Oceń 1 gwiazdka2 gwiazdki3 gwiazdki4 gwiazdki5 gwiazdek [6]
Loading...
6435
Jaszczurki – Artykuły

Stosunek wapnia do fosforu w diecie legwana zielonego (Iguana iguana)

Stosunek wapnia do fosforu w diecie legwana zielonego (Iguana iguana)

Legwan zielony (Iguana iguana) jest gatunkiem, którego przykładem najlepiej się posłużyć, ponieważ jest okazałą, okazową, inteligentną, szybko rosnącą roślinożerną jaszczurką trzymaną w wielu ogrodach zoologicznych (także w wielu domowych terrariach). Legwany zielone są szczególnie ulubionym obiektem dla handlarzy zaopatrujących sklepy zoologiczne (w przybliżeniu milion sztuk (!) jest importowanych co roku do Stanów Zjednoczonych i blisko drugie tyle (!) do Wielkiej Brytanii, na kontynent europejski i do Azji). Jednak nawet przy tym poziomie handlu sytuacja legwanów nie stanowi problemu ponieważ rozmnażanie tego gatunku w warunkach niewoli jest bardzo efektywne. Zagrożone w naturalnym środowisku są tylko niektóre populacje.

Legwany zielone są zwierzętami łatwymi w hodowli i obsłudze ponieważ są stosunkowo duże i mogą być brane i przytrzymywane przez personel medyczny bez żadnych negatywnych konsekwencji do pobierania próbek krwi i pomiarów wzrostu masy ciała, co wykonuje się do dokumentowania zarówno u zdrowych jak i chorych osobników. Przy prawidłowym żywieniu i pielęgnacji rosną aż do osiągnięcia dojrzałości (chociaż nie zawsze osiągają pełną dojrzałość płciową) około 2 – 2,5 roku, a w warunkach naturalnych do osiągnięcia dojrzałości fizycznej i płciowej wymagają jeszcze dodatkowo 1 – 2 lat. Do prawidłowego żywienia i chętnego pobierania można stosować miejscowe lub zakupione w sklepach świeże warzywa (ważne dla zwierząt trzymanych w pomieszczeniach zamkniętych). Niektóre legwany tolerują gorsze diety niż idealne, często wytrzymują na skromnych, wręcz wyniszczających, które jeżeli w porę nie zostaną poprawione spowodują spowolnienie wzrostu szkieletu, aż do całkowitego zatrzymania.

Rosnące legwany potrzebują dobrze zrównoważonej diety zawierającej odpowiednią ilość wapnia, bez towarzyszącego jej nadmiaru fosforu (powodowanego wieloma przyczynami), z tego prostego powodu, że wapń jest niezbędnym składnikiem przewodzącym następującym procesom fizjologicznym:

– wzrost i prawidłowy stan szkieletu i uzębienia;
– funkcjonowanie mięśni szkieletowych, gładkich i sercowych;
– przewodzenie impulsów nerwowych z i do mózgu i rdzenia kręgowego;
– krzepnięcie krwi;
– wymiana komórkowa.

Choroby kości spowodowane nadmiarem fosforu w stosunku do wapnia

Jeżeli diety zawierają zbyt dużo fosforu w stosunku do wapnia organizm wkłada wszystkie siły do ustabilizowania ich stosunku (Ca : P) przez odzyskanie wapnia z plazmy krwi, z tkanek zawierających wapń, czyli przede wszystkim kości. W momencie, kiedy wapń jest przemieszczany z tkanek, w których był przechowywany, szybko dochodzi do znaczących zmian.

Schorzenie nazywane „osteodystrofią włóknikową” (osteodystrophia fibrosa) to poważne zaburzenie metabolizmu wapnia, fosforu i magnezu już wcześniej rozpoznany jako główny problem medyczny zwierząt w ogrodach zoologicznych w ogólności, a u legwanów w szczególności. Przykładowo małpy żywione niezrównoważoną mineralnie dietą szybko zaczynają wykazywać objawy deformacji szkieletów; właściciele małp i personel niektórych ogrodów zoologicznych nazywa to schorzenie „paraliżem klatkowym” lub „gumową szczęką”. Podobnie u drapieżników, szczególnie kotowatych karmionych w większości lub wyłącznie mięsem mięśniowym następuje raptowny spadek masy kostnej i w rezultacie dochodzi do łamikostu. Choroby te związane z żywieniem były czasem błędnie nazywane „wadliwą osteogenezą”, która jest dziedzicznym zaburzeniem obserwowanym u wielu zwierząt (z człowiekiem włącznie).

Szczęśliwie wiele wiedzy na temat żywienia przyswojono sobie w ciągu ostatnich 30 lat. W konsekwencji zebrano wiele doświadczeń w wyniku obserwacji i eksperymentów. Wielu gatunkom zmieniono ogromnie diety i w rezultacie wprowadzenia wielu związków mineralnych i witaminowych dziś obserwuje się zaburzenia już raczej rzadko. Szkoda, że nie uczyniono tego do końca z dietami, które są stosowane dla legwanów. Główną winę ponosi tu ignorancja, chociaż niewinna w intencjach. Jednym z bardziej powszechnych źródeł informacji na temat hodowli legwanów jest personel sklepów zoologicznych. Jeżeli osoby te są wyszkolone, doświadczone i wyposażone w odpowiednie materiały, wtedy klient dostaje adekwatne i prawdziwe informacje; natomiast jeżeli sprzedawca jest niedoświadczony i mówi tylko tak, aby towar w sklepie został sprzedany, to rezultatem prawdopodobnie będzie uzyskanie błędnych informacji, w wyniku których popełnione zostaną błędy żywieniowe w czasie opieki nad nowo nabytym zwierzęciem.

