Timon lepidus – jaszczurka perłowa

Timon lepidus – jaszczurka perłowa

Jaszczurki perłowe Timon lepidus (Daudin, 1802) to jedne z największych europejskich jaszczurek, osiągające nawet do 90 cm długości. Zwykle jednak długość ciała wraz z ogonem wynosi ok. 60-70 cm w przypadku samców oraz 50-55 cm w przypadku samic. Dymorfizm płciowy dorosłych jaszczurek tego gatunku jest bardzo wyraźnie zaznaczony. Samce, oprócz większej długości ciała, są również dużo masywniej zbudowane. Czaszka może być nawet dwukrotnie większa niż u samic. Barwa ciała bywa różna w zależności od podgatunku lub nawet lokalnej populacji. Grzbiet zwykle zabarwiony jest od żółto-zielonego aż po szmaragdowy. U samców barwy są intensywniejsze, u samic grzbiet ciała może mieć także kolor brązowy. Na tym tle u obu płci widoczne jest siatkowaty wzór, który tworzą bardzo drobne, czasami gęsto rozmieszczone, czarne plamki. Boki szyi i szczęki mogą być niebieskie lub nawet turkusowe. Spodnia część ciała jest zdecydowanie jaśniejsza, żółto-biała do kremowobiałego. Ubarwienie osobników podgatunku nevadensis jest zdecydowanie mniej żywe. Nawet u samców dominują odcienie szarości, beżu, brązów, a charakterystyczne niebieskie plamy na bokach bywają ledwie widoczne. Grzbiet ciała młodych osobników jest szaro-brązowy, brązowy lub zgniłozielony. Na tułowiu widoczne są białe, przeważnie czarno obrzeżone, owalne plamki.

Nazewnictwo

Nazwa polska: Jaszczurka perłowa

Nazwa angielska: Ocellated lizard

Nazwa niemiecka: Perleidechse

Nazwa czeska: Ještěrka perlová

Synonimy

• Lacerta lepida – DAUDIN 1802: 204
• Lacerta ocellata – DAUDIN 1802
• Lacerta margaritata – SCHINZ 1833
• Lacerta ocellata – DUMÉRIL & BIBRON 1839: 218
• Lacerta lepida – BISCHOFF et al. 1984: 181
• Lacerta lepida – MALKMUS 1990
• Lacerta lepida – ENGELMANN et al 1993
• Timon lepidus – MAYER & BISCHOFF 1996
• Lacerta lepida iberica – (fide PEREZ-MELLADO in SALVADOR 1998)
• Timon lepidus – ARNOLD et al. 2007
• Timon lepidus oteroorum – (CASTROVIEJO & MATEO 1998)
• Timon lepidus oteroi – (CASTROVIEJO & MATEO 1998)
• Timon lepidus oteroorum – MICHELS & BAUER 2004źródło reptile-database.org

Podgatunki

• Timon lepidus lepidus DAUDIN, 1802
• Timon lepidus nevadensis BUCHHOLZ, 1963
• Timon lepidus oteroorum CASTROVIEJO & MATEO, 1998
• Timon lepidus ibericus LÓPEZ-SEOANE 1884 – nie wszyscy badacze zgadzają się z wyodrębnieniem tego podgatunku, preferując podział jedynie na 3 pierwsze²źródło reptile-database.org

Jaszczurki perłowe to jedne z największych europejskich jaszczurek, osiągające nawet do 90 cm długości. Zwykle jednak długość ciała wraz z ogonem wynosi ok. 60-70 cm w przypadku samców oraz 50-55 cm w przypadku samic. Dymorfizm płciowy dorosłych jaszczurek tego gatunku jest bardzo wyraźnie zaznaczony. Samce, oprócz większej długości ciała, są również dużo masywniej zbudowane. Czaszka może być nawet dwukrotnie większa niż u samic. Barwa ciała bywa różna w zależności od podgatunku lub nawet lokalnej populacji. Grzbiet zwykle zabarwiony jest od żółto-zielonego aż po szmaragdowy. U samców barwy są intensywniejsze, u samic grzbiet ciała może mieć także kolor brązowy. Na tym tle u obu płci widoczne jest siatkowaty wzór, który tworzą bardzo drobne, czasami gęsto rozmieszczone, czarne plamki. Boki szyi i szczęki mogą być niebieskie lub nawet turkusowe. Spodnia część ciała jest zdecydowanie jaśniejsza, żółto-biała do kremowobiałego. Ubarwienie osobników podgatunku nevadensis jest zdecydowanie mniej żywe. Nawet u samców dominują odcienie szarości, beżu, brązów, a charakterystyczne niebieskie plamy na bokach bywają ledwie widoczne. Grzbiet ciała młodych osobników jest szaro-brązowy, brązowy lub zgniłozielony. Na tułowiu widoczne są białe, przeważnie czarno obrzeżone, owalne plamki.

