Varanus timorensis – waran timorski

Varanus timorensis – waran timorski

Waran timorski (Varanus timorensis GRAY, 1831) to kolejny gatunek obecny w polskich hodowlach. W naturze zamieszkuje niektóre wyspy archipelagu Małych Wysp Sundajskich (m.in. Timor i Sawu) w południowej Indonezji (Böhme, 2003). Ich pierwotnym biotopem były lasy monsunowe z wielowarstwowym układem drzewostanu (gubiącym liście w porze suchej) i bogactwem gatunków roślin. Jednak wskutek działalności człowieka (w tym rabunkowej gospodarki leśnej) i kurczenia się powierzchni tych lasów musiały zaadaptować się do życia również w innych warunkach – na obszarach trawiastych form roślinnych, plantacjach palm, polach uprawnych i terenach skalistych (Schmutz & Horn 1985).

Zasięg występowania gatunku obejmuje tereny do wysokości 800 metrów n.p.m.(Eidenmüller 1986). Mapa zasięgu występowania

Choć są to jaszczurki nadrzewne, to często spotykane są również na ziemi wśród niskiej roślinności, między skałami jak i w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka.
To jedne z najbardziej płochliwych waranów, a skryty tryb życia dodatkowo utrudnia ich obserwację w środowisku naturalnym (King, 1993).

Tak jak i inne warany to doskonali łowcy, ale i nie pogardzą napotkaną padliną.
Jaszczurki w naturze żywią się podobnie jak ich inni mali kuzyni, preferują więc owady i inne bezkręgowce, okazjonalnie gady (gekony i małe węże), małe ssaki, jaja.

Nazewnictwo

Nazwa angielska: The Timor Monitor, Spotted Tree Monitor
Nazwa niemiecka: Der Timor-Waran
Nazwa czeska: Varan timorský

Synonimy

Varanus timorensis timorensis (GRAY 1831)
Monitor timorensis — GRAY 1831: 26
Tup[inambis] viridomaculatus GRAY 1831: 26 (nomen nudum)
Varanus timoriensis — DUMÉRIL & BIBRON 1836: 473 (emend. pro V. timorensis)
Varanus timerensis — MARTENS 1876 (in error)
Varanus timorensis — BOULENGER 1885: 323
Varanus timorensis — DE ROOIJ 1915: 152
Varanus timorensis timorensis — MERTENS 1937
Varanus timorensis timorensis — DE LISLE 1996: 139
Varanus timorensis — AST 2001
Varanus timorensis — BÖHME 2003
Varanus timorensis — DE LISLE 2009
Varanus (Odatria) timorensis — KOCH et al. 2013

Systematyka

Gromada: Reptilia – gady
Podgromada: Lepidosauria – lepidozaury
Rząd: Squamata – łuskonośne
Podrząd: Sauria – jaszczurki
Rodzina: Varanidae – waranowate
Rodzaj: Varanus
Podrodzaj: Odatria
Gatunek: Varanus timorensis

Długość życia

Około 15 lat.

Aktywność

Jak wszystkie warany – o dziennej aktywności.

Wygląd

To nieduże, atrakcyjne warany (należące do tzw. dwarf monitors) mogą osiągać długość całkowitą do ok. 65 cm., z czego około 25 cm. to długość tułowia.

Charakteryzują się szarym ubarwieniem (w różnych tonacjach i odcieniach, włącznie z wpadającym w czerń) z mniej lub bardziej regularnie rozłożonymi kremowymi lub jasnożółtymi plamkami.

Kolor i wzór u tego gatunku może być zmienny między poszczególnymi populacjami zamieszkującymi dane wyspy. Ponadto część osobników znajdujących się w prywatnych kolekcjach, a kupowanych jako Varanus timorensis należy do bardzo podobnego gatunku – Varanus auffenbergi zamieszkującego wyspę Roti położoną niedaleko Timoru. Różnice w ubarwieniu i wzorze między tymi gatunkami są nieraz bardzo subtelne co jeszcze bardziej utrudniało prawidłową identyfikację.

Terrarium

Terrarium o wymiarach 120x60x120 cm. (dł. x szer. x wys.) zaspokoi już potrzeby dorosłej pary. Nieodzowny jest „bogaty” wystrój : z licznymi konarami i gałęziami umożliwiającymi wspinaczkę i ukrycie się, skałki. Przy tym gatunku możemy pokusić się o obsadzenie terrarium naturalną roślinnością co na pewno zwiększy efekt wizualny i estetyczny zbiornika, a zarazem zapewni waranom poczucie bezpieczeństwa. Do tego celu możemy użyć mchów, różnorakich epifitów i pnączy. W ostateczności możemy też użyć sztucznych roślin – bardzo praktycznych, choć nie dających już tak oszałamiającego efektu w postaci fragmentu „prawdziwego lasu monsunowego” we własnym domu.

Dobrym pomysłem jest oklejenie przynajmniej tylnej ścianki płytą z dębu korkowego, korą innych drzew lub wykonanie/zakup strukturalnej ścianki np. ze styropianu.
Waranom tym należy zapewnić również kryjówki na różnych poziomach z których będą bardzo chętnie korzystać i spędzać w nich większość czasu.

