dzięki temu mogły wytworzyć się formy różniące się od siebie.

Wyróżniamy 9 podgatunków Natrix natrix:

1. Natrix natrix natrix
2. Natrix natrix astreptophora
3. Natrix natrix cetti
4. Natrix natrix corsa
5. Natrix natrix helvetica
6. Natrix natrix persa
7. Natrix natrix schweizeri
8. Natrix natrix sicula
9. Natrix natrix scutata

Wygląd

Zaskroniec zwyczajny to smukły wąż o głowie wyraźnie odgraniczonej od tułowia, kilowatych łuskach i długim ogonie. Zaokrąglony pysk pomaga w szybkim ataku. Oczy tego węża mają żółte tęczówki i okrągłe źrenice. Dzięki ich dużym rozmiarom wąż doskonale widzi o zmroku jak i o świcie. Gatunek ten może być jednolicie ubarwiony bądź pokryty plamami grzbietowymi i bocznymi, jednak podstawowe to zielony, oliwkowozielony, szarozielony, brązowawy. U węży tych charakterystyczny jest połysk łuski. Za głową węża możemy zaobserwować żółtawe, białawe lub pomarańczowe plamy skroniowe, często towarzyszy im obramówka z ciemniejszych łusek. Plamy skroniowe mogą zupełnie wyjątkowo zanikać u całkowicie czarnych, melanistycznych osobników, które w Polsce spotykano np. w Bieszczadach.

Maksymalna długość ciała osiągana przez zaskrońca zwyczajnego to 150-200 cm. Przeciętnie samce mierzą około 70-75 cm, a samice 85-90 cm.

Ciekawostki

Charakterystyczna częścią wyglądu tego węża są dwie żółte plamy za skroniami. Zaskroniec zwyczajny zaniepokojony ucieka. Wąż nie wykazuje agresji wobec człowieka. Wytworzył jednak inne formy obrony. Potrafi unieść prawie połowę swojego masywnego ciała udając zarazem większego. Jeśli to nie pomoże gad udaje martwego. Odwraca się na „plecy” otwiera paszczę i wystawia język. Jeśli nawet ta forma obrony nie pomaga wystrzeliwuje w napastnika śmierdzącą ciesz z gruczołów odbytowych.

Gatunek ten bywa tępiony z powody niewiedzy ludzi mylących go z jadowitą żmija zygzakowatą.

Biotop

Ten gatunek upodobał sobie szczególnie brzegi zbiorników wodnych. Porośnięte trzciną, sitowiem i krzewami. Równie licznie występuje na terenach podmokłych, chociaż spotykany jest i w suchszych środowiskach – żwirowniach czy kamieniołomach. Zaskrońca zwyczajnego można spotkać głównie na nizinach, jednak udało się go zaobserwować również na wysokości około 2300 m.n.p.m.

Występowanie

Niemal cała Europa z wyjątkiem części krajów skandynawskich, Irlandii i niektórych wysp śródziemnomorskich. Doszukać się go można także w zachodniej części Azji oraz Afryce Północnej. W Polsce zaskroniec zwyczajny występuje pospolicie na nizinach, natomiast w górach jest raczej rzadki.

Aktywność

Zaskroniec zwyczajny jest aktywny głównie w ciągi dnia, pod wieczór wraca do swojej kryjówki i odpoczywa zwinięty w kłębek. Wczesnym rankiem, gdy jest jeszcze odrętwiały nocnym ochłodzeniem wypełza z kryjówki, aby rozgrzać się w promieniach słońca. Szczególną aktywność notuje się w godzinach przedpołudniowych i po południu. Zapada w zimowy letarg pod koniec września – na początku października, ukrywa się wówczas w norach, szczelinach w drzewach czasem nawet pod kamieniami. W dobrych kryjówkach znajdowano ich ogromne ilości zaskrońców. Swoje zimowe kryjówki opuszczają przeważnie pod koniec marca.

 

Żywienie

Jego głównym pokarmem są płazy tzn. traszki, żaby i ropuchy. Czasem wąż może upolować mysz czy jaszczurkę. Nie pogardzi też rybą, bądź pierścienicą. Młode osobniki zjadają larwy płazów, czyli kijanki. W diecie tego gatunku nie zaobserwowano natomiast dorosłych kumaków (zjada natomiast ich kijanki) oraz salamander plamistych.

Rozmnażanie

Kopulacje odbywają się na początku maja. Wokół samicy zbiera się zwykle duża ilość samców, często nawet do 20 osobników, które owijają się wokół samicy ocierając jej grzbiet swoimi pyskami. Samica składa około 30 jaj. W dobrych warunkach ilość ta potrafi się zwiększać. W bardzo dogodnych miejscach często jaja składa większa liczna samic, czasami znajduje się w takich miejscach niewiarygodne ilości jaj upakowane na stosunkowo małej powierzchni. W latach 1965 i 1966 znajdowano na Pojezierzu Meklemburskim, w wypełnionej wiórami jamie w tartaku, 3500-4000 jaj. W warunkach naturalnych młode wylęgają się po 60-75 dniach. Młode zaskrońce w momencie wylęgu mają 15-22 cm i ubarwieniem przypominają dorosłe osobniki.

Uwagi

Waż ten jest w Polsce prawnie chroniony i osobniki dzikie nie mogą być przedmiotem hodowli terraryjnej!

 

Opracowanie i źródła informacji

Wstępnie opracował MACIEK_G na podstawie własnych doświadczeń i poniższej literatury:
Publikacja P.Joanny Mazgajskiej „Płazy i gady Europy”
L.Berger(1975) „Gady i płazy-fauna słodkowodna Polski” PWN
H.Dobrowolska(1990) „Gady” PWN
W.Juszczyk(1987) „Płazy i gady krajowe cześć 3:Gady” PWN
Przegląd Reader’s Digest(2003) „Nasza przyroda-rośliny i zwierzęta Europy”

Gruntowne uzupełnienie Rafał 'Rafter’ Tobiasz głównie na podstawie poniższej literatury:
Gunter Diesener, Josef Reichholf – „Leksykon przyrodniczy”
Urlich Gruber – „Płazy i Gady”
Piotr Sura – „Encyklopedia współczesnych płazów i gadów”