Występowanie

: Najbardziej rozpowszechniony jest podgatunek Timon lepidus lepidus. Występuje on na terenie praktycznie całego Półwyspu Iberyjskiego (z wyłączeniem jego południowego skrawka), a także w Andorze, południowej Francji i północno-zachodnich Włoszech. Wschodnia Andaluzja, Murcja, południowa Kastylia oraz zachodnia Walencja to tereny występowania jaszczurek perłowych podgatunku Timon lepidus nevadensis. Przedstawiciele Timon lepidus oteroorum zasiedlają zdecydowanie najmniejszy teren, a miejsce ich występowania ograniczone jest w zasadzie wyłącznie do wyspy Sálvora u wybrzeży północno-zachodniej Hiszpanii.

Biotop

Zamieszkuje tereny nizinne, wyżynne, a także góry (obserwowano osobniki nawet powyżej 2000 m n.p.m.). Jaszczurki te preferują otwarte, dość suche tereny porośnięte krzewami, drzewami, jak również okolice pól uprawnych. Wykazują aktywność dzienną, jednak najgorętsze godzinny dnia spędzają zwykle w kryjówkach – wykopanych przez siebie norach, zagłębieniach w murze, stosach kamieni itp. Jaszczurki perłowe przebywają na ziemi rzadko wspinając się na drzewa. Zagrożone często zamiast błyskawicznej ucieczki wybierają walkę dotkliwie gryząc napastnika swoimi potężnymi szczękami. Są zwierzętami wybitnie terytorialnymi, szczególnie samce walcząc czasem zadają sobie poważne rany.

W naturze gody odbywają się między kwietniem, a majem. Zwykle w czerwcu samica składa od 5 do 24 jaj o wymiarach ok. 22 mm na 17 mm. Ich inkubacja, w zależności od warunków atmosferycznych, trwa 66 do 106 dni.

Terrarium

Im większe, tym lepsze. Dla pary dorosłych osobników minimalne wymiary terrarium to 150/80/50 cm (dł/szer/wys). Na podłoże najlepiej nadaje się sucha mieszanka piasku i żwiru. W terrarium powinno znajdować się kilka kryjówek (minimalnie po jednej dla każdego lokatora) z nieco wilgotniejszym podłożem. W kryjówkach tych jaszczurki spędzają noc oraz (jak sama nazwa wskazuje) chowają się spłoszone. Jako kryjówki można użyć drewnianej skrzynki z wieczkiem i owalnym wejściem w jednej ze ścian. Zbiornik hodowlany wyposażyć można również w kamienie (warto duży płaski kamień umieścić pod promiennikiem ciepła, żeby „trzymał” temperaturę) oraz udekorować konarami. Żywe rośliny w terrarium będą niszczone przez te ciekawskie jaszczurki. Niezbędnym elementem terrarium jest miseczka ze świeżą wodą.

Oświetlenie

Cykl około 12 godzinny. Jako oświetlenie najlepiej zastosować świetlówki rurowe, które charakteryzują się wysoką wydajnością świetlną. Dla terrarium o podanych wyżej wymiarach mogą to być 2 świetlówki o mocy 36W każda. Niezbędne jest również stosowanie naświetlania promieniami UV, czy to w postaci dodatkowej świetlówki (rurowej bądź kompaktowej) czy żarówki Ultra-Vitalux (o ile pozwala na to wysokość terrarium). Stosujemy zasadę im więcej światła tym lepiej, gdyż na kondycję naszych podopiecznych wpływa nie tylko obecność promieniowania UV, ale także intensywność samego widma widzialnego.

Ogrzewanie

Jako ogrzewanie najlepiej sprawdzi się zwykła żarówka reflektorowa (grzybek) o mocy dobranej do wielkości zbiornika oraz temperatury pomieszczenia, w którym terrarium się znajduje. Żarówkę należy umieścić w terrarium bliżej jednego z boków, aby jaszczurki miały gradient temperatur do wyboru.

Temperatura

W dzień 26-30°C, a pod promiennikiem do 40°C. Nocą może spadać do 20°C.

Wilgotność

Około 60%. Terrarium można delikatnie spryskiwać 2-3 razy w tygodniu. Ważne, aby podłoże w kryjówkach było stale wilgotne.

