Gonatodes ocellatus

Gonatodes ocellatus

Gonatodes ocellatus (GRAY, 1831). Dla wielu entuzjastów terrarystyki prawdziwymi, żywymi „klejnotami” stanowiącymi ozdobę każdej herpetologicznej kolekcji są gekony dzienne z rodzaju Phelsuma czy też niektóre Lygodactylus, często zapominają, a może też nie zdają sobie nawet sprawy z istnienia niezwykle pięknych i efektownych, niewielkich jaszczurek wchodzących w skład rodzaju Gonatodes, a pochodzących z neotropiku – krainy zoogeograficznej obejmującej Amerykę Południową i Środkową wraz z Karaibami. „Gonatodesy” charakteryzują się wyjątkowo dużą paletą barw jak również bogactwem rysunków wzoru. Jeszcze do niedawna uważano, że wszystkie gatunki gonatodesów charakteryzują się wyraźnie widocznymi różnicami w ubarwieniu między płciami. W 2010 roku został opisany nowy gatunek – Gonatodes lichenosus u którego nie występuje dychromatyzm płciowy (Rochas-Rujaic, Infante-Rivero; 2010). W przypadku pozostałych gatunków samce przybierają jaskrawe ubarwienie – często w zaskakujących i o kontrastowych połączeniach barw, szczególnie widoczne jest to w okolicach gardła. Natomiast samice niestety nie wyróżniają się niczym szczególnym pod tym względem – zazwyczaj o beżowej, brązowej czy też szarej kolorystyce. Najbardziej imponującym przedstawicielem tych jaszczurek pod względem osiąganych rozmiarów jest opisany w 2008 roku Gonatodes infernalis. Największy, zmierzony do tej pory osobnik tego gatunku – mierzył 6.5 cm długości tułowia (SVL), przy długości całkowitej 15 cm (zazwyczaj osiągają jednak mniejsze rozmiary do 12 cm). Prawie wszystkie Gonatodes to w zasadzie jaszczurki o dziennej aktywności jak i w porze zmierzchu – wyjątkiem jest Gonatodes antillensis – o typowo nocnym trybie życia (Rochas-Rujaic, Infante-Rivero; 2010). Te o dziennej aktywności muszą spędzać choć trochę czasu na wygrzewaniu się w promieniach słonecznych aby osiągnąć dość szybko optymalną temperaturę swego ciała pozwalającą im na prawidłowe funkcjonowanie, ale tylko kilka z nich można by nazwać heliofilami – uwielbiającymi słońce, przykładem takiego gatunku może być Gonatodes vittatus. Ponadto podobnie jak wiele innych jaszczurek, w sytuacji zagrożenia posiadają umiejętność odrzucania ogona – autotomii. Odrzucony ogon z czasem odrasta. Kończyny zakończone pięcioma palcami, wyposażonymi w pazury oraz w zredukowane przylgi – rozmiar lameli nie jest na tyle duży aby zapewnić tym jaszczurkom możliwość utrzymywania się czy wspinania po gładkich, pionowych powierzchniach.

Nazewnictwo

Nazwa angielska: Eyespot Gecko

Systematyka

Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Infrarząd: Gekkota
Rodzina: Sphaerodactylidae
Rodzaj: Gonatodes
Gatunek: Gonatodes ocellatus

W skład rodzaju Gonatodes wchodzi 29 gatunków: Gonatodes albogularis, Gonatodes alexandermendesi, Gonatodes annularis, Gonatodes antillensis, Gonatodes astralis, Gonatodes atricucullaris, Gonatodes caudiscutatus, Gonatodes ceciliae, Gonatodes concinnatus, Gonatodes daudini, Gonatodes eladioi, Gonatodes falconensis, Gonatodes hasemani, Gonatodes humeralis, Gonatodes infernalis, Gonatodes lichenosus, Gonatodes ligiae, Gonatodes nascimentoi, Gonatodes ocellatus, Gonadotes petersi, Gonatodes purpurogularis, Gonatodes riveroi, Gonatodes rozei, Gonatodes seigliei, Gonatodes superciliaris, Gonatodes taniae, Gonatodes tapajonicus, Gonatodes timidus, Gonatodes vittatus.