Jednym z symptomów braku równowagi pomiędzy wapniem a fosforem jest to, że gruczoł w szyi legwana (przytarczyce; występujące w postaci par – przedniej i tylnej) wydziela hormon (parathormon) uruchamiający wapń zmagazynowany w kościach, przyłącza go do plazmy krwi i płynów tkankowych i w rezultacie wapń jest tracony wraz z moczem. Jeżeli straty te nie są kontrolowane i uzupełniane to dochodzi do schorzenia nazywanego metaboliczną chorobą kości (MBD). Wczesnym objawem tego zaburzenia jest stopniowe obrzmiewanie kończyn i przeważnie kości szczękowych, które stają się wyraźnie krótsze i kabłąkowate. To, co na pierwszy rzut oka wygląda jak gruba kończyna w rzeczywistości jest ostrym rozmiękczeniem kości i zanikającą tkanką mięśniową (i obrzęków spowodowanych przenikaniem płynu naczyniowego do przestrzeni pozanaczyniowej przez ściany naczyń, które utraciły szczelność). W momencie, gdy kości są zaatakowane może dodatkowo dojść do obrzęków i kalectwa. W ekstremalnych przypadkach dochodzi do drżenia mięśni, skurczów (tężyczkowych), czasami paraliżu i nawet śmierci. Jeżeli zaatakowane kości zostaną silnie naciśnięte łamią się lub rozpadają. Jeżeli zaatakowane są także kręgi to mogą one ulegać rozpadowi, a to w dalszym działaniu obejmuje także więzadła kręgosłupa. Jeżeli zaatakowane zostają kości żuchwy to następuje nie tylko proces zwiększającego się obrzmienia, ale również stają się łukowate. Dzieje się tak, ponieważ język swoją środkową częścią jest przytwierdzony do wewnętrznej strony dolnej szczęki (żuchwy), więc siły działających mięśni języka powodują powstawanie łukowatego kształtu. Nie oznacza to, że dolna szczęka i czaszka nie są tak samo delikatne, jednak na czaszkę nie działają takie siły naprężające, dlatego deformacje obejmują tylko dolną szczękę.

Tabela 1. Warzywa i owoce o niepożądanych ilościach wapnia i fosforu

Produkt Ca (mg/240ml) P (mg/240ml) Ca:P
Banany 7 22 1:3,10
Brokuły 85 140 1:1,65
Brukselka 36 161 1:4,48
Kukurydza 16 206 1:12,90
Ogórki 10 21 1:2,10
Winogrona 19 35 1:1,80
Sałata (lodowa) 17 40 1:2,40
Grzyby 19 131 1:6,90
Pomidory 11 29 1:2,60

Choroby metaboliczne kości na ogół powiązane są z dietami, na które składają się: sałata, marchew, dynia, ogórki, melony, winogrona, banany i inne owoce; niektóre rośliny zielone takie jak szpinak (Spinacia oleracca), który mimo, że zawiera odpowiedni stosunek wapnia do fosforu, to zawiera także kwas szczawiowy, który wchodząc w reakcję z wapniem dając szczawian wapniowy (słabo rozpuszczalną sól); i bezkręgowce takie jak mączniki (Tenebrio molitor) oraz świerszcze (Acheta domestica). Każdy z wymienionych produktów jest bogaty w fosfor, ale niezwykle ubogi w wapń (zobacz tabela 1). Nie tylko wapń będzie stracony w przypadku zjedzenia przez legwany dużej ilości szpinaku, ale nadmiar szczawianu wapnia może uszkodzić nerki w stopniu wystarczającym, aby wywiązała się mocznica i nastąpiła śmierć na skutek niewydolności nerek.

Choroby metaboliczne kości MBD wywołane niedoborami cholekalcyferolu („krzywica”)

Krzywica, inaczej forma metabolicznej choroby kości charakteryzuje się demineralizacją kości i niewydolnością mineralizacji chrząstkowej (chrząstki nasadowej odpowiedzialnej za wzrost kości) z braku dostępnego wapnia, co może lub nie, być spowodowane przyczynami żywieniowymi lub środowiskowymi (brak światła słonecznego lub źródła odpowiedniego światła ultrafioletowego) polegającymi na deficycie cholekalcyferolu (witamina D3). W pokarmach nie ma przetworzonej witaminy D (prowitamin np. ergokacyferol) lub legwany nie są wystawione na promieniowanie ultrafioletowe o odpowiednim widmie (UVB 280 – 315 nm). W rezultacie z obu tych przyczyn następuje redukcja absorpcji jelitowej wapnia.

W okresie od XVII do XX wieku wiele dzieci, które pracowały w kopalniach i fabrykach w okresie industrializacji Anglii i Walii cierpiały na krzywicę ponieważ przebywały pod ziemią lub w ciemnych pomieszczeniach zamkniętych przez wiele godzin dziennie i w ten sposób były pozbawione dostępu do światła słonecznego. Tak więc dzieci te były pozbawione możliwości absorpcji wapnia z diet aby uzupełnić zapotrzebowanie swojego organizmu na wzrost i ogólny rozwój. Fakt, że ich diety także były deficytowe, a powietrze, którym oddychały stale zadymione tylko pogarszało ich sytuację. Oczywiście wielu dorosłych pracowników także przebywało w takich warunkach, ale ponieważ ich kości zakończyły już proces wzrostu to efekt nie był aż tak głęboki.

Kości to tkanka dynamiczna, oznacza to, że „obrót metaboliczny” jest prawie stały. Niewielkie ilości są odbierane i odkładane każdego dnia. W sytuacji nieprawidłowej absorpcji wapnia z jelita grubego, do której potrzebny jest cholekalcyferol, kości mogą zostać zaatakowane, co w rezultacie sprawi, że zaczną one cienieć i słabnąć. Można je wzbogacić, aby stawały się grubsze, ale nie zawsze będą mocniejsze.