Gruba warstwa wilgotnego podłoża, bujna roślinność wraz z dużym pojemnikiem na wodę zapewni odpowiedni poziom wilgotności w terrarium.

Oświetlenie

Ok. 12 godzin dziennie. UVB 5-8%.

Temperatura

W dzień 25-30°C z wyspą ciepła 35-40°C, z nocnymi spadkami o kilka stopni.

Wilgotność

Ok. 70-80% i nie powinna nigdy spadać poniżej 60%. Należy pamiętać o codziennym spryskiwaniu terrarium!

Żywienie

Podstawę diety(90%) tego gatunku powinny stanowić owady i inne bezkręgowce (świerszcze, szarańcze, karaczany), jako urozmaicenie larwy i ćmy mola woskowego oraz noworodki mysie. Sugeruje się sezonowe podawanie planktonu łąkowego (szarańczaki, ćmy, motyle, pająki, ślimaki), który zbieramy z terenów czystych, oddalonych od dróg.

Dymorfizm płciowy

Najlepszą metodą jest badanie diagnostyczne u lekarza weterynarii. Posiadając kilka dorosłych osobników możemy starać się rozróżnić płeć na podstawie dymorfizmu płciowego. Samice zazwyczaj są mniejsze, drobniejszej budowy, a samce o większej głowie i mają szerszą podstawę ogona.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową osiągają w wieku 2-3 lat, samice nawet powyżej 3 roku życia (Pianka i współpracownicy 2004). Gdy jedni hodowcy rozmnażają te warany bez żadnego ich przygotowania do sezonu rozrodczego, inni starają się odzwierciedlić naturalny cykl symulując porę deszczową. W tym celu obniżają lekko temperaturę i zwiększają wilgotność w terrarium. W kilka tygodni po zakończeniu zimowania zwierzęta odzyskują aktywność i rozpoczyna się okres godowy, podczas którego wielokrotnie kopulują. W 35 do 49 dni od kopulacji, samica składa od 4 do 11 jaj (Pianka i współ. 2004), które należy niezwłocznie przenieść do inkubatora. Najlepsze rezultaty daje inkubacja w wilgotnym substracie w temp. 28-30°C – w takich warunkach powinna trwać 119 – 126 dni (Eidenmüller 1986). Maksymalny zanotowany okres inkubacji u tego gatunku to 186 dni (Pianka i współ. 2004). Wyklute warany mierzą 14-17 cm i ważą ok. 4-6 gramów(Eidenmüller 1986, Bennett 1998). W kilka dni od wyklucia warany powinny zacząć pobierać pokarm – rozmiar zwierząt karmowych powinien być dopasowany do wielkości maluszków – w ciągu pierwszych 8 tygodni życia powinny podwoić swoją wagę. Niezbędna jest regularna suplementacja, witaminy, makro- i mikroelementy(w szczególności wapń). Przy opiece nad wyklutymi warankami, trzymając je razem należy zachować ostrożność bowiem zanotowano przypadki kanibalizmu wśród rodzeństwa urodzonego w niewoli(Geczy 2009). Osobniki agresywne powinny zostać odizolowane od rodzeństwa.

Uwagi

Dla wielu miłośników i znawców gadów waran timorski to „mały klejnot” wśród waranów.
Decydując się na zakup tych niezwykle pięknych jaszczurek powinniśmy mieć jednak świadomość, że w większości przypadków są to jaszczurki nerwowo reagujące na obecność człowieka, płochliwe (naturalna reakcja dzikiego zwierzęcia w naturze), nie akceptujące bliższych kontaktów z opiekunem. Mimo tego ich wygląd i nieduże rozmiary sprawiły, że stały się gatunkiem pożądanym w prywatnych kolekcjach.

Z racji swego charakteru waran timorski nie jest dobrym wyborem dla początkującego terrarysty.

Nieporozumienie dotyczące występowania tego gatunku w Australii i Nowej Gwinei, a spotykane w wielu opisach ma swą przyczynę we wcześniejszym zaklasyfikowaniu do Varanus timorensis kilku podgatunków, które w chwili obecnej są podniesione do rangi osobnych gatunków (m.in. Varanus tristis, Varanus scalaris, Varanus similis).

Już w 2003 r. prof. Wolfgang Böhme (wielki autorytet w świecie herpetologów) wyraźnie pisał o występowaniu tego gatunku na Timorze i okolicznych wyspach (i nigdzie indziej) – niezrozumiała jest więc niechęć do aktualizowania tak ważnych informacji przez portale i strony terrarystyczne.

 
Opracowanie i źródła informacji
Sebastian Holewa „varanus” i Piotr Prokulewicz „kurimu”

Na podstawie doświadczeń w chowie ” varanusa”
oraz:
A Guide to the Monitors Lizards of the World D.Bennett.
Notes on the Rearing and Reproduction of Varanus timorensis L.Sautereau i P.de Bitter.
Checklist of the living of the monitor lizards of the world W.Böhme.
¹ http://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Varanus&species=timorensis

Podziękowania dla Joanny „empiu” za redakcję i korektę.