Wygląd

Jednym z największych i najbardziej kontrastowo ubarwionych przedstawicieli rodzaju jest Gonatodes ocellatus. Samce tego gatunku mogą dorastać do 11 cm długości całkowitej, natomiast samice zazwyczaj nie przekraczają długości 10 cm. Ubarwieniem bazowym samic jest brązowo-szara tonacja z ciemnymi lub jasnymi znaczeniami. Samce zaś mienią się niesamowitą wręcz kolorystyką. Tułów od szaroniebieskiego po brązowe tło z dwiema plamkami (rzadkością są trzy) na każdym boku tzw. „oczka” (stąd też wziął się epitet gatunkowy „ocellatus”) – czarno obrzeżone, ze środkiem od białego po jasnoniebieskie zabarwienie. Głowa i ogon o żółtej, pomarańczowej, rdzawoczerwonej lub brązowej kolorystyce. Przy bliskiej obserwacji można zauważyć, że samce o żótych głowach posiadają na niej dodatkowo, mniej lub bardziej wyraźny czerwonawo-pomarańczowy rysunek wzoru złożony z nieregularnych linii, pasków i plamek; rzadziej o ciemnym, wręcz czarnym jego zabarwieniu. Wokół szyi biegnie żółty pasek o czarnym obramowaniu, który stwarza wrażenie założonej obroży czy też obręczy. Młode osobniki kolorystycznie przypominają ubarwienie samic, wyjątek stanowi często występujący u nich kontrastowy, czarno-biały wzór na ogonie. Dzięki niemu są w stanie obronić się przed potencjalnym atakiem, odrzucając swój ogon (autotomia), który to najczęściej staje się głównym obiektem zainteresowania i ewentualnego ataku drapieżnika. Odrzucony ogon z czasem odrasta. Kończyny zakończone pięcioma palcami, wyposażonymi w pazury oraz w zredukowane przylgi – rozmiar lameli nie jest na tyle duży aby zapewnić tym jaszczurkom możliwość utrzymywania się czy wspinania po gładkich, pionowych powierzchniach.

Występowanie

Obszarem występowania tego gatunku są wyspy Trynidad, Tobago (obydwie wyspy tworzą wspólne państwo) i niezamieszkana Little Tobago.

Biotop

Są mieszkańcami tropikalnych lasów pierwotnych jak i wtórnych – są widywane zarówno na pniach drzew jak i wokół wystających korzeni. To niezwykle aktywne jaszczurki, poruszające się wśród roślinności z ogromną zwinnością. Czasem też spotykane na ścianach budynków czy na poboczach dróg, ale nie można Gonatodes ocellatus uznać za gatunek synantropijny.

Aktywność

O dziennej aktywności.

Warunki

Ze względu na silnie rozbudzony instynkt terytorialny, który dotyczy zarówno samców jak i samic, chów prowadzimy w parach. Terrarium pionowe o wymiarach 30x30x60 cm będzie już dla nich odpowiednie. Tylną ścianę możemy wyłożyć korą np. z dębu korkowego bądź wykonać samodzielnie ściankę strukturalną z rzeźbionego styropianu o licznych zakamarkach, pokrytego zaprawą z dodatkiem barwnika i klejem czy też silikonem pokrytym torfem. Zbiornik obsadzamy naturalną roślinnością, która nie dość, że pełnić będzie ważną rolę w tworzeniu odpowiedniego mikroklimatu, utrzymując dość wysoką wilgotność w zbiorniku to zwiększy wizualny efekt samego zbiornika. Dobrze sprawdzą się małe gatunki bromelii i orchidei, oplątwy, pnącza, a w części zacienionej niektóre paprocie. Na wyposażeniu muszą też znaleźć się konary lub korzenie, które umożliwią mieszkańcom terrarium zarówno wykorzystanie swoich zdolności wspinaczkowych jak i możliwość ukrycia się. Woda w niewielkim, płytkim naczyniu powinna być zawsze dostępna dla tych jaszczurek. Kilkucentymetrowa warstwa podłoża w którym posadzimy rośliny powinna być zawsze zauważalnie wilgotna.

Do czasu uzyskania pełni dorosłości, w tym odpowiednich rozmiarów jak i wagi powinniśmy jednak prowadzić chów w osobnych zbiornikach – zapłodnienie zbyt młodej, choć dojrzałej już płciowo samicy może okazać się zbyt wielkim wyzwaniem dla jej organizmu. Konsekwencją takiego stanu rzeczy może być nawet śmierć młodej samiczki – wyczerpanej, z niedoborem witaminowo-mineralnym i wyjątkowo podatnej w takiej sytuacji na stres.

Oświetlenie

Do 14 godzin w okresie lata, zimą tylko nieznacznie skracamy długość dnia – do ok. 12 godzin. UVB na poziomie emisji 5%.