Zamiast formować substancję kostną przez mineralizację chrząstki według ogólnego „wzorca” na zakończeniach rosnących kości, kości poszczególnych osobników mają tendencję do ulegania w różnym stopniu przerostowi (hipertrofia i hiperplazja). Takie kości pozostają bardzo słabo zmineralizowane i w związku z tym miękkie. Jedną z charakterystycznych cech krzywicy są formacje zgrubień zwanych „krzywiczymi rozetkami” w miejscach łączących żebra z chrząstkami. Struktury te są okrągłymi zgrubieniami, które są dobrze widoczne w czasie każdego oddechu. Dodatkowo zakończenia kości nóg mogą być zgrubiałe lub trapezowate, a kości przylegające mogą stać się wyraźnie wybrzuszone. Obie te cechy anatomiczne (i patologiczne) zmienione są próbami organizmu do wzmocnienia osłabionej tkanki kostnej. Badania radiograficzne wykazują zmiękczenie (zmniejszenie gęstości radiologicznej) tkanki kostnej wspomnianych wcześniej rozetek krzywiczych. Zdjęcia rentgenowskie ujawniają niewielkie lub niewidoczne mineralizacje kości. Zewnętrzne warstwy kości (podokostnowe) także wykazują oznaki cienienia. Złamania, szczególnie kręgosłupa, miednicy lub kości długich także są często odnotowywane.

Rola cholekalcyferolu

Brak dostatecznej ilości cholekalcyferolu jest ważnym czynnikiem wywołującym krzywicę. Legwany są gadami heliotermicznymi, więc do termoregulacji i podniesienia temperatury ciała potrzebują światła słonecznego. Światło ultrafioletowe i słoneczne jest potrzebne do syntetyzowania cholekalcyferolu (z prowitamin). Nieszczęśliwie nie wszystkie klatki, w których eksponuje się legwany w zoo wyposażone są w sztuczne oświetlenie, które ma właściwe widmo dostarczające światła ułatwiającego biosyntezę niezbędnych do życia witamin. Może być to naprawione przez zamontowanie oświetlenia dostarczającego pełnego spektrum, które przyczyni się do przywrócenia wewnętrznego metabolizmu prowitaminy D w dostępny aktywny cholekalcyferol.

Szczęśliwie większość form chorób metabolicznych kości jest uleczalnych. Nawet, jeżeli ukazywały się pierwsze większe zmiany, wiele zaatakowanych legwanów powracało do normalnego stanu w okresie kilkunastu miesięcy od rozpoczęcia efektywnego leczenia.

Patologia mineralizacji spowodowana nadmiarem cholekalcyferolu i wapnia

Cholekalcyferol jest potrzebny legwanom (i wielu innym zwierzętom) do wspomożenia absorpcji rozpuszczonych soli wapnia z trawionego pokarmu w jelicie grubym. Dieta zawierająca zbyt wiele cholekalcyferolu i zbyt wiele Ca może zainicjować zmiany w tkankach szkieletu i tkankach miękkich legwanów. Niektóre ze składników pokarmowych są podawane w takiej formie, że legwany nie mogą absorbować cholekalcyferolu. Jak porównują patolodzy, którzy wykonywali dokładnie tysiące sekcji i badań histologicznych gadów pochodzących z niewoli (w tym również wiele legwanów), że skarmianie psich, kocich i małpich pokarmów i zidentyfikowane zmiany patologiczne w tkankach miękkich są niedwuznacznie konsekwencją stosowania eksperymentalnych dawek doustnych cholekalcyferolu. Pierwsze publikacje, dotyczące hipercholekalcyferolemii u legwanów opracowane były już w 1970; co interesujące, odnosiła się do powikłań u legwana, którego właściciel uzupełniał dietę zalecaną legwanom preparatami doustnymi zawierającymi cholekalcyferol.

Przeczytaj też  Zachowania jaszczurek związane z rozrodem

Niezmienne prawie jest to, że wraz z pobraniem zbyt wielkich ilości przetworzonego (w przeciwieństwie do syntetyzowanego endogennie) cholekalcyferolu następuje absorpcja nadmiaru wapnia. Rezultatem podwyższonego poziomu wapnia we krwi, który przyczynia się do osadzania soli wapnia w tkankach, które powinny być giętkie i elastyczne i w których hydroksyapatyt wapnia jako związek nierozpuszczalny nie powinien być obecny. Tak więc kliniczne objawy hipercholekalcyferolemii (indukowane przez źródła przetworzonego cholekalcyferolu podawanego w nadmiarze) występują w organach z tym powiązanych: w mięśniu sercowym, aorcie i dużych naczyniach mięśniowych (wapnica serca [calcinosis cordis], niewydolność mięśnia sercowego, arterioskleroza); drogach oddechowych, oskrzelach i płucach (nadciśnienie płucne, duszność); przełyku, żołądku i jelitach (dysfagia, zahamowanie perystaltyki, chroniczna niestrawność, zaparcia); nerkach, moczowodzie i pęcherzu moczowym (niewydolność nerek, mocznica, wapnica pęcherza moczowego [calcinosis urocysticus]); organów płciowych, szczególnie jajowodów i nasieniowodów (zaparcie jaja, zaburzenia w reprodukcji); skóry (wapnica skóry [calcinosis cutis]); śledziony (wapnica mięśni [calcinosis musculorum], arterioskleroza, martwica niedokrwienna śledziony); mózgu i rdzenia kręgowego (arterioskleroza, miąższowa i wapnica oponowa).