Żywienie

Pokarm głównie zwierzęcy, dostosowany do wielkości jaszczurek. W przypadku diety stosujemy zasadę im bardziej urozmaicona tym lepsza. Jaszczurkom podajemy świerszcze, karaczany, szarańcze, drewnojady. Dobrym urozmaiceniem i bogatym źródłem wapnia są oseski mysie (duże samce bez problemu poradzą sobie nawet z bieguskiem) oraz ślimaki (podajemy ze skorupką), np. hodowlane z rodzaju Achatina. W sezonie ciepłym warto korzystać z dobrodziejstw natury (pasikoniki, ćmy, ślimaki, itp.).

Dymorfizm płciowy

U dorosłych osobników bezproblemowe. Oprócz dużo masywniejszej budowy ciała, ogromnej czaszki, samce mają grubszą podstawę ogona oraz dużo większe pory udowe.

Rozmnażanie

 

Zimowanie

Moim zdaniem niezbędne, aby pobudzić ten gatunek do odbycia godów. Należy zbadać kał jaszczurek pod kątem obecności pasożytów pamiętając, że tylko zupełnie zdrowe osobniki nadają się do zimowania. Przygotowania do hibernacji należy rozciągnąć w czasie około miesiąca (np. zacząć pierwszego grudnia) stopniowo zmniejszając temperaturę do około 12°C oraz skracając czas oświetlenia do 6h. Po tym czasie należy umieścić jaszczurki w osobnych pojemnikach z wilgotnym podłożem. Doskonale sprawdzają się plastikowe pojemniki z przykrywką. W środku umieszczamy wilgotny piasek wykopując w nim dołek dostosowany do wielkości jaszczurki, który przykrywamy np. kafelkiem. W pojemniku tym nie może zabraknąć płytkiego naczynia z wodą. Pojemniki z jaszczurkami umieszczamy na okres około 8 tygodni w temperaturze 4-7°C. Przed umieszczeniem jaszczurek w pojemnikach należy je zważyć, następnie w trakcie hibernacji raz w tygodniu kontrolować ich masę, pamiętając że w przypadku utraty więcej niż 15% masy ciała należy przerwać proces. Po upływie 8 tygodni ponownie w czasie około miesiąca przywracamy normalne warunki temperaturowo-oświetleniowe.

Gody

Do kopulacji zwykle dochodzi w czasie od 1 do 3 tygodni po przywróceniu normalnych warunków w terrarium. Samiec nadyma się, okrąża samicę a następnie stara się ją uchwycić szczękami za ogon lub okolicę lędźwi. Gdy mu się to uda zawija swoje ciało wokół jej zbliżając kloaki w celu wprowadzenia hemipenisa. Samiec kopuluje z samicą wielokrotnie, a proces ten trwa jednorazowo około 3 do 10 minut. Po około 1-1,5 miesiąca od skutecznej kopulacji samica zaczyna poszukiwać w terrarium najlepszego miejsca na złożenie jaj. Zwykle wybiera jedną z kryjówek z wilgotnym podłożem, którą następnie stara się zupełnie zasypać pozostałym podłożem w terrarium. Samica może składać jaja nawet do 3 razy w ciągu sezonu a ich ilość w miocie waha się od 5 do nawet 20.

Inkubacja

Jaja należy delikatnie przenieść do inkubatora pamiętając, aby ich nie odwrócić. Dobrym podłożem do inkubacji jest wermikulit zmieszany z wodą w wagowym stosunku 1:1. Jaja inkubujemy w temperaturze 26-29°C. Młode jaszczurki perłowe wykluwają się po około 85-120 dniach inkubacji mierząc około 11cm.

Wychów młodych

Po wykluciu jaszczurki przenosimy na okres około tygodnia (do czasu zresorbowania woreczka żółtkowego) do niewielkiego pojemnika, którego dno wykładamy np. ręcznikami papierowymi. Maluchy na początku piją wodę w postaci kropel, dlatego też pamiętamy o delikatnym zraszaniu. Po kilku dniach od wyklucia maluchy zaczynają przyjmować pokarm – świerszcze, karaczany, barciaki, mączniki dostosowane do ich wielkości. W tym czasie można już młode przenieść do terrarium, w którym panują warunki identyczne jak dla dorosłych. W dobrych warunkach jaszczurki perłowe szybko rosną osiągając dojrzałość płciową w wieku 2-3 lat.

Opracowanie i źródła informacji
Opracowanie:
Tomasz Kwiatkowski 'Arhoril’ na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury:

• 1. Ingo Kober: Die Perleidechse. Timon lepidus, 2004
• 2.http://reptile-database.reptarium.cz/species.php?genus=Timon&species=lepidus&search_param=%28%28species%3D%27lepidus%27%29%29
• 3.www.lacerta.de
• 4.www.herpetologia.waw.pl