Temperatura

W ciągu dnia 25-28°C (gatunek tolerujący przez krótki okres nieco wyższe temperatury), a pod promiennikiem 35-40°C. Z niewielkimi spadkami temperatury w nocy.

Wilgotność

Około 70% – naturalne są różnice w jej poziomie w różnych porach roku – wyższy przez okres 3 zimowych miesięcy. Pozostała część roku o nieco niższej wilgotności. Regularnie – codziennie spryskujemy wnętrze zbiornika wodą o temperaturze pokojowej.

Żywienie

Gonatodes ocellatus są w stanie skonsumować każdą zdobycz, którą będą w stanie pokonać i połknąć, w tym również gatunki mniejszych od nich samych jaszczurek. Badania treści pokarmowej wykazały jednak że podstawą diety w warunkach naturalnych wszystkich przedstawicieli rodzaju Gonatodes są stawonogi oraz mięczaki (ślimaki). W warunkach terraryjnych będą akceptować wszystkie łatwo dostępne owady karmowe: świerszcze, karaczany, ćmy barciaka. Urozmaiceniem ich diety mogą być larwy barciaka czy też mącznika młynarka. W okresie lata doskonałym wyborem będzie plankton łąkowy (koniki polne, pasikoniki, pająki, motyle). Miód i owoce będą przez Gonatodes ocellatus ignorowane.
Nie należy zapominać o suplementacji – raz w tygodniu podajemy preparaty witaminowo-mineralne.

Dymorfizm płciowy

Płeć u dorosłych osobników łatwa do odróżnienia. Cechą charakterystyczną jest dychromatyzm płciowy czyli różnice w ubarwieniu między płciami. Ponadto u samców widoczna jest w okolicach kloaki tzw. „tarcza” tworzona przez kilka rzędów powiększonych i błyszczących łusek.

Rozmnażanie

Do sezonu rozrodczego dopuszczamy jedynie samice w pełni dorosłe i w doskonałej kondycji. Samica składa po jednym jaju w odstępie 3-4 tygodni, często pod kawałkiem kory, w ściółce czy pośród mchu, a nawet potrafi zakopać je w wilgotnym podłożu. Zazwyczaj trudno jest je nam znaleźć, ale jeśli już znajdziemy to z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że kolejne będą składane w tym samym miejscu. Jajo przekładamy do plastikowego pojemnika z wilgotnym substratem np. wermikulitem i inkubujemy w temperaturze 27°C – wydaje się, że w takiej temperaturze odsetek wyklutych samiczek jest nieco wyższy niż w przypadku stosowania innych temperatur (S.Hanig). W takich warunkach inkubacja powinna zakończyć się po ok. 3 miesiącach.

Najlepsze wyniki w odchowie uzyskujemy utrzymując maluchy w osobnych zbiornikach – doskonale do tego sprawdzą się przezroczyste pojemniki o wymiarach 9x15x21 cm, otwory w pokrywie jak i blisko dna pozwolą na prawidłową cyrkulację powietrza, o skromnym wystroju ułatwiające zachowanie w nim higieny, ale z możliwością ukrycia się jak i wspinania. W przypadku tak młodych jaszczurek należy przywiązywać szczególną uwagę do utrzymywania odpowiednio wysokiego poziomu wilgotności pamiętając o regularnym zraszaniu jak i stałym dostępie do wody, który ograniczy ryzyko odwodnienia – szczególnie groźne dla świeżo wyklutych organizmów. Wyklute maluszki karmimy muszkami owocówkami, wylęgiem świerszczy, skoczogonkami, szczeciogonkami (rybik cukrowy), małymi larwami jak i motylami barciaka. Nieodzowna jest też regularna suplementacja (w szczególności wapń) do każdego karmienia. W przypadku chowu w grupie dość szybko przyjdzie nam rozdzielać rodzeństwo – nie później niż w 3-4 miesiącu od wyklucia będzie dochodziło już do poważnych walk między maluchami.

Uwagi

Gatunek niezwykle łatwy w chowie jak i w hodowli. Gonatodes ocellatus można polecić wszystkim miłośnikom gadów, zarówno adeptom jak i tym bardziej zaawansowanym terrarystom. Gonatodes ocellatus nie podlega przepisom ustawy o ochronie przyrody i nie wymaga rejestracji po zakupie.
Opracowanie i źródła informacji
Redakcja jaszczurek na podstawie:
1. Gonatodes ocellatus Keeping nd Breeding the Eyespot Gecko – Sacha Hanig