Niektóre autorytety zalecają karmienie legwanów pokarmami dla kotów, psów czy małp. Nie dowiedziono, aby wiele legwanów otrzymujących tę dietę, bardzo smaczną i sformułowaną dla psów i kotów oraz naczelnych preferowało ją bardziej niż liście zielonych warzyw (które są dla nich bardziej naturalną dietą). Jednak pokarmy te nie zostały sformułowane z myślą o legwanach, więc nie powinny być używane do ich karmienia. Ponieważ zawierają zbyt wysoki poziom przetworzonego cholekalcyferolu. Spożycie zbyt wielkiej ilości wapnia bez towarzyszącego temu zwiększenia cholekalcyferolu nie prowadzi do sytuacji problematycznych, a rezultatem jest tutaj niewielka absorpcja i zwiększony poziom wapnia odprowadzanego wraz z odchodami.

Jeżeli przyczyną hiperkalcemii jest przeładowanie pokarmowe, legwany powinny być leczone. Szczęśliwie opracowano już efektywne leczenie zawyżonego poziomu wapnia we krwi i tkankach miękkich i usuwanie szkodliwych skutków tego stanu. Jednak działanie całkowicie zapobiegające tym stanom musi być zwrócone na podawanie pokarmów zielonych legwanom i innym jaszczurkom liściożernym.

Resorpcja jaj jako odpowiedź na poziom wapnia we krwi

Jaja legwanów są czasami resorbowane przed ich złożeniem. Jest to zjawisko naturalne w obiegu białek, tłuszczów i wapnia z bogatego w te składniki żółtka. Przez okres odkładania żółtka i skorupy jaja, poziom wapnia we krwi samicy legwana jest znacząco podniesiony, ale ten wysoki poziom jest chwilowy i ma tendencje do samoistnego ograniczania. Podobnie, przez okres resorpcji jaj poziom wapnia we krwi jest podwyższony. Dorosły samiec legwana lub samica poza okresem rozrodu posiada normalny poziom wapnia we krwi kształtujący się w granicach 104 – 136 mg/l. (!Acuňa, Köhler 1974, podają 7,2 – 13,23 (10,83), a Anderson 9,7 – 14,1 mg/dl) W niektórych przypadkach ciężarne samice legwanów mają poziom wapnia podniesiony do 900 mg/l. Samice, które zresorbowały jaja mają poziom wapnia podniesiony aż do wysokości 1510 mg/l. W ciągu kilku tygodni te nienormalne poziomy są redukowane do normalnej granicy, bez żadnej interwencji, czy jakiegokolwiek działania.

Powyższe dane ukazują możliwości legwanów w uruchomianiu wapnia z rezerw szkieletowych. Przed rozpoczęciem kuracji u samic legwanów w kierunku likwidowania hiperkalcemii powinno się mieć całkowitą pewność, że nie produkuje ona jaj czy ich właśnie nie resorbuje.

Żywienie legwanów zielonych

Jeżeli to tylko możliwe, to pokarm podawany legwanom powinien mieć ustabilizowany [stosunek Ca : P jak 2 : 1 (niektóry autorzy podają 1,5 : 1) (tabela 1)]. Tak długo jak nie będzie podawany przetworzony cholekalcyferol nadwyżki wapnia będą wydalane z odchodami. Jeżeli podaje się odpowiednią liściastą dietę (tabela 3) to uzupełnianie preparatami mineralno witaminowymi jest moim zdaniem już niepotrzebne (!). Również karmienie bardziej „naturalnymi” dietami wzbogacanymi niewielkimi ilościami pokarmów stanowiących kompleksy węglowodanowe zastosowanymi dla poprawienia wzrostu i rozwoju, dla uniknięcia chorób kości, mineralizacji tkanek miękkich, chorób związanych z żywieniem, czyli zaparć, biegunek i wzdęć, często przynoszą oczekiwane rezultaty zwłaszcza w pierwszych dniach czy tygodniach od ich wprowadzenia.

Tabela 2. Pożądane do skarmiania warzywa i ich stosunek wapnia do fosforu

Warzywo Ca (mg/240ml) P (mg/240ml) Ca : PO4
Liście z buraków 188 80 2,35
Liście brokułowe 349 89 3,92
Łodygi brokułów 111 47 2,36
Kapusta (bez liści zewnętrznych) 429 72 5,95
Kapusta pekińska 400 72 5,56
Boćwina 300 100 3,00
Kapusta liściasta (Brasica oleracea var. acephala) 414 150 2,76
Mniszek lekarski 168 70 2,40
Endywia (Cichorium endivia) 104 39 2,66
Jarmuż 390 134 2,91
Kalarepa 390 120 3,25
Liście gorczycy 582 168 3,46
Liście rzepy 694 98 7,08
Rukiew wodna (Nasturtium officinale) 53 15 3,53

Dla dodatkowego uzupełnienia: kwiatostany brokułów zawierają 85 mg Ca i 140 mg P, stosunek Ca:P wynosi 0,41:1; liście brokułów zawierają 349 mg Ca i 89 mg P, stosunek Ca:P wynosi 3,92:1. Tak więc różne partie tej samej rośliny charakteryzują się różnymi wartościami pokarmowymi.

Tabela 3. Idealna dieta dla legwana zielonego (Iguana iguana)

Duże ilości Mniejsze ilości Uzupełnianie
Niedojrzała, rozdrobniona gorczyca
Kapusta liściasta
Jarmuż
Kapusta pekińska
Kapusta napa (odmiana pekińskiej)
Liście rzepy
Liście brokułowe
Liście morwy
Kwiaty i liście hibiskusa
Świeże liście i kwiaty mniszka inasturcji
Cilantro (?)
Escarole (odmiana endywii)
Endywia
Odmrożone mrożonki mieszanki warzywnej
Pieczone dynie żółte, pomarańczowe i zielone
Mieszanka fasoli, groszku, soczewicy jako ziarno i kiełki
Namoczone w wodzie pelety z lucerny
Płatki róży (z roślin wolnych od chemicznych środków ochrony roślin)
Świeże owoce (dojrzałe papaje, mango, kiwi, figi, rozdrobnione jabłka)
Sporadycznie ser sojowy tofu
Jaja gotowane na twardo
Gotowany ryż brązowy
Pieczywo pełnoziamiste
Papka z gotowanej mieszanki ziaren (bez sera)

Legwany mogą rozróżniać kolory czerwony, żółty, pomarańczowy i zielony, dlatego przy przygotowywaniu karmy trzeba zadbać, aby była wizualnie atrakcyjna. Ogólnie legwany są karmione kilka razy w tygodniu. Młode zwierzęta, które rosną bardzo szybko potrzebują częstszego karmienia niż dorosłe, którym jedzenie podaje się 3 – 4 razy w tygodniu. Przy karmieniu obowiązuje następujący schemat:

– wyklute, mierzące 85 mm (długość mierzona od pyska do kloaki) powinny być karmione codziennie;
– roczniaki mierzące około 175 mm powinny być karmione najwyżej 5 razy tygodniowo;
– dorosłe (3 lata i starsze) mierzące około 350 mm zwykle powinny dostawać jedzenie 3 – 4 razy tygodniowo.

Powinno się pamiętać, że ciężarne samice legwanów nie będą jadły w czasie, kiedy jajowód wypełniony jest jajami.

Częstotliwość karmienia także jest uzależniona od aktywności legwanów, ich stanu fizjologicznego, średniej temperatury otoczenia oraz treściwości i jakości diet. Efektem stanu fizjologicznego będzie apetyt, który także musi być pod uwagę, ponieważ czynnik ten bardzo wpływa na zapotrzebowanie na mikro i makroelementy.

Jakość pokarmów jest o tyle ważna, że determinuje ilość potrzebnych do skarmienia produktów. Przykładowo pokarmów zawierających duże ilości wody, małe ilości włókna i innych składników pokarmowych takich jak melony i dojrzałe świeże owoce trzeba zużyć więcej niż pokarmów o identycznej masie takich jak świeże zielone liście czy pełnoziarnisty chleb (!).

Czynniki wpływające na jakość pokarmów to:
– zawartość wody (wilgotność);
– zawartość energii (kJ) na jednostkę suchej masy;
– zawartość związków mineralnych wyrażona w oparciu o suchą masę;
– stosunki pomiędzy związkami mineralnymi (np. Ca : P : Mg);
– możliwość asymilowania zawartych w pokarmach energii.

Przykładowo, sałata lodowa znana jest z niskiej zawartości wapnia i wysokiej zawartości fosforu (tabela 1); więc nadmierne jej skarmianie dla legwanów może spowodować metaboliczne powikłania. A ponieważ sałata ta zawiera również dużą ilość wody, to legwany muszą zjeść jej bardzo dużo, aby pobrać chociaż minimalną ilość składników pokarmowych. Pokarmy, które składają się z łatwo strawnych i przyswajalnych prostych węglowodanów (cukier) powodują tendencję do otyłości, fermentacji i wzdęć. Pokarmy lepszej jakości charakteryzują się kompleksową kompozycją węglowodanów, szczególnie celuloza, która musi być przyswajana przez mikroorganizmy bytujące w przewodzie pokarmowym (w przypadku legwanów w rozrośniętej okrężnicy).

Legwany potrzebują pokarmów smacznych stale sprawdzanych pod względem wartości pokarmowych, nie zawierających składników wręcz szkodliwych (sałata lodowa, brukselka, kukurydza, winogrona i namoczony pokarm dla naczelnych). Jeżeli legwany karmione są ubogimi pokarmami lub pokarmami o deficytach żywieniowych (i są do nich przyzwyczajone w takim stopniu, że nie chcą przyjmować nowych produktów), to należy pokarmy te mieszać z „dobrymi” i podawać w formie mieszaniny stopniowo wycofując z niej składniki „złe”, aż do całkowitego przejścia na prawidłowe żywienie.

Chociaż legwany mają mocne szczęki i wiele zębów, to jednak nie żują pokarmów przed połknięciem; raczej odbywa się to na zasadzie odrywania niewielkich kawałków liści od większej całości i połykania. Jeżeli dwa lub trzy legwany trzymane są razem to najlepiej pokarmy rozstawiać na więcej niż jednym naczyniu, ponieważ pozwala to unikać nieporozumień o najbardziej preferowane rodzaje pokarmów. Innym sposobem postępowania jest przygotowywanie wieloskładnikowych mieszanek czy sałatek, które wyeliminują zbędne dodatki witaminowe (jeśli są dostarczane) i zapewnią każdemu osobnikowi „pełną część” z całości. Doradzane jest to jako odpowiednie, jeżeli legwany trzymane są po dwa lub więcej, czy w dużych grupach o różnych rozmiarach ciała. Po przygotowaniu kilku punktów pokarmowych, ilość potrzebna stanie się widoczna.
Legwany powinny być karmione pomiędzy godziną 11°° a 14°°, ponieważ jedzą one najchętniej po nagrzaniu się od źródła ciepła. Poza tym będą miały czas od południa na trawienie przyjętego pokarmu. Mikroflora jelitowa obecna w przewodzie pokarmowym najskuteczniej działa w temperaturze 29 – 35 °C. Bardzo pomocne dla przygotowania strawionego pokarmu do asymilacji jest, aby istniały ciepłe miejsca, w których jaszczurki będą mogły wygrzewać się przez 1 – 2 godziny.

Organy należące do układu trawiennego legwanów są przystosowane do wykorzystywania diet składających się głównie z włókna roślinnego podobnie jak dzieje się to w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy, chociaż podobieństwo jest tylko ogólne ponieważ tam fermentacja przebiega w wielokomorowym żołądku, a u legwanów w rozszerzonej okrężnicy.

Niektóre legwany w niewoli będą akceptować i preferować czy przyzwyczajać się do nienormalnej diety zawierającej białko zwierzęce w formie owadów, pająków i innych małych bezkręgowców, małych jaj i gryzoni takich jak noworodki mysie i szczurze. Żaden jednak z tych pokarmów nie jest właściwy dla legwanów (!). Wiele legwanów może także pozostawać zdrowymi i na zewnątrz nie wykazywać objawów metabolicznych chorób kości.

W swoim środowisku naturalnym legwany zielone generalnie ograniczają się do spożywania diety roślinnej w formie liści, kwiatostanów, pędów i miękkich owoców . Chociaż młode legwany często są gorliwymi zjadaczami owadów i pająków, to jednak ich przystosowania morfologiczne dostosowane są do pobierania głównie diety roślinnej. Pierwsze w Polsce urodzone w niewoli legwany (Chorzów 1994) niechętnie przyjmowały podawane im owady (Brachaczek). Mamy tu do czynienia z dużym zapotrzebowaniem na białko u rosnących i rozwijających się młodych osobników przez pierwsze 1 – 2 lata ich życia i chociaż bezkręgowce i inne małe zwierzęta mogłyby zaspokoić zapotrzebowanie na to białko, roślinne źródło może dostarczyć odpowiednich składników pokarmowych potrzebnych do wzrostu i rozwoju. W miarę dojrzewania legwanów, ich zapotrzebowania pokarmowe są skierowane głównie na potrzeby bytowe, więc dieta składająca się z liści warzyw zawierających stosunkowo wysoki poziom wapnia w stosunku do fosforu w pełni te potrzeby zaspokoi (tabela 2).

Przeczytaj też  Diploderma splendidum (dawniej Japalura splendida) - Raport rozmnożenia

Wielu opiekunów legwanów dają swoim podopiecznym takie owoce jak kiwi, truskawki, melony, morele, brzoskwinie, nektarynki, śliwki, figi itp. Te zróżnicowane i smakowite dodatki mogą być do przyjęcia tylko w niewielkich ilościach i tylko jako specjalny, okazjonalny dodatek „dobrości”. Chociaż większość owoców zawiera więcej wapnia niż fosforu, to w niektórych jest wiele szybko fermentującego cukru, który prowadzi do produkcji nadmiernej ilości gazów, które z kolei mogą być przyczyną wzdęć i zniechęcenia legwanów do pobierania ich.

Niektórzy hodowcy podają legwanom suchą karmę dla psów, kotów czy małp. Uważam, że jest to postępowanie nierozważne z kilku powodów:

– produkty te zostały sformułowane dla zwierząt z rodzin psowatych, kotowatych czy
naczelnych, a nie dla legwanów, które są anatomicznie tak odmiennymi organizmami;
– wiele, jeżeli nie większość tych komercjalnych diet zawiera znacznie wyższe ilości
przetworzonej witaminy A i cholekalcyferolu niż tego potrzebują legwany.

Prawidłowo skomponowana dieta dla legwanów zielonych zawiera odpowiednią ilość
fi-karotenów, z których może być biologicznie tworzona witamina A; a odpowiednie oświetlenie ultrafioletowe może brać udział w syntezie ich własnego cholekalcyferolu.

Jeżeli suche pokarmy dla psów, kotów ,czy małp są mimo wszystko podawane, to ich ilość nie powinna przekraczać 50 g/kg całej masy pokarmu.

Rośliny krzyżowe

Jednym z najlepszych źródeł wapnia, a także zawierające odpowiednie ilości fosforu są rośliny krzyżowe (tabela 4). Ta pojedyncza grupa warzyw jest znakomita, ponieważ jej członkowie mają bardzo zróżnicowane wyglądy: kapusta, jarmuż, brokuły, gorczyca, karpiel i kalarepa to wszyscy członkowie tej pożywnej rodziny warzywnej.

Zawartość wapnia w porównywanych warzywach rodziny Brassicaceae jest bardzo zróżnicowana i to zarówno wewnątrz całej rodziny jak i w obrębie pojedynczej rośliny, w zależności od tego jaka część rośliny jest analizowana (tabela 4). Przykładowo liście brokułów są wyraźnie bogatsze w wapń niż łodygi i kwiatostany, a liście rzepy są jednym z najbogatszych źródeł wapnia, podczas gdy bulwa korzeniowa jest tylko skromnie zaopatrzona w niezbędne składniki mineralne.

Tabela 4. Niektóre rośliny z rodziny Brassicaceae krzyżowe

Nazwa Nazwa łacińska Ca: PO4
Brokuły B. oleracea var. botrytis 1,49: 1
  Kwiatostany 0,61 : 1
  Liście 3,91 : 1
Odmiany kapusty
  Kapusta pekińska (pe-tsai, napa) 5,55 : 1
  Głowiasta, zielone liście B. oleracea var. pekinensis 5,96 : 1
  Głowiasta, białe liście B. oleracea var. capitata 1,35: 1
Jarmuż B. oleracea var. acephala 2,90 : 1
Kalarepa B. oleracea var. gonggylodes 3,25 : 1
Gorczyca odmiany:
  Abisyńska B. carinata 3,65 : 1
  Czarna B. nigra 3,54 : 1
  Chińska (pak-choi) B. c. chinensis 3,62 : 1
  Polna B. campestris 3,48 : 1
  Indyjska (brązowa) B. juncea 3,48 : 1
  Biała B. alba (B. hirta) 3,54 : 1
  Dzika (charlock) B. kaber (B. amensis) 3,78 : 1
Brukiew B. rapa 1,32 : 1
Rzepa B. c. rapifera 4,24 : 1

Chociaż podawanie nadmiernej ilości liści roślin z rodziny Brassicaceae, takich jak na przykład kapusta biała mogłaby powodować skłonności czy nawet przyczyniać się do deficytu hormonu tarczycowego, ponieważ zawiera ona związki izotiocyjanianowe (naturalnie wolotwórcze i zdolne do hamowania produkcji hormonów przez gruczoł tarczycy), w praktyce jednak problem powstaje wtedy, gdy zwierzęta jedzą nadmierne ilości roślin krzyżowych bez uzupełniania diety innymi rodzajami pokarmów. Jeżeli mimo wszystko występują obawy, co do karmienia dietami złożonymi z roślin krzyżowych i ewentualnego ryzyka to wystarczy co pewien czas dodawać do pokarmów dawki wysuszonych brunatnic. Jest to nieszkodliwe źródło rozpuszczalnego jodu (chyba, że będzie się podawało zbyt wiele tabletek w krótkim okresie czasu).

Dodatkowe źródła

Inne pokarmy zielone to liście i kwiatostany mniszka, eskarole, endywia, liście morwy, oraz liście i kwiaty róży chińskiej. W Ameryce Środkowej występuje drzewo Jacote, które jest uprawiane dla liści i owoców specjalnie dla ośrodków hodowlanych legwanów zielonych (Frye 1996b). Liście tej rośliny są doskonałym źródłem wapnia i pokarmowego włókna, nie zawierają wysokiego poziomu fosforu i kwasu szczawiowego.

Rosnące powszechnie w ogrodach i mieszkaniach rośliny ozdobne i dekoracyjne, szczególnie hibiskus, nasturcja, eugenia, trzykrotka pasiatka zwisła (Zebrina pendula) oraz daleki krewniak filodendrona Epipremnum aureum także są używane jako źródło pokarmów dla legwanów zielonych.

Sztuczne pokarmy komercyjne

W ostatnich latach kilka sztucznych diet wyprodukowano i wprowadzono na rynek jako pokarmy dla legwanów. Większość tych produktów jest reklamowana jako „pełno po rej owa”, ale zawierają zbyt duże ilości białka oraz przetworzonej witaminy A i cholekalcyferolu niż potrzebują tego legwany.

W czasie badania wartości tych czterech komercjalnych diet wydzielono grupy młodych legwanów karmionych tylko tymi pokarmami i wodą, aby sprawdzić jak będą rosły i rozwijały się badane zwierzęta. Nie wiedziano o innych badaniach prowadzonych dokładnie równolegle z powyższymi badaniami. Dwie z badanych diet zostały ocenione jako wystarczające źródło składników pokarmowych dla rosnących legwanów; jedna nie dostarczała dostatecznej ilości składników pokarmowych i próba została przerwana z czysto humanitarnych względów; ostatnia z diet natomiast wydawała się zawierać dostateczną ilość składników pokarmowych, ale była tak niesmaczna, że legwany odmówiły jedzenia jej. Dwie diety, smaczne i odpowiednie pod względem dostarczania odpowiednich składników pokarmowych dla zaspokojenia potrzeb rosnących legwanów to NutrfGuana (Feather Gourmet, Sacramento, CA 95827, USA) i Pretty Pets Iguana Diet (Pretty Bird International, Stacy, MN 55079, USA). Inne komercjalne diety dla legwanów zostały sformułowane po ukończeniu powyższego opracowania.

W podsumowaniu można stwierdzić, że jeżeli karmi się zwierzęta dietami, które dostarczają pożywnego białka, białka z roślin włóknistych, to legwany rozwijają się, rosną, dojrzewają i rozmnażają bez jakichkolwiek metabolicznych chorób kości, nienormalnych mineralizacji tkanek miękkich i objawów dny moczanowej.

Tabela 5. Wybrane witaminy, związki mineralne i białka czasami do diety legwanów zielonych (Iguana iguana) zawarte w owocach i warzywach włączanych

Produkt Ilość Witaminy Mineralne Inne
A (ng) B (mg) B2 (mg) C (mg) Ca (mg) P (mg) Fe (mg) Białko (g)
Jabłka 1 małe 27 0,360 0,050 6 7 12 0,3 0
Morele1 3 średnie 2250 0,033 0,100 4 13 24 0,6 1
Szparagi 8 łodyg 330 0,360 0,065 20 21 40 1,0 2
Bakłażany połowa 21 0,042 0,036 10 11 31 0,5 1
Awokado Pół śr. wielkości 150 0,120 0,137 9 44 42 6,3 2
Banany 1 średni 90 0,045 0,087 10 8 28 0,6 1
Groszek zielony2 3/4 filiż. 285 0,060 0,100 8 55 50 1,1 2
Liście buraków2 l/2filiż. 6600 0,100 0,500 50 94 40 3,2 2
Buraki 1/2 filiż. 15 0,041 0,037 8 28 42 2,8 2
Jeżyny 3/4 filiż. 90 0,025 0,030 3 32 32 0,9 0
Borówki 3/4 filiż. 11 0,045 0,031 11 25 20 0,9 0
Brokuły:
  kwiaty 3/4 filiż. 1950 0,120 0,350 65 64 105 1,3 2
  liście 3/4 filiż. 9000 0,120 0,687 90 262 67 2,3 3
  łodyga 3/4 filiż. 600 0,187 83 35 1,1 2
Brukselka 3/4 filiż. 120 0,180 0,090 130 27 121 2,1 4
Kapusta:
  wewnętrzne liście 1 filiż. 0 0,780 0,075 50 46 34 2,0 2
  zewnętrzne liście 1 filiż. 48 0,090 0,150 50 429 72 2,8 2
  chińska 1 filiż. 1500 0,036 0,462 50 400 72 2,5 2
Kantalupa 1/2 małej 270 0,090 0,100 50 32 30 0,5 1
Marchew 1/2 filiż. 1350 0,070 0,075 5 45 41 0,6 1
Kalafior 3/4 filiż. 34 0,085 0,090 75 122 60 0,9 2
Seler6: 4 łodygi. 6 0,030 0,015 5 78 46 0,5 1
  naciowy 4 łodygi 192 0,030 0,045 7 98 46 0,8 1
  korzeń 1/2filiż. 2 47 71 0,8 3
Botwina liście2 2 filiż. 4500 0,450 0,165 37 150 50 3,1 2
Czereśnie1 12 dużych 78 0,051 12 19 30 0,4 1
Kapusta liściasta2 1/2 filiż. 1890 0,130 70 207 75 3,4 3
Kaczany kukurydzy 1 średni 258 0,209 0,055 8 8 103 0,4 3
Ogórki 1 średni 11 0,060 0,054 12 10 21 0,3 1
Liście mniszka2 1/2 filiż. 6000 0,190 0,270 100 84 35 0,6 3
Endywia 10 łodyg 4500 0,058 0,072 30 104 39 1,2 1
Grejpfrut l/2średn. 6 0,070 0,060 45 21 20 0,2 0
Winogrona mała kiść 8 0,030 0,024 3 19 35 0,7 1
Guawa 1 60 0,156 0,105 125 15 16 3,0 1
Melony l/4 średn. 30 90 0
Czarna jagoda ameryk. 1/2 filiż. 30 0,045 0,021 8 25 20 0,2 1
Jarmuż2 1/2 filiż. 6000 0,189 0,570 96 195 67 2,5 4
Kalarepa 1/2 filiż. 0,030 0,120 50 195 60 0,7 2
Pory 1/2 filiż. 6 0,150 24 58 56 0,6 2
Grzyby7 3/4 filiż. 0 0,160 0,070 2 14 98 0,7 4
Gorczyca zielona 1/2 filiż. 3300 0,138 0,450 126 291 84 9, 2
Okra (Abelmoschus esculentu) 1/2 filiż. 132 0,126 17 72 62 2,1 2
Cebula świeża 4 średnie 18 0,042 0,125 7 41 47 0,4 1
Pomarańcze 1 średni 57 0,090 0,075 50 44 18 0,4 0
Pietruszka 1/2 filiż. 2400 0,057 70 23 15 9,6 20
Pasternak7 1/2 filiż. 30 0,120 40 60 76 1,7 2
Brzoskwinie:
  białe 3 połówki 30 0,025 0,065 6 10 19 0,2 1
  żółte duża 300 0,025 0,065 9 1 10 19 0,3 1
Gruszki 1 średnia 5 0,030 0,060 4 15 18 0,3 0
Peas2 (?) 1/2 filiż. 450 0,390 0,250 20 28 127 0,2 7
Hebanowiec7 1 duży 480 40 22 21 0,2 2
Ananas8 2/3 9 0,100 0,025 38 8 26 0,2 0
Śliwki 3 średnie 39 0,120 0,056 5 20 27 0,5 1
Ziemniaki:
  słodkie 1 średni 1080 0,155 0,150 25 19 45 0,9 3
  białe 1 średni 0 0,220 0,075 33 13 53 1,5 3
  jam 1 średni 1500 0,180 0,360 6 44 50 1,1 2
Dynia 1/2 filiż. 750 0,056 0,057 8 23 50 0,9 1
Rzodkiewka 15 dużych 0 0,030 0,054 25 21 29 0,9 1
Maliny 1/2 filiż. 78 0,021 30 41 38 0,8 1
Brukiew 3/4 filiż. 8 0,075 0,120 26 74 56 0,7 1
Szpinak2 1/2 filiż. 3300 0,090 0,312 30 78 46 2,5 2
Dynia:
  hubbard (?) 1/2 filiż. 1200 0,050 0,075 3 19 15 0,5 1
  dynia olbrzymia 1/2 filiż. 300 0,040 0,050 3 18 15 0,3 1
Truskawki 1/2 filiż. 30 0,025 50 34 28 0,6 1
Tangerynka 2 średnie 90 0,120 0,054 48 42 17 0,2 1
Ser tofu 120g 0 0,070 0,010 0 150 150 2,3 86
Pomidory średni 450 0,100 0,050 25 11 29 0,4 1
Rzepa2 1/2 filiż. 0 0,062 0,062 22 56 47 0,5 1
Liście rzepy 1/2 filiż. 3300 0,060 0,045 130 347 49 3,4 2
Rukiew wodna 3/4 filiż. 375 0,030 0,090 15 40 11 0,8 0
Arbuz śr. plaster 135 0,180 0,084 22 33 9 0,6 0
Sałata:
  zielona 10 liści 600 0,075 0,150 7 49 28 1,5 1
  biała ¼ główki 38 0,051 0,062 5 17 40 0,5 1

1bez pestek; 2wewnętrzne białe liście; 3zewnętrzne zielone liście; 4chińska; 5pokrojona w kostkę; 6biały; 7japońskie; 8świeże.

 

Opracowanie i źródła informacji

Opracował Witold Borkowski autor książki „Legwan zielony – potomek smoków” na podstawie tłumaczenia Jadwigi Korczak artykułu „The importance of calcium in relation to phosphorus, especially in folivorous reptiles” autorstwa Fredrick F. Frye 1997.. (Biuletyn nr 10/03 PTZooL Sekcji Ogrodów Zoologicznych).

2 przemyślenia na temat Stosunek wapnia do fosforu w diecie legwana zielonego (Iguana iguana)

Dodaj swoje przemyślenie na temat